Sri Lanka trên bờ vực phá sản. Hiện nay có khoảng nửa triệu người dân Sri Lanka đang trong tình trạng nghèo đói kể từ khi đại dịch xảy ra. Giá cả leo thang khiến nhiều người phải cắt giảm khẩu phần ăn.
Sri Lanka đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính và nhân đạo ngày càng sâu sắc, làm dấy lên lo ngại nước này có thể phá sản vào năm 2022 khi lạm phát tăng lên mức kỷ lục, giá lương thực tăng vọt và kho bạc cạn kiệt, theo Guardian.
Cuộc khủng hoảng mà chính phủ của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa đang phải đối mặt một phần là do Covid-19 chặn đứng nguồn thu từ ngành du lịch. Bên cạnh đó, chi tiêu của chính phủ ở mức cao, việc cắt giảm thuế khiến nguồn thu của nhà nước bị thâm hụt, các khoản trả nợ lớn cho Trung Quốc, và dự trữ ngoại hối ở mức thấp nhất trong một thập kỷ cũng góp phần vào tình trạng hiện nay. Trong khi đó, việc chính phủ in tiền để trả các khoản vay trong nước và trái phiếu nước ngoài đã thúc đẩy lạm phát.
Ngân hàng Thế giới ước tính 500.000 người bị đặt trong tình trạng nghèo đói từ khi bắt đầu đại dịch.
Lạm phát đạt mức cao kỷ lục 11,1% vào tháng 11/2021 và giá cả leo thang đã khiến nhiều người khá giả trước đây phải vật lộn để nuôi sống gia đình, trong khi nhiều người khác không đủ khả năng chi trả cho hàng hóa cơ bản.
Vật lộn để kiếm sống
Sau khi Tổng thống Rajapaksa tuyên bố Sri Lanka đang trong tình trạng khẩn cấp về kinh tế, nước này đã triển khai quân đội để đảm bảo các mặt hàng thiết yếu - bao gồm gạo và đường - được bán theo giá chính phủ ấn định. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa đủ để xoa dịu nỗi đau của người dân.
Anurudda Paranagama, một tài xế ở thủ đô Colombo, đã phải làm thêm việc khác để trang trải cho ăn uống và trả nợ mua ôtô. Dẫu vậy, với giá thực phẩm tăng cao, anh vẫn không thể xoay xở đủ.
“Tôi khó mà trả nợ. Trả xong tiền điện nước và ăn uống thì tôi không còn đồng nào”, anh nói và cho biết thêm rằng gia đình anh hiện chỉ ăn hai bữa một ngày thay vì ba bữa.
Paranagama mô tả chủ tiệm tạp hóa trong làng phải phân gói sữa bột 1 kg thành các bịch nhỏ 100 g vì khách không đủ tiền mua cả gói.
“Trước đây chúng tôi mua 1 kg đậu cho một tuần, nhưng giờ thì chỉ mua 100 g”, anh nói thêm.
Theo Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới, hơn 200.000 người mất kế sinh nhai trong lĩnh vực du lịch và lữ hành. Đất nước cũng mất đi nguồn thu nước ngoài quan trọng từ du lịch, vốn thường đóng góp hơn 10% GDP.
Tình hình trở nên tồi tệ đến mức nhiều người dân đang tìm cách ra nước ngoài. Trong những hàng người dài tại văn phòng hộ chiếu, cứ bốn người Sri Lanka thì có một người nói muốn rời khỏi đất nước. Họ chủ yếu là người trẻ và có học thức.
Đối với những công dân lớn tuổi hơn, tình trạng hiện tại gợi nhớ đến đầu những năm 1970, khi sản lượng hàng hóa thấp trong nước, cùng với việc kiểm soát nhập khẩu, gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng hàng hóa cơ bản. Người dân khi đó đã phải xếp hàng dài để mua bánh mì, sữa và gạo.
Cựu Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương WA Wijewardena cảnh báo: “Khi cuộc khủng hoảng kinh tế ngày càng sâu sắc và vượt quá khả năng giải quyết, không thể tránh khỏi việc đất nước sẽ xảy ra khủng hoảng tài chính. Cả hai đều sẽ ảnh hưởng đến an ninh lương thực, khi mà sản lượng hàng hóa giảm và không thể nhập khẩu do khan hiếm ngoại hối. Vào thời điểm đó, đây sẽ trở thành một cuộc khủng hoảng nhân đạo”.
Gánh nặng từ nợ nước ngoài
Một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với Sri Lanka là gánh nặng nợ nước ngoài khổng lồ, đặc biệt là từ Trung Quốc. Nước này nợ Trung Quốc hơn 5 tỷ USD, và năm ngoái đã vay thêm 1 tỷ USD từ Bắc Kinh để giúp giải quyết cuộc khủng hoảng tài chính cấp bách.
Giá cả leo thang khiến những người trước đây khá giả giờ phải vật lộn để nuôi sống gia đình. Ảnh: Getty.
Trong 12 tháng tới, Sri Lanka sẽ phải hoàn trả các khoản vay trong và ngoài nước cho các doanh nghiệp thuộc cả khu vực nhà nước và tư nhân, ước tính 7,3 tỷ USD, bao gồm khoản hoàn trả 500 triệu USD trái phiếu quốc tế vào tháng 1. Tuy nhiên, tính đến tháng 11/2021, dự trữ ngoại tệ sẵn có chỉ là 1,6 tỷ USD.
Bộ trưởng phụ trách đồn điền Ramesh Pathirana cho biết Sri Lanka hy vọng sẽ giải quyết các khoản nợ dầu với Iran bằng trà. Theo đó, nước này sẽ gửi cho Iran lượng trà trị giá 5 triệu USD mỗi tháng để tiết kiệm “tiền tệ cần thiết”.
Nghị sĩ đảng đối lập và nhà kinh tế Harsha de Silva gần đây đã nói với quốc hội rằng dự trữ ngoại tệ sẽ là 437 triệu USD vào tháng 1/2023, trong khi tổng nợ nước ngoài là sẽ là 4,8 tỷ USD từ tháng 2 đến tháng 10/2022.
“Quốc gia sẽ hoàn toàn phá sản”, ông nói.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ajith Nivard Cabraal đã công khai đảm bảo rằng Sri Lanka có thể trả các khoản nợ của mình một cách “liền mạch”, nhưng Wijewardena cho biết nước này có nguy cơ vỡ nợ rất lớn, dẫn đến hậu quả kinh tế thảm khốc.
Nông nghiệp điêu đứng
Trong khi đó, quyết định đột ngột của Tổng thống Rajapaksa hồi tháng 5 về việc cấm phân bón và thuốc trừ sâu hóa học, buộc nông dân sử dụng sản phẩm hữu cơ, đã khiến ngành nông nghiệp - vốn rất thịnh vượng trước đây - phải điêu đứng.
Nhiều nông dân đã quen sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu không kịp xoay xở để tìm ra phương pháp thay thế. Nhiều người thậm chí đã bỏ nghề vì sợ thua lỗ. Các yếu tố này đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lương thực ở Sri Lanka.
Đến cuối tháng 10/2021, chính phủ đã phải “quay đầu”, nông dân đang vật lộn để trang trải chi phí cao cho phân bón nhập khẩu mà không có sự trợ giúp.
“Chi phí trồng lúa đã tăng lên một cách chóng mặt. Chính phủ không có tiền để trợ cấp phân bón. Nhiều người trong chúng tôi không muốn đầu tư vì không biết có lời hay không”, Ranjit Hulugalle, một nông dân, cho biết.
Nông nghiệp của Sri Lanka điêu đứng vì lệnh cấm dùng thuốc trừ sâu và phân bón hóa học. Ảnh: AP.
Nhằm giảm bớt tình trạng khó khăn, chính phủ đã đưa ra các biện pháp cứu trợ tạm thời, chẳng hạn như các khoản tín dụng để nhập khẩu thực phẩm, thuốc men và nhiên liệu từ Ấn Độ; hoán đổi tiền tệ từ Ấn Độ, Trung Quốc và Bangladesh; hay các khoản vay để mua xăng dầu từ Oman. Tuy nhiên, các khoản vay này chỉ mang tính ngắn hạn và phải được hoàn trả nhanh chóng với lãi suất cao, làm tăng thêm gánh nặng nợ của Sri Lanka.
Anushka, một huấn luyện viên thể dục, cho biết giá rau đã tăng hơn 50%. Anh từng có cuộc sống sung túc nhưng giờ đang phải vật lộn để kiếm sống.
“Chúng tôi không thể sống như trước đại dịch. Chính phủ hứa sẽ giúp chúng tôi nhưng không có gì xảy ra. Chúng tôi đang cố xoay xở hết mức có thể. Tôi không biết chúng tôi có thể tiếp tục như thế này được bao lâu nữa”, anh nói.
VietBF@ sưu tập
