Kể từ khi Mỹ bùng phát dịch bệnh Covid-19 gây hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Nạn phân biệt chủng tộc, kỳ thị người da vàng càng nghiêm trọng hơn. Người Mỹ gốc Á có thể bị đâm chém vô cớ bất cứ lúc nào ở Mỹ.
Gần một năm sau khi suýt bị đâm chết trong một siêu thị ở Texas, trên người Bawi Cung và hai con trai vẫn đầy sẹo.
Vụ tấn công không chỉ để lại sẹo trên người họ, mà còn hằn nỗi đau khó quên trong tâm hồn. Cung không dám đi qua bất kỳ cửa hàng nào mà không ngó trước nhìn sau. Cậu con trai 6 tuổi của anh, người không thể nhíu mày vì sẹo, giờ luôn sợ ngủ một mình.
Đó là một chiều thứ 7 vào tháng 3/2020, khi cả nước Mỹ đổ xô mua nhu yếu phẩm chuẩn bị ứng phó lệnh phong tỏa do Covid-19. Cung đang tìm nơi bán gạo rẻ hơn. Khi gia đình anh đang đứng trước quầy thịt ở siêu thị Sam's Club, Cung bất ngờ bị đấm vào đầu.
Một người đàn ông xa lạ lấy dao rạch mặt anh. Kẻ tấn công bỏ đi rồi quay lại đâm hai cậu bé. Hắn đâm vào lưng đứa bé 3 tuổi, chém đứa 6 tuổi từ mắt phải đến tai, vết chém dài vài cm.
Cuộc tấn công rùng rợn khiến cộng đồng người Mỹ gốc Á chìm vào bầu không khí lo sợ. Nhiều cuộc quấy rối và tấn công kỳ thị chủng tộc nổi lên khắp nơi.
Sau một năm với hàng nghìn cuộc tấn công tương tự, nhiều nạn nhân cảm thấy khó khăn khi sống tiếp. Làn sóng tấn công gần đây nhằm vào những người Mỹ gốc Á cao tuổi, bao gồm một cụ già 84 tuổi ở San Francisco, đã làm dấy lên nỗi lo rằng tình trạng thù địch ngày càng tồi tệ hơn.
Cung là người Mỹ gốc Myanmar. Kẻ tấn công cho rằng anh và các con là người Trung Quốc và đã mang virus tới Mỹ. Cung không chắc chuyện gì sẽ xảy ra nếu Zach Owen, nhân viên của Sam's Club không can thiệp.
"Có thể tôi sẽ giết hắn. Có thể hắn sẽ giết cả nhà tôi. Tôi không biết nữa", Cung nói. "Chúa đã bảo vệ gia đình tôi. Chúa đã đưa Zach tới bảo vệ gia đình tôi đúng nơi đúng lúc".
Owen, người bị chém vào chân và bàn tay phải, đã cùng một người nữa bắt giữ nghi phạm Jose Gomez, 19 tuổi.
Người Mỹ gốc Á cũng bị ám ảnh bởi những lời miệt thị. Cuộc chạm trán hồi tháng 4/2020 tại công viên Richmond ở California đã để lại tác động lớn với Kelly Yang, 36 tuổi và các con. Cô buộc phải thảo luận về phân biệt chủng tộc với con trai, 10 tuổi và con gái, 7 tuổi, cuộc nói chuyện mà Yang nghĩ là phải vài năm nữa mình mới cần nói tới.
Một đôi vợ chồng da trắng lớn tuổi bất mãn vì con chó của cô, đã gọi Yang, một người Mỹ gốc Hoa, là "kẻ phương Đông" và nói những lời mà nhiều người Mỹ gốc Á ghét nhất, khi bảo cô "về quê chúng mày ở đi".
Các con cô tưởng rằng hai người nọ muốn họ quay về nhà. Cuối cùng, Yang phải giải thích với các con, rằng họ muốn "chúng ta quay lại châu Á".
"Nó có nghĩa là chúng ta không được chào đón ở đây", Yang giải thích và con trai cô bật khóc.
Yang tin rằng hai người dám nói như vậy bởi tổng thống Mỹ Donald Trump khi đó đã sử dụng các thuật ngữ mang tính phân biệt chủng tộc như "virus Trung Quốc". Cô hoan nghênh lệnh hành pháp mà Tổng thống Joe Biden vừa ban hành khi lên án chủ nghĩa bài châu Á, nhưng e ngại nhiều người không phải gốc Á sẽ lãng quên vấn đề theo thời gian.
"Tôi không biết mình có thể làm gì", Yang nói. Cô đã viết hai tiểu thuyết và định đưa trải nghiệm này vào cuốn tiếp theo. "Nhưng tôi có nói về nó, thừa nhận nó, ghi nhớ nó, đó là những gì chúng ta đã làm với các cuộc chiến tranh. Chúng ta phải nhớ những gì đã xảy ra".
Douglas Kim, 42 tuổi, đầu bếp kiêm chủ quán mỳ Jeju ở thành phố New York, khẳng định sự phân biệt chủng tộc thời Covid-19 đứng sau vụ phá hoại nhà hàng được tặng sao Michelin của mình hồi tháng 4. Có kẻ đã sử dụng bút mực không xóa được viết lên cửa hàng dòng chữ "hãy ngừng ăn thịt chó", nhắc tới món ăn truyền thống của nhiều nước châu Á. Cuối cùng, Kim quyết định không trình báo.
"Lúc đó tôi rất bực mình nhưng còn nhiều chuyện hơn phải lo nghĩ", Kim nói. "Duy trì việc kinh doanh quan trọng hơn".
Anh chia sẻ một bức tranh vẽ đường phố lên Instagram, kêu gọi sự chú ý về nạn thù ghét. Lời kêu gọi thu hút sự chú ý nhưng nhạt phai trong chốc lát. Tuy nhiên, Kim vẫn hy vọng ngày càng ít người có định kiến rằng người Mỹ gốc Á là người nước ngoài, không phải người Mỹ.
"Tôi nghĩ mọi vấn đề bắt nguồn từ giáo dục", Kim nói. "Nếu ta nuôi dạy các con theo cách nào, chúng sẽ học theo cách đó. Tôi nghĩ mọi thứ đang thay đổi nhưng chưa thể thay đổi 100%. Đó là lý do có kẻ đã viết lên cửa nhà hàng của tôi".
AAPI Hate, một trung tâm dành cho người Mỹ gốc Á và Thái Bình Dương có trụ sở tại California, ghi nhận hơn 3.000 vụ thù hằn chủng tộc từ giữa tháng 3/2020 tới nay. Điều đáng thất vọng là những vụ này không khiến các nhà làm luật chú ý hơn tới tội ác do thù hằn chủng tộc.
Cảnh sát một vài thành phố lớn ghi nhận số vụ tội phạm thù địch nhằm vào người Mỹ gốc Á tăng mạnh từ năm 2019 tới 2020, theo dữ liệu của Trung tâm Nghiên cứu về Chủ nghĩa Thù hận và Cực đoan, Đại học bang California, San Bernardino. Thành phố New York tăng từ ba vụ lên 27, Los Angeles tăng từ 7 lên 15, còn Denver ghi nhận ba vụ năm 2020, lần đầu tiên trong 6 năm.
Hàng loạt vụ phạm tội nhằm vào người Mỹ gốc Á cao tuổi trong hai tháng qua tiếp tục bị chỉ trích kịch liệt nhằm thu hút sự chú ý của các chính trị gia và truyền thông.
Thống đốc California Gavin Newsom tuần trước đã ký ban hành luật phân bổ 1,4 triệu USD cho trung tâm Ngăn chặn Thù hằn AAPI và Trung tâm nghiên cứu người Mỹ gốc Á của Đại học bang California. Khoản ngân sách này sẽ dành cho các nguồn lực cộng đồng và theo dõi thêm những vụ tấn công thù ghét người gốc Á.
Giới chức và người dân địa phương cũng bắt đầu chú ý. Những sáng kiến như tăng cường cảnh sát canh gác, tuần tra, lập đường dây nóng dặc biệt, đã cho kết quả. Nhiều thương hiệu lớn như Golden State Warriors và Apple trụ sở tại Bay Area, cam kết sẽ quyên góp cho những sáng kiến này.
Cynthia Choi, chuyên gia của tổ chức Ngăn chặn Thù hằn AAPI, mong muốn đưa ra giải pháp cho tình trạng này. Chính sách và truy tố không nhất thiết là phương án đúng nhất, cô nói. Nạn thù hằn thời Covid-19 bắt nguồn từ thái độ tồn tại hơn một thập kỷ nay về bài Hoa và chống người nhập cư.
Choi và những nhà hoạt động khác ủng hộ đầu tư nhiều hơn vào giáo dục và nguồn lực cộng đồng để giải quyết gốc rễ vấn đề. Hiện tượng bài ngoại người gốc Á nên được đưa vào thảo luận trong các cuộc đối thoại về phân biệt chủng tộc.
"Công việc của chúng tôi là giải quyết vấn đề phân biệt chủng tộc người gốc Á gắn chặt với giải quyết phân biệt chủng tộc người da màu", Choi nói. "Nó đòi hỏi tất cả chúng ta đoàn kết, đòi hỏi nỗ lực nâng cao nhận thức của cả cộng đồng".
Trước khi nhập cư vào Mỹ 6 năm trước, Cung chưa từng gặp phải một vụ tấn công vì phân biệt chủng tộc. Bây giờ, anh cảm thấy rất đau khổ mỗi lần nghe thấy có vụ tấn công người Mỹ gốc Á. Cung đã phải chật vật thoát khỏi suy nghĩ Gomez cố giết mình vì mình là người châu Á. Giờ thì anh cầu nguyện cho kẻ đã tấn công mình.
Gomez bị kết án tù vì ba tội danh cố ý giết người. Chuyện gì sẽ xảy ra với y còn tùy vào tòa án, Cung nói.
"Tôi có thể tha thứ cho hắn ta, nhưng chúng tôi không thể chấp nhận sự phân biệt chủng tộc hay tấn công khủng bố kiểu đó", Cung bày tỏ. Anh đã nhận được hơn 20.000 USD tiền ủng hộ trực truyến.
Điều mà anh hướng tới là cuộc sống với tư cách là công dân Mỹ nhập tịch ở một đất nước "tôn trọng con người".
"Có thể vẫn còn người phân biệt chủng tộc", Cung nói. "Tôi không quan tâm. Tôi tự hào mang dòng máu châu Á và tự hào là người Mỹ gốc Á".
