Các nhà lănh đạo Bắc Kinh hưởng ứng chính sách một Trung Quốc và cho rằng Đài Loan là một phần của nước này. Mỹ đồng ư ư tưởng về một Trung Quốc, nhưng lại dành 70 năm qua để đảm bảo rằng Đài Loan không thuộc Trung Quốc. Hàng thập kỉ qua, những động thái trong mơ hồ đă giữ được b́nh yên giữa Mỹ và Trung Quốc về vấn đề Đài Loan - ḥn đảo với dân số 24 triệu người, cách Trung Quốc Đại lục hơn 160km.
Tấn công bằng vũ lực sẽ là một thảm họa
The Economist có bài b́nh luận "Đài Loan lại là nơi nguy hiểm nhất hành tinh", trong đó chỉ ra, Mỹ và Trung Quốc nên hợp tác nhiều hơn để ngăn chặn một cuộc chiến ở Đài Loan.
Bài viết mở đầu bằng trích dẫn, nhà văn nổi tiếng người Mỹ F.Scott Fitzgerald (tác giả tiểu thuyết "Gatsby vĩ đại") đă viết, bài kiểm tra về trí thông minh đỉnh nhất là khả năng giữ được hai ư tưởng trái nhau về một việc trong đầu mà vẫn vận hành việc đó được trơn tru.
Đài Bắc khi đêm xuống. Ảnh: Taiwan News
Các nhà lănh đạo Bắc Kinh hưởng ứng chính sách một Trung Quốc và cho rằng Đài Loan là một phần của nước này. Mỹ đồng ư ư tưởng về một Trung Quốc, nhưng lại dành 70 năm qua để đảm bảo rằng Đài Loan không thuộc Trung Quốc.
Nhưng hiện nay, những mơ hồ có tính chiến lược này lại đang bị phá vỡ. Mỹ lo sợ rằng họ có thể không c̣n ngăn cản được việc Trung Quốc thu hồi Đài Loan bằng vũ lực. Đô đốc Phil Davidson, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái B́nh Dương, nói với Quốc hội vào tháng 3 rằng ông lo lắng về việc Trung Quốc Đại lục có thể thống nhất Đài Loan ngay từ năm 2027.
Chiến tranh sẽ là một thảm họa, và nó không chỉ bởi những đổ máu ở Đài Loan mà c̣n bởi nguy cơ về những căng thẳng leo thang giữa hai cường quốc hạt nhân.
Một lư do là bởi kinh tế. Ḥn đảo Đài Loan nằm ở trung tâm của ngành công nghiệp bán dẫn trong đó TSMC là nhà sản xuất chip giá trị nhất thế giới. Nếu như việc sản xuất của TSMC phải dừng lại, th́ ngành công nghiệp điện tử toàn cầu cũng thế, với chi phí thiệt hại khôn lường. Công nghệ và kĩ thuật của TSMC có lẽ đi trước đối thủ cả thập kỷ và sẽ mất nhiều năm để Mỹ hoặc Trung Quốc có thể bắt kịp công nghệ này.
Lư do lớn hơn là Đài Loan là mặt trận cho sự đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ. Mặc dù Mỹ không bị ràng buộc theo hiệp ước để bảo vệ Đài Loan, nhưng một cuộc tấn công của Trung Quốc sẽ là một phép thử đối với sức mạnh quân sự của Mỹ cũng như quyết tâm ngoại giao chính trị của nước này. Nếu Hạm đội 7 (thuộc Hải quân Mỹ) không thành công, Trung Quốc sẽ sớm trở thành cường quốc ở châu Á. Các đồng minh của Mỹ trên khắp thế giới sẽ biết rằng họ không thể tin tưởng vào Washington. Sự ḥa b́nh của Mỹ sẽ sụp đổ.
Những mâu thuẫn giữ được ḥa b́nh
Để hiểu được cách làm thế nào tránh được xung đột ở eo biển Đài Loan, hăy bắt đầu với những mâu thuẫn đă giữ được ḥa b́nh trong suốt mấy thập kỉ qua. Chính phủ ở Bắc Kinh khẳng định họ có nhiệm vụ thống nhất Đài Loan - thậm chí bằng phương pháp cuối cùng là sử dụng vũ lực. Người Đài Loan, trong khi đó đă tiến hành các cuộc bầu cử nhấn mạnh sự tách biệt của khu vực đối với Trung Quốc Đại lục, đồng thời không ngừng tuyên bố độc lập. Và Mỹ đă lên tiếng bảo vệ Đài Loan, mặc dù nước này cũng công nhận chính quyền ở Bắc Kinh.
Những ư tưởng đối lập này tồn tại song song như lư thuyết của Fitzgerald được nhắc tới ở đầu bài. Trên thực tế, nó là nguồn gây rối loạn, sôi sục và đầy nghi ngờ.
Điều đă thay đổi là nhận thức của Mỹ về điểm mấu chốt trong việc xây dựng quân đội xuyên eo biển của Trung Quốc, trong suốt 25 năm. Hải quân của Trung Quốc đă hạ thủy 90 tàu lớn và tàu ngầm trong 5 năm qua, nhiều gấp 4 đến 5 lần so với Mỹ ở Tây Thái B́nh Dương. Trung Quốc chế tạo hơn 100 máy bay chiến đấu mỗi năm, nước này cũng đang triển khai vũ khí không gian và đang trang bị tên lửa với tầm ngắm chính xác có thể tới Đài Loan, các tàu hải quân của Mỹ và các căn cứ của Mỹ ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Guam. Trong tṛ chơi chiến tranh mô phỏng cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan, Mỹ đă bắt đầu thua cuộc.
Một số nhà phân tích người Mỹ kết luận rằng ưu thế quân sự sớm hay muộn cũng sẽ khiến Trung Quốc sử dụng vũ lực để thu hồi Đài Loan, không phải bởi v́ đây là lựa chọn cuối cùng mà bởi v́ họ có thể làm vậy. Trung Quốc đă tin rằng Mỹ muốn giữ cho cuộc khủng hoảng Đài Loan sôi sục và thậm chí có thể muốn một cuộc chiến để kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Trong lễ kỉ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc, Bắc Kinh tuyên bố hướng tới sự thịnh vượng, ổn định và vị thế của Trung Quốc trong khu vực cũng như vai tṛ ngày càng tăng trên thế giới. Một cuộc tấn công vào Đài Loan sẽ đe dọa tất cả những mục tiêu mà Trung Quốc đề ra. Vậy tại sao Bắc Kinh lại mạo hiểm tất cả ngay lúc này, khi có thể chờ đợi tới thời cơ tốt hơn?
Không ai ở Mỹ biết rằng chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh có ư định ǵ hôm nay, chứ chưa nói đến việc những người kế nhiệm ông sẽ làm ǵ trong tương lai.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh
Nếu muốn đảm bảo rằng chiến tranh vẫn là một canh bạc lớn đối với Trung Quốc, th́ Mỹ và Đài Loan cần phải suy nghĩ kĩ hơn. Công việc để thiết lập lại trạng thái cân bằng trên eo biển Đài Loan sẽ mất tới nhiều năm. Đài Loan phải bắt đầu dành ít nguồn lực hơn cho các hệ thống vũ khí lớn, đắt tiền để có thể đối trọng lại với vũ khí của Trung Quốc mà đầu tư nhiều hơn cho các chiến thuật và công nghệ có thể làm thất bại một cuộc tấn công.
Mỹ cần vũ khí để răn đe Trung Quốc tiến hành một cuộc tấn công đổ bộ, nước này phải chuẩn bị cho các đồng minh của ḿnh, bao gồm cả Nhật Bản và Hàn Quốc, và cũng cần giao tiếp với Trung Quốc rằng kế hoạch chiến đấu của Mỹ là đáng tin cậy. Đây sẽ là một thế cân bằng rất khó để đạt được. Thông điệp ở đây là cần tinh tế hơn. Trung Quốc cần không được khuyến khích thu hồi Đài Loan bằng vũ lực, ngay cả khi họ cam đoan rằng Mỹ sẽ không ủng hộ việc Đài Loan giành được độc lập chính thức. Nguy cơ xảy ra một cuộc chạy đua vũ trang giữa các siêu cường được đánh giá là cao.
Cần hiểu rằng việc duy tŕ điều mơ hồ khó đến thế nào. Những nhà ngoại giao ở Washington và Bắc Kinh luôn có thể coi những điều mơ hồ này là điểm yếu. Và những ủng hộ dành cho Đài Loan, ví dụ như việc tàu chiến Mỹ ghé cảng trên ḥn đảo, có thể được hiểu nhầm thành một sự phá tan mơ hồ và thay đổi mơ hồ thành ư định nguy hiểm.
Bài viết của The Economist kết luận, những vấn đề chỉ có thể giải quyết bằng chiến tranh nên gác lại, như cố lănh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu B́nh từng nói, để vấn đề lại cho những thế hệ giỏi hơn. Không nơi nào mà sự kiểm tra về khả năng của những nhà lănh đạo được thể hiện rơ như ở nơi nguy hiểm nhất thế giới - Đài Loan.
