Những khuyến cáo của WHO về khử khuẩn ngoài trời đối với virus gây bệnh Covid-19 có nêu rõ: "Phun thuốc khử khuẩn, ngay cả ở ngoài trời, có thể độc hại cho sức khỏe con người và gây ra kích ứng và làm tổn thương mắt, hệ hô hấp và da".
LTS: Đã có nhiều ý kiến lo ngại của các chuyên gia môi trường về hiệu quả thực sự của việc phun khử khuẩn diện rộng. Vào tháng 3 năm ngoái, PGS Trần Đắc Phu, cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam cũng đã phát biểu trên báo chí như sau: "Để chống Covid-19, cần lau chùi các bề mặt và khử trùng trong nhà là chính; phun ngoài đường không có tác dụng, thậm chí hao tổn hoá chất".
Xin trân trọng giới thiệu bài phân tích của chuyên gia môi trường Đào Nhật Đình về hiệu quả thực sự của biện pháp phun khử khuẩn trong các môi trường và không gian khác nhau, dựa trên các khuyến cáo của ngành y tế Việt Nam và thế giới.
Hoá chất dùng để khử khuẩn là chất độc đối với người
Khử khuẩn trong các bệnh viện và trung tâm cách ly hết sức cần thiết trong việc ngăn chặn lây lan của Covid-19 và đã có chỉ dẫn cụ thể trong Quyết định 5188/QĐ-BYT của Bộ Y tế về "Hướng dẫn phòng và kiểm soát lây nhiễm SARS-COV-2 trong cở sở khám bệnh, chữa bệnh".
Trong Hướng dẫn nêu rõ các bề mặt môi trường trong khu vực khám chữa bệnh và khu vực cách ly phải được làm sạch, lau khử khuẩn thường xuyên và ngay sau khi làm thủ thuật với bệnh nhân. Không khí trong phòng bệnh cũng phải được lọc qua màng HEPA hay plasma. Quyết định cũng nêu hóa chất dùng cho xử lý môi trường bao gồm Cloramin B là chất khử khuẩn rất phổ biến và có thể sản xuất trong nước.
Theo phần Hỏi và Đáp của tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì khử khuẩn là công việc quan trọng để giảm tiềm năng lây nhiễm virus SARS-CoV-2 (Covid-19) ở các cơ sở như nhà, văn phòng, trường học, phòng tập, các tòa nhà công cộng, nơi thờ tự, chợ, phương tiện vận chuyển hay nhà hàng.
Ở những nơi đó cần tập trung vào các bề mặt hay được chạm vào như tay nắm cửa, nơi chuẩn bị thực phẩm, bề mặt quầy giao dịch, phòng vệ sinh và vòi nước, màn hình cảm ứng, bàn phím…
Khi lau các bề mặt đó chúng ta có thể sử dụng Cloramin B hay cồn 70º. Vì cồn đắt hơn và có nguy cơ cháy nổ nên hay được dùng để lau tay và các bề mặt thiết bị nhỏ. Còn lại chúng ta hay dùng Cloramin B là chất tạo ra Clo hoạt tính khi pha với nước. Hàm lượng Clo cần phải có để khử khuẩn là từ 500mg/L trở lên.
Trong khi đó hàm lượng Clo gây kích thích hệ hô hấp là 1-5mg/L trong không khí. Như vậy, khi phun vào không khí, chất khử trùng chính là chất độc đối với người.
Tháng 3 năm ngoái, tại một số nơi ở Ấn Độ người ta đã dùng Cloramin B phun thẳng vào những người nhập cư để khử khuẩn. Việc này sau đó bị lên án. Bộ Y tế Ấn Độ khẳng định việc phun thuốc của các cá nhân hoặc nhóm không được khuyến khích trong bất kỳ trường hợp nào, vì nó gây hại về mặt thể chất và tâm lý.
Phun clo lên người có thể dẫn đến kích ứng mắt và da và có khả năng ảnh hưởng đến đường tiêu hóa như buồn nôn và nôn. Hít phải natri hypoclorit có thể dẫn đến kích ứng màng nhầy ở mũi, họng, đường hô hấp và cũng có thể gây co thắt phế quản.
WHO khuyến cáo phải được trang bị bảo hộ lao động đầy đủ (găng cao su, áo choàng không thấm nước, kính, khẩu trang y tế, ủng cao su) mới được pha chế và sử dụng dung dịch Cloramin B.
Chính Quyết định 5188 của Bộ Y tế cũng nêu không được phun, xịt khử khuẩn khi có mặt người bệnh.
Phun xịt khử khuẩn ngoài trời là vô tác dụng
Ở ngoài bệnh viện hay trung tâm cách ly, mọi việc diễn biến khác. Với diện tích bề mặt gần như vô tận và lượng không khí thật sự vô tận thì không thể khử khuẩn hay lọc không khí.
Nguyên văn khuyến cáo của WHO về khử khuẩn ngoài trời đối với virus gây bệnh Covid-19 như sau:
"Ở không gian ngoài trời, không khuyến cáo phun khử khuẩn quy mô lớn ở những khu vực như đường phố hay chợ ngoài trời đối với virus Covid-19 hay các mầm bệnh khác. Đường phố và vỉa hè không được tính là đường lây truyền Covid-19. Phun thuốc khử khuẩn, ngay cả ở ngoài trời, có thể độc hại cho sức khỏe con người và gây ra kích ứng và làm tổn thương mắt, hệ hô hấp và da.
Cách làm này sẽ không hiệu quả vì bụi bẩn và rác sẽ vô hiệu hóa chất khử khuẩn, và không thể làm sạch hay loại bỏ các bụi bẩn và rác đó. Cách này thậm chí còn ít hiệu quả hơn trên các bề mặt xốp có nhiều lỗ như vỉa hè và đường đi bộ không lát.
Ngay cả khi không có bụi bẩn và rác, vẫn không có khả năng phun hóa chất có thể bao phủ được hết các bề mặt, cho phép hóa chất có đủ thời gian tiếp xúc để vô hiệu hóa các mầm bệnh".
Khuyến cáo của WHO dựa trên các nghiên cứu khoa học về khả năng lây (hoạt tính) của virus trên các bề mặt. Virus có thể tồn tại lâu hơn trên bề mặt nhẵn như inox, nhựa hơn là các bề mặt xốp như gỗ, đất hay vải. Ngay cả trên bề mặt nhẵn, virus cũng nhanh chóng bị tia nắng mặt trời tiêu diệt nên thời gian duy trì hoạt tính chỉ còn tính bằng mấy phút.
Nhưng liệu có mâu thuẫn không khi chính WHO cảnh báo với nhiệt độ cao và ánh nắng như ở Ấn Độ cũng không chữa hay ngăn được Covid-19?
Biến chủng Delta có khả năng lây rất nhanh nhờ biến đổi gen cho phép virus khi đã xâm nhập vào màng nhầy của hệ hô hấp là có thể hoạt động và nhân bản. Khả năng này ở virus biến chủng Alpha thấp hơn.
Điều đó có nghĩa là cùng một thời gian tồn tại ngắn ngủi ngoài trời, biến chủng Delta có khả năng lây cao hơn chứ không có nghĩa là virus duy trì được hoạt tính lâu hơn trên các bề mặt ở nhiệt độ cao và dưới ánh nắng.
Virus Covid-19 cũng như các loại virus cúm vẫn chủ yếu lây từ người này sang người khác thông qua các giọt bắn có kích thước nhỏ hơn 5 µm trong không khí khi tiếp xúc gần. Ở không gian mở, không có cách gì có thể phun thuốc khử khuẩn trúng giọt bắn có chứa virus! Việc đó chẳng khác gì chúng ta bắn hàng trăm tên lửa SAM lên trời với hy vọng tiêu diệt được B52 mà không cần biết rõ vị trí, tốc độ, hướng bay của máy bay.
CDC Hoa Kỳ cũng không khuyến cáo phun khử khuẩn các khu vực ngoài trời, như đường đi dạo, đường phố. Thay vào đó nên tập trung làm vệ sinh các bề mặt nhựa và kim loại hay được đụng đến như tay vịn, nắm cửa, lan can, đồ chơi ngoài trời...
Ngoài căn cứ khoa học thì những khuyến cáo của WHO, CDC Hoa Kỳ hay Trung Quốc còn dựa trên kinh nghiệm đã trả bằng mạng sống của hàng chục triệu người trong dịch cúm toàn cầu năm 1918-1919.
Khi đó các bác sĩ đã nhận thấy việc đưa bệnh nhân ra những lán thông gió tốt ngoài trời cộng với đeo khẩu trang có tác dụng ngăn ngừa lây lan virus rõ rệt. Và gần đây, dịch SARS năm 2003 cũng được ngăn chặn nhờ mở cửa thông thoáng khu vực điều trị ở bệnh viện Việt Pháp nằm giữa Hà Nội.
Gần hơn nữa là Vũ Hán, các bác sĩ ở bệnh viện dã chiến nơi lưu giữ các ca nhẹ cũng không đóng cửa sổ dù trời Vũ Hán lúc đó rất lạnh. Không khí ngoài trời luôn an toàn hơn không khí trong nhà nếu xét về mức lây nhiễm virus.
Chính tờ Trung Quốc Nhật báo của Trung Quốc ngày 05/3/2020, tức là khi Vũ Hán còn chưa dỡ bỏ phong tỏa, đã đăng khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh (CDC) không nên phun khử khuẩn ngoài trời. Họ thừa nhận là đã sử dụng biện pháp phun khử khuẩn ngoài trời ở tâm dịch Vũ Hán vào tháng 02/2020 (với những hình ảnh gây ấn tượng toàn cầu) và sau đó không tiếp tục nữa. Khuyến cáo còn nhận định phun khử khuẩn có hại cho môi trường.
Đã có những nghiên cứu khoa học cho thấy khử khuẩn quy mô lớn có thể gây hại tới hệ sinh thái vốn mong manh của chúng ta. Ngoài những hạt nhỏ li ti chứa virus Covid-19 và một số mầm bệnh thì không gian sống của chúng ta còn chứa hàng tỷ vi khuẩn, vi trùng và các sinh vật nhỏ bé có ích khác. Chúng vẫn cần mẫn thực hiện công việc của hệ sinh thái trên mặt đất hay trong lòng đất. Khi chúng biến đi sẽ để lại những hậu quả lâu dài cho môi trường.
VietBF @ Sưu tầm
