Theo như một số nhà phân tích nói rằng tính gia trưởng và phô diễn sức mạnh đàn ông của Tổng thống Nga Validimir Putin lại rất có sức ảnh hưởng trong thiết chế cai trị tại Nga và góp phần trong sự ủng hộ rộng rãi đối với cuộc xâm lược Ukraine, sau khi Thủ tướng Anh Boris Johnson đã bình luận rằng nếu Validimir Putin là phụ nữ thì ông ta có lẽ đã không phát động cuộc chiến tranh Ukraine, điều này đã gây nên một cơn bão giận dữ tại Nga.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cẩn thận chau chuốt hình tượng 'nam tính'
Điều này không gây ngạc nhiên, có lẽ trong bối cảnh Tổng thống Nga đã từ lâu cẩn trọng chau chuốt hình ảnh là người 'đàn ông đích thực'. Một số nhà phân tích nói với BBC Tiếng Nga rằng tính gia trưởng và phô diễn sức mạnh đàn ông vẫn rất có sức ảnh hưởng trong thiết chế cai trị tại Nga và góp phần trong sự ủng hộ rộng rãi đối với cuộc xâm lược Ukraine.
"Nếu Putin là phụ nữ, rõ ràng ông ta không phải, nhưng nếu ông ta là thế, tôi thật sự không nghĩ rằng ông ta sẽ tham gia vào một cuộc chiến tranh điên cuồng, vũ phu theo cách của mình," ông Boris Johnson nói vào tháng Sáu.
"Nếu bạn muốn một ví dụ, một ví dụ hoàn hảo về nam tính độc hại, thì đó là cách ông ta đang thực hiện tại Ukraine."
Lời ông Johnson sau đó đã được Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace hưởng ứng, nói rằng "hội chứng người thấp nhỏ" (small man syndrome) và quan điểm "vũ phu" về thế giới của Putin đã gây nên chiến tranh.
Theo sau đó, Đại sứ Anh tại Nga đã được Bộ Ngoại giao Nga triệu tập và bị chỉ trích vì "những phát biểu thô lỗ không kiêng nể của giới lãnh đạo Anh".
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói rằng ông Johnson nên gặp nhà thần kinh học người Áo Sigmund Freud (1856-1939), người đã khai sinh bộ môn phân tâm học.
Chính Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng đã rao giảng về "sự tàn bạo" của bà Margaret Thatcher - Thủ tướng Anh từ năm 1979 đến 1990.
Có phải ông Boris Johson gây tức giận, khiến giới chức Nga phải đáp trả gay gắt như vậy?
Một người 'đàn ông đích thực' và kẻ thù 'ẻo lả'
Ông Putin chụp ảnh với một con hổ Amur, loài vật nằm trong danh sách bị đe dọa (đã được gây mê) ở vùng Viễn đông của Nga năm 2008
Trong suốt nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Nga Vladimir Putin luôn cho thế giới thấy về sức mạnh thể chất và sự dũng cảm của mình.
Ông ta đã đi tàu ngầm sâu xuống đáy hồ Baikal ở Siberia, bay dù lượn với bầy sếu, lặn và vớt được hai chiếc vò hai quai cổ của Hy Lạp ngoài khơi bán đảo Crimea, chụp ảnh với hổ Amur đang có nguy cơ tuyệt chủng (mặc dù đã bị gây mê) tại vùng Viễn Đông của Nga, và được nhớ đến nhiều nhất, có lẽ, là hình ảnh ngực trần cưỡi ngựa chốn hoang dã.
Thế nhưng hình ảnh 'nam tính' của Putin lại là nội dung bị mang ra đùa cợt tại Phương Tây. Trong cuộc họp G7 mới đây, các nhà lãnh đạo đã cùng tham gia vào các bình luận mỉa mai, khi ông Johnson đề nghị các vị khách cởi áo khoác để cho thấy họ "mạnh mẽ hơn Putin".
Một cách nghiêm túc hơn, các nỗ lực của Putin để được xem là người bảo vệ những giá trị 'truyền thống' và một 'nhà lãnh đạo mạnh mẽ' đã từ lâu bị cười nhạo và thậm chí bị chỉ trích vì có một chút gì đó của thường được gọi là 'nam tính độc hại' - thường được định nghĩa bằng sự cứng rắn, tìm kiếm quyền lực, giữ khoảng cách, kỳ thị đồng tính và khinh thường phụ nữ.
Giáo sư Elizabeth Wood, một sử gia và chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu về giới tính tại Đại học Công nghệ Massachusetts (Massachusetts Institute of Technology) ở Mỹ nói rằng Tổng thống Nga thường phụ nữ hóa kẻ thù của mình, và theo cách này, tìm cách hạ bệ họ.
"Trước cuộc chiến tranh, chính quyền Nga thường xuyên cáo buộc Phương Tây 'cuồng loạn'. Rõ ràng từ 'cuồng loạn' là mang tính xúc phạm, và thường để nhắm thẳng vào phụ nữ," bà cho biết.
Putin đã đáp trả là các lời đùa cợt tại Thượng đỉnh G7 khi nói rằng sẽ là "một cảnh tượng kinh tởm" nếu các lãnh đạo Phương Tây cởi trần và khuyên họ nên tập luyện thể thao.
Giới thân cận với Tổng thống Putin sử dụng chiến lược tương tự để xúc phạm đối thủ.
Hồi giữa tháng Ba, Ramzan Kadyrov, lãnh đạo Chechnya đã mỉa mai tỷ phú Elon Musk bằng cách đảo tên của ông ta thành tên phụ nữ: 'Elona'.
Kadyrov đã mời doanh nhân này đến tham gia huấn luyện thể hình ở một trại Chechen có tên là 'Akhmat', nơi mà Elon Musk sẽ được chuyển đổi từ "một cô gái dịu hiền sang một người đàn ông tàn bạo". Musk có vẻ thích thú lời đề nghị này, và trong một lúc thậm chí đổi tên tài khoản Twitter thành 'Elona Musk'.
Xây dựng đất nước và 'nam tính Nga mới'
Một ví dụ về tổ chức chỉ gồm nam giới và có tầm ảnh hưởng là Liên đoàn Night Hockey League, Putin tham gia cùng các nhân viên và vận động viên chuyên nghiệp
Và không dừng tại Putin và Kadyrov. Nhiều chuyên gia chỉ ra rằng toàn bộ cấu trúc quyền lực của Nga được thiết lập xung quanh ý tưởng nam tính.
Thậm chí khi Putin bắt đầu sự chuyển đổi sang 'một dạng đàn ông Nga mới'. hình ảnh của nước Nga cũng trải qua sự thay đổi, Elena Gapova, Giáo sư Xã hội học tại Đại học Western Michigan cho biết.
"[Dạng đàn ông mới này] không còn là kiểu tri thức đeo kính từ những bộ phim hài lãng mạn từ thời Xô Viết vào những năm 1980, đắm chìm trong suy tư trên chuyến tàu Moscow ở vùng ngoại ô. Thay vào đó, ông ta đã tạo dựng một hình mẫu kiểu lạnh lùng, ý chí đanh thép - đại diện cho một giới nhà quản lý chỉ tập trung vào mục tiêu đạt được kết quả," bà Elena Gapova giải thích.
Vào thế kỷ 20, Triết gia Vladimir Rozanov đã định nghĩa nước Nga là "một phụ nữ mãi mãi đi tìm vị hôn phu". Vào đầu thế kỷ 21, bài hát 'Someone like Putin' đã đứng đầu bản xếp hạng - mô tả một phụ nữ, cũng đang đi tìm vị hôn phu. Chỉ khác là cô gái trong bài hát biết rõ mình muốn vị hôn phu như thế nào: một người giống y Tổng thống Nga.
"Nước Nga muốn thấy chính mình như Putin," Giáo sư Gapova giải thích. "Một dạng ẩn dụ xuất hiện từ việc 'Nga lấy lại sức mạnh của mình', và hình mẫu nam tính dường như được Putin và giới thân cận thể hiện.
Cùng lúc đó, vào những năm 2010, quá trình xây dựng đất nước đang được tiến hành, hướng tơi quyền lực tập trung. Mối liên hệ giữa dự án thiết lập một nhà nước mạnh mẽ và nam tính chuẩn mực dường như đã rất rõ ràng.
Luôn là đàn ông alpha
Chiếc áo thu với hình Putin và khẩu hiệu "Hãy tôn trọng quyền lực của tôi" ("Respect my power")
Nhưng thậm chí trong một môi trường chỉ có đàn ông, Putin dường như cần duy trì là đàn ông alpha. Theo Giáo sư Elizabeth Wood, thì sự khẳng định nam tính đã trở thành cách phô diễn quyền lực của Putin.
"Ở một mặt, ông ta thể hiện hình ảnh là một cá nhân thực tế, có lý trí - ông ta cũng đi thẳng vào vấn đề và có thể giải quyết những câu hỏi về mặt kỹ thuật," bà Elizabeth cho biết. "Mặt khác, mặc dù vậy, ông ta cho thấy sự hung hãn thường trực."
Bà Elizabeth Wood nhớ lại một sự việc nổi tiếng vào năm 2009 khi ông Putin đi thăm thị trấn Pikalyovo, nơi mà các cư dân địa phương đang phản đối về việc một nhà máy bị đóng cửa: "Putin đã bay đến bằng trực thăng và chỉ trích kịch liệt mọi người. Ông ta chỉ trích công nhân và quản lý, nhưng ông ta đặc biệt chỉ trích [doanh nhân] Oleg Deripaska."
Chuyên gia Elizabeth Wood đã rút ra được sự liên quan giữa vụ việc cách đây 13 năm với vụ diễn ra gần hơn - vào tháng Hai năm nay. Trong vụ việc này, trong cuộc họp Hội đồng An Ninh Quốc gia chỉ vài ngày trước khi Nga bắt đầu xâm lược Ukraine, Putin đã công khai làm mất mặt Giám đốc Cơ quan Tình báo nước ngoài của Nga, Sergey Naryshkin. Naryshkin, một sĩ quan tình báo với hàng thập niên kinh nghiệm được xem là thuộc giới thân cận của Putin.
"Ông ta yêu cầu một câu trả lời theo cách hung hãn - có hay là không. Đây là cách ông ta thể hiện mình vẫn là 'alpha' trong mọi trường hợp. Dạng 'đe dọa' này cũng là đặc tính rất nam giới."
Còn nếu Putin là phụ nữ?
Tất cả các chuyên gia mà chúng tôi trao đổi đều đồng ý ở một luận điểm: Giả định của Thủ tướng Johnson rằng phiên bản nữ của Putin sẽ không gây chiến tranh có liên quan đến các dạng định kiến.
"Ngôn từ của Johnson nên được xem là một ẩn dụ thì hơn," bà Elena Gapova nói. "Có một nhận thức truyền thống rằng phụ nữ ít hung hãn hơn và cảm thông hơn đàn ông, thế nhưng điều này còn từ lý do sự thật là phụ nữ ít giữ các vị trí xã hội có thể phát động chiến tranh hoặc đưa ra những quyết sách quan trọng."
Theo bà Gapva, thì tất cả các gợi ý rằng cuộc chiến tranh và cách mạng trong lịch sử thế giới là do chế độ phụ hệ, và lịch sử đó hẳn đã khác nếu phụ nữ nắm quyền, đều là suy đoán.
Đúng là Thủ tướng Johnson đã đề cập đến các ý tưởng mang tính định kiến về phụ nữ, cho rằng phụ nữ dễ đàm phán hơn hoặc dễ cho thấy sự yếu đuối hay cảm xúc, nhưng ông sử dụng những điều này để chống lại khuôn mẫu nam tính của Putin, nhà tâm lý học Marina Travkova cho biết.
"Đối với phụ nữ, không có (hoặc tối thiểu, ít hơn) sự xấu hổ trong việc 'thay đổi ý kiến' hay 'xin lỗi'," bà Marina Travkova diễn giải.
"Thêm nữa, nam tính có liên quan đến chủ nghĩa anh hùng - với ý tưởng chết cho tổ quốc, thay vì sống với con cái và là một người cha đảm đang. Phụ nữ trong khi đó, thường gắn bó với con cái hơn. Họ ít có khả năng hậu thuẫn chủ nghĩa anh hùng đó, và theo khía cạnh này, tôi nghĩ bình luận của ông Boris Johnson là có cơ sở."
