Hải quân Iran hiện có những "tàu chiến lớn" nhưng đây là những tàu dân sự, được hoán cải cho mục đích quân sự. Con tàu lớn nhất như vậy là "căn cứ nổi" Makran mới được đưa vào hoạt động gần đây. V́ vậy trong bất kỳ viễn cảnh đối đầu quân sự trên biển với Hải quân Mỹ, lực lượng Iran đều cầm chắc thất bại. Vậy họ đă nỗ lực hết sức hay chưa?
Thực trạng "èo uột" của Hải quân Iran
Vào tháng 2/2021, Tư lệnh Hải quân của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), Alireza Tangsiri tiết lộ: "Chúng tôi đă lên kế hoạch và đă bắt đầu đóng các tàu chiến lớn".
Lănh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei từng nhấn mạnh rằng năm 2021 là "năm đột phá về phát triển lực lượng Hải quân Iran". Quyết tâm thực hiện mệnh lệnh này Hải quân IRGC đang tích cực tham gia đóng mới tàu chiến và đă đạt được những tiến bộ vượt bậc.
Cần lưu ư rằng các lực lượng hải quân Iran bao gồm hải quân thuộc Quân đội Iran và hải quân của IRGC.
Hải quân IRGC gồm các lực lượng bán chính quy, thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ biên giới quốc gia trên biển - bao gồm các hành động đối đầu trên biển với Hải quân Mỹ và đồng minh.
Không giống như Hải quân Iran, Hải quân của IRGC chủ yếu trang bị các thuyền máy. Tàu chiến lớn nhất của họ là các tàu tấn công nhanh lớp Tondar, có lượng giăn nước khoảng 205 tấn.
Tàu tấn công nhanh Tondar của IRGC.
Hải quân Iran hiện có những "tàu chiến lớn" nhưng đây là những tàu dân sự, được hoán cải cho mục đích quân sự. Con tàu lớn nhất như vậy là "căn cứ nổi" Makran mới được đưa vào hoạt động gần đây.
Thật vậy, cái gọi là tàu chiến thực sự của Iran th́ đều thuộc loại "hàng hiếm".
Chủ yếu kho tàu chiến của Hải quân Iran là các tàu tuần tra, được thiết kế vào thập niên 1950, với năng lực radar và hệ thống liên lạc dừng lại những năm 1970 và trang bị số lượng nhỏ tên lửa chống hạm "hiện đại" của những năm 1980.
Tàu chiến lớn nhất mà Iran tự đóng được cho đến nay là Sahand, được họ định nghĩa là "destroyer" (khu trục hạm). Trên thực tế, đây chỉ là một tàu hộ tống nhỏ với năng lực tấn công hạn chế, trang thiết bị lạc hậu và lượng choán nước chỉ là 1.300 tấn.
Nhưng cho tới nay Sahand vẫn là con tàu lớn nhất mà Iran tự chế tạo.
Thực tế là trong lĩnh vực đóng tàu chiến, Iran chưa có cơ sở vật chất, công nghệ trong chế tạo động cơ, vũ khí cũng như thiết kế. Do vậy các tuyên bố chế tạo tàu chiến lớn của Tehran được cho là các chiến dịch tuyên truyền.
Tàu chiến lớp Sahand của Iran.
Iran rất cần một lực lượng hải quân mạnh đủ mạnh do họ có rất nhiều thứ cần phải làm trên biển. Điều này có nghĩa là đối với người Iran việc xây dựng lực lượng hải quân mạnh có ư nghĩa vô cùng lớn.
Chỉ tính riêng việc trấn áp cướp biển - vào cuối những năm 2000, cướp biển Somalia liên tục tiến hành các kế hoạch cướp các tàu buôn của Iran ở Vịnh Aden và Tehran đă phải triển khai lực lượng hải quân của họ ở đó.
Ngày nay Iran cung cấp cho đồng minh Syria các hàng hóa thiết yếu như nhiên liệu và đạn dược, và việc vận chuyển chủ yếu qua đường biển.
Đường biển cũng là tuyến đường huyết mạch của Iran trong xuất khẩu dầu. Thực tế là Iran vẫn phải dựa vào Hải quân Nga để bảo vệ các tàu chở dầu của ḿnh.
Việc cung cấp vũ khí cho nhóm vũ trang Houthi ở Yemen và việc giữ tuyến đường vận chuyển giữa hai nước cũng cần tới tàu chiến. Nếu không, Liên minh do Arab Saudi dẫn đầu sẽ dễ dàng "đánh thẳng vào dạ dày" của Houthi ở trên biển.
Một lô hàng vũ khí "lậu" bị Hải quân Mỹ bắt giữ tại Biển Arab vào năm 2020.
Một vấn đề cấp bách khác là bảo vệ tuyến đường vận tải tới Venezuela. Trong t́nh h́nh chính trị hiện nay, sẽ là hợp lư, nếu có thể hộ tống một đoàn tàu chở dầu hoặc chế phẩm liên quan tới công nghiệp dầu mỏ bằng một số tàu chiến.
Và cuối cùng là một vấn đề quan trọng khác, đó là trong quá khứ Hải quân Iran đă chiến đấu với Hải quân Mỹ trên biển và thu được những "bài học xương máu".
Năm 1987, khinh hạm USS Samuel Roberts đă bị trúng thủy lôi do Iran thả ở Vịnh Ba Tư. Thân tàu bị xé toạc, đầu bẹp dúm, một số ca-bin xảy ra cháy, buồng máy bị ngập nước. Các động cơ tuabin bị thổi bay khỏi bệ máy, con tàu chết máy ngay giữa một băi thủy lôi của Iran.
Lúc đó, chỉ nhờ có sự huấn luyện phi thường của thủy thủ đoàn và thiết kế tàu hoàn hảo, mới có thể kéo con tàu ra khỏi thế giới bên kia theo đúng nghĩa đen.
Khinh hạm USS Samuel Roberts di chuyển sau khi bị trúng thủy lôi của Iran. Một trực thăng CH-46 Sea Knight của Thủy quân lục chiến Mỹ đang tiếp cận sàn đáp trực thăng.
Để trả đũa, Hải quân Mỹ tiến hành "Chiến dịch Bọ ngựa" vào ngày 18/4/1988.
Tàu chiến và máy bay của Mỹ đă phá hủy hai giàn khoan dầu mà Iran sử dụng làm đài quan sát đồng thời đánh ch́m tàu tên lửa Joshan trong một trận hải chiến và phá hủy tàu chiến Sahand (không phải con tàu Sahand hiện tại, mà là con tàu cùng tên trước đó) bằng không kích.
Một máy bay chiến đấu cùng một tàu chiến khác bị hư hỏng, 3 tàu cao tốc cỡ nhỏ của Iran bị đánh ch́m. Người Iran vẫn chưa quên điều này.
Hụt hơi trong việc hiện đại hóa để đối đầu với Mỹ, v́ sao Hải quân Iran không cầu cứu Nga? - Ảnh 5.
Khinh hạm Sahand của Hải quân Iran bốc cháy sau không kích của Mỹ vào năm 1988.
Nếu bài học lịch sử của Iraq là những chiếc xe tăng M1A1 Abrams của Mỹ đă đánh tan những sư đoàn xe tăng hùng mạnh của Vệ binh Cách mạng Iraq, th́ đối với Iran đó là trận hải chiến với các tàu tuần dương mạng tên lửa và tiêm kích từ các tàu sân bay của Hải quân Mỹ.
Để ngăn chặn điều này xảy ra trong tương lai, việc Iran xây dựng lực lượng hải quân mạnh là rất cần thiết.
Mặc dù các công cụ tuyên truyền của Iran nói rằng họ sẽ "sớm" sở hữu lực lượng hải quân hùng mạnh, tuy nhiên giữa "mong muốn" và "hiện thực" là hai việc hoàn toàn khác nhau.
Khu trục hạm Sahand của Hải quân Iran hoạt động tại Vịnh Ba Tư vào năm 2018.
Việc hiện đại hóa năng lực chiến đấu trên biển của Iran có phải là cơ hội "làm ăn" cho các tổ hợp công nghiệp-quốc pḥng của Nga hay không?
Có vẻ như thời điểm này là rất thuận lợi. Nga có thể cung cấp cho Iran cả tàu chiến, vũ khí cũng như những linh phụ kiện đă được chế tạo sẵn.
Iran có thể trở thành cứu cánh cho ngành đóng tàu quân sự của Nga?
Rất có thể, v́ như phân tích ở trên, Iran đang rất cần tàu chiến hiện đại, do vậy họ có thể sẽ mua tàu chiến hoặc công nghệ đóng tàu - cũng như vũ khí và thiết bị đi kèm của Nga.
Nga cũng đă có kinh nghiệm hợp tác với Iran trong lĩnh vực hải quân, Hải quân Iran vẫn đang vận hành 3 tàu ngầm lớp Kilo do Nga chế tạo -số tàu ngầm này vẫn là xương sống của Hải quân Iran.
H́nh minh họa.
V́ những lư do chiến lược, việc hiện đại hóa hải quân Iran cũng có lợi cho Nga. H ải quân Iran mạnh, đồng nghĩa với việc Mỹ phải bố trí thêm lực lượng ở Vịnh Ba Tư với quy mô lớn hơn nhiều so với hiện nay.
Nói một cách khái quát, nếu Tehran không thể "tự lực tự cường" nhằm duy tŕ cân bằng với người Mỹ, Nga sẽ "san sẻ" một phần trách nhiệm này với Iran. Và điều này sẽ thực sự đem lại hiệu quả.
Tuy nhiên, "nói th́ dễ hơn làm". Trở ngại đầu tiên là Iran có "trải nghiệm lịch sử" không mấy dễ chịu với Nga, cụ thể là vào những năm 1990, Nga đă cắt đứt mọi hợp tác quân sự-kỹ thuật với Iran dưới sức ép của Mỹ. Điều này vẫn không bị quên lăng ở Tehran.
Thứ hai, Iran không phải là một quốc gia "tự bằng ḷng" với thực tế. Nước này đang dần trở thành một dạng phôi thai của Đế chế Ba Tư trong tương lai.
Bằng chứng là họ đang có kế hoạch mở rộng ảnh hưởng sang các nước Trung Á tưng thuộc Liên Xô - bao gồm Armenia, Armenia, Turkmenistan, Tajikistan và xa hơn thế nữa.
Thứ ba là cạnh tranh ảnh hưởng trực tiếp giữa Iran và Nga tại Syria. Tham vọng của Iran tại Syria không hề kém cạnh Nga và trong tương lai, lợi ích của hai quốc gia, sẽ bị "chồng chéo" nghiêm trọng. Tất cả những điều này, có khả năng Nga phải kiềm chế Iran.
Thứ tư là mâu thuẫn không thế hóa giải giữa Iran và Israel.
Nên biết Israel hiện vẫn có quan hệ tốt giữa cả Phương Tây và Nga mặc dù liên tục không kích các mục tiêu trên lănh thổ Syria,.
Tuy nhiên chính Israel lại là "lỗ hổng" công nghệ của Phương Tây - qua đó trang thiết bị quân sự và đôi khi là toàn bộ công nghệ của vũ khí Nga lọt vào tay Tehran..
Ví dụ, Máy bay không người lái (UAV) Forpost, đă đóng góp phần lớn vào thành công ban đầu ở Syria, trên thực tế đây là bản sao các UAV Searcher của Israel bán cho Nga.
Do vậy xung đột với Israel là vô cùng bất lợi cho Nga, và những nỗ lực mạnh mẽ để tạo hiện đại hóa hải quân Iran chắc chắn sẽ gây ra một cuộc xung đột như vậy.
Nói cách khác, sự hỗ trợ quy mô lớn của Nga, trong việc hiện đại hóa Hải quân Iran là rất khó xảy ra. Tehran thực sự cũng không muốn Nga giúp và Moscow chắc cũng không v́ món lợi nhỏ mà "bán đứng" Tel Aviv.
Có lẽ Trung Quốc sẽ trở thành đối tác chính của Iran trong việc hiện đại hóa hải quân; tuy nhiên với tinh thần "dân tộc", Iran cũng khó để điều này xảy ra. Như vậy Iran sẽ không thể có những tàu chiến theo "đúng nghĩa" của lănh đạo tinh thần Iran.
Games
