Nhiều kịch bản đă được đặt ra trước viễn cảnh các cuộc đụng độ dân sự và vũ trang giữa Nhật Bản - Trung Quốc ở vùng biển Senkaku/Điếu Ngư không c̣n là điều quá xa vời.
Tranh chấp gay gắt
Dưới đây là một trong những "kịch bản ác mộng" có thể xảy ra với lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản.
Một tàu đánh cá của Trung Quốc bị hỏng gần quần đảo được phía Nhật Bản gọi là Senkaku. Trung Quốc - quốc gia tuyên bố chủ quyền với quần đảo và gọi chúng là Điếu Ngư - điều lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc tới bảo vệ con thuyền. Các ngư dân đổ bộ lên một trong những ḥn đảo để chờ sửa chữa các bộ phận, phớt lờ cảnh báo của Nhật Bản. Trong bối cảnh căng thẳng và bối rối, tàu tuần duyên Trung Quốc có thể sẽ nổ súng vào các tàu Nhật Bản.
Trong bối cảnh tàu Trung Quốc liên tục xuất hiện ở vùng biển gần Senkaku/Điếu Ngư, những kịch bản như vậy không phải không có khả năng xảy ra. Nội bộ đảng cầm quyền của Nhật Bản đă có nhiều cuộc thảo luận liên quan đến sự cần thiết về mặt pháp lư để đưa ra các quy tắc xử lí một cách rơ ràng những trường hợp như vậy.
Theo luật hiện hành, ngư dân Trung Quốc đổ bộ lên các đảo sẽ được coi là một t́nh huống được gọi là vùng xám, không có sự tham gia của Lực lượng Pḥng vệ theo khuôn khổ pháp lư của Nhật Bản.
Vấn đề c̣n cấp thiết ở chỗ, Trung Quốc có thể sẽ có tham vọng vượt xa các đợt xuất hiện của tàu cá.
Một chuyên gia được mời tham dự cuộc họp của các nhà lập pháp Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền tuần trước đă tiết lộ thông tin gây sốc: Trung Quốc đang có kế hoạch bồi đắp đất xung quanh khu vực Senkaku/Điếu Ngư và di chuyển khoảng 20.000 người đến đó.
Vào tháng 2, Bắc Kinh đă thi hành luật cho phép các tàu tuần duyên sử dụng vũ khí chống lại các tàu mang cờ nước ngoài trong một số t́nh huống nhất định trong lănh thổ hàng hải thuộc "quyền tài phán" của họ.
Đạo luật có hiệu lực biến lực lượng bảo vệ bờ biển của Trung Quốc trở thành một tổ chức bán quân sự, làm tăng nguy cơ xảy ra đụng độ trong vùng xám. Trong khi đó, luật bảo vệ bờ biển của Nhật Bản cũng đă được làm rơ trong thời gian gần đây. Cụ thể, những thay đổi sẽ cho phép các tàu tuần duyên Nhật Bản - trong giới hạn của luật pháp quốc tế - sử dụng vũ khí chống lại các tàu nước ngoài từ chối tuân thủ lệnh rút lui khỏi lănh thổ Nhật Bản.
Mặc dù Tổng thống Mỹ Joe Biden và các quan chức cấp cao trong chính quyền của ông đă tái khẳng định rằng quần đảo Senkaku nằm trong Điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật, trong đó Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ Nhật Bản trong một cuộc tấn công vũ trang, nhưng điều khoản này chỉ áp dụng đối với " lănh thổ dưới sự quản lư của Nhật Bản. "
Điều này có nghĩa là Mỹ cần kết luận rằng khu vực Senkaku/Điếu Ngư đúng là thuộc định nghĩa như trên trước khi có động thái quân sự để bảo vệ Nhật Bản.
"Ông Biden đảm bảo với chúng tôi rằng Điều 5 áp dụng cho Senkakus không phải là kết thúc của câu chuyện", cựu Ngoại trưởng Seiji Maehara, một nhà lập pháp của Đảng Dân chủ v́ Nhân dân, nói. Một quan chức cấp cao khác của chính phủ Nhật Bản cho biết: "Mỹ sẽ không hành động trừ khi Nhật Bản thể hiện thiện chí sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ quần đảo."
Các hoạt động hàng hải của các tàu gắn cờ Trung Quốc xung quanh khu vực Senkaku/Điếu Ngư đă tăng lên khi chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa quần đảo vào năm 2012.
Hành vi khiêu khích trên biển đă gia tăng trong những năm gần đây. Các tàu tuần duyên Trung Quốc đă tiếp cận tàu đánh cá Nhật Bản 2 lần vào năm 2013 và chỉ 1 lần vào năm 2014. Năm ngoái, con số này đă tăng lên 8. Năm nay, đă có 7 trường hợp trong 3 tháng đầu tiên.
Chính quyền ông Biden đă tỏ ra rơ ràng về lập trường của họ đối với quần đảo này.
Khi cựu Tổng thống Barack Obama nói vào năm 2014 rằng quần đảo Senkaku/Điều Ngư nằm trong Điều 5 của hiệp ước an ninh, đó là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ nói như vậy. Nhưng phát ngôn này chỉ được đưa ra để đáp lại những quan ngại từ phía Nhật Bản.
Trong khi đó, vào ngày 16/3, khi Ngoại trưởng Antony Blinken gặp Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi tại Tokyo, chính phía Mỹ đă khởi xướng cuộc thảo luận về Senkaku/Điếu Ngư.
Phía Mỹ có những lư do riêng để lo ngại về quần đảo này.
Nếu Trung Quốc kiểm soát được khu vực và tiến hành cải tạo đất để xây dựng căn cứ quân sự, th́ việc này sẽ khiến chúng quá gần căn cứ của Mỹ - Robert Eldridge, cựu phó tham mưu trưởng phụ trách quan hệ đối ngoại tại các cơ sở của Thủy quân lục chiến Mỹ ở Okinawa, cho biết. Ông Eldridge nói thêm rằng khu Senkaku/Điếu Ngư là một vị trí quan trọng theo nghĩa chiến lược.
Mục tiêu của Nhật Bản là tăng cường sự hiện diện của liên minh trong khu vực để Trung Quốc nhận ra rằng việc cố gắng chiếm Senkaku/Điếu Ngư bằng vũ lực sẽ phải nhận những hậu quả đáng tiếc.
Các cuộc tập trận chung đă được lên kế hoạch trong khu vực. Cả Nhật Bản và Mỹ cần phải nhanh chóng đồng ư về một phản ứng phối hợp trong trường hợp xảy ra xung đột vũ trang.
VietBF @ Sưu tầm