Theo như cuộc chiến ở Ukraina và bối cảnh địa chính trị ở Trung Đông buộc chủ nhân Nhà Trắng phải xem xét lại học thuyết của ḿnh, không thể tiếp tục "ruồng bỏ" Ả Rập Xê Út, khiến trong hai ngày 15-16/07/2022, Tổng thống Mỹ Joe Biden công du chính thức Ả Rập Xê Út. Ngay trong quá tŕnh vận động tranh cử, sau vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018, Joe Biden đă "ngó lơ" Ả Rập Xê Út.
Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Jerusalem, Israel, ngày 14/07/2022. AP - Ronen Zvulun
Điều bất thường là trước khi lên đường đến Trung Cận Đông, tổng thống Mỹ đă có bài viết trên diễn đàn báo Washington Post để giải thích cho quyết định của ḿnh. Chủ nhân Nhà Trắng thừa nhận chuyến công du này không được nhiều người đồng t́nh nhưng theo ông, Hoa Kỳ phải « từ bỏ chính sách phó mặc được kế thừa » từ thời người tiền nhiệm Donald Trump, và nhắc lại rằng ngay từ đầu nhiệm kỳ, mục đích của ông là « tái định hướng nhưng không đoạn tuyệt các mối quan hệ. »
Quan hệ « đối tác ưu tiên » giữa Mỹ - Ả Rập Xê Út, được ràng buộc bởi « Hiệp ước Quincy » nổi tiếng, đúc kết từ năm 1945. Trong ṿng 30 năm gần đây, không một tổng thống Mỹ nào không đến thăm Riyad từ George Bush (Cha), Bill Clinton, G.W. Bush (Con), Barack Obama hay Donald Trump. Nhưng vụ ám sát nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018 trong ṭa lănh sự Ả Rập Xê Út ở Istanbul đă làm chao đảo mối quan hệ đặc biệt này.
Joe Biden – trong quá tŕnh vận động tranh cử cam kết hạ mức quan hệ với Riyad, nhằm thể hiện quan điểm đối lập với người tiền nhiệm – đă giữ đúng lời hứa khi xem việc bảo vệ các giá trị dân chủ và nhân quyền như là một ưu tiên.
Ả Rập Xê Út là nút thắt để giải quyết khủng hoảng năng lượng
Chỉ có điều, như phân tích của David Rigoulet-Roze, giảng viên và nhà nghiên cứu thuộc Viện Phân tích Chiến lược Pháp (Ifas) trên đài truyền h́nh Pháp France 24, chính sách thực dụng đă thắng thế, buộc Joe Biden phải bảo vệ các lợi ích địa chính trị và chiến lược của Mỹ. « Cuộc chiến tranh tại Ukraina đă lật lại mọi thế cờ khi làm cho giá dầu hỏa tăng vọt và gây ra lạm phát tác động mạnh đến toàn bộ các nước phương Tây, trong đó có Mỹ. T́nh thế này đă trao lại cho Ả Rập Xê Út một vị trí trung tâm mà Joe Biden khó thể bỏ qua » trong nhiều hồ sơ nóng.
Thứ nhất là trong vấn đề năng lượng. Washington muốn Riyad mở thêm van dầu hỏa để hạ nhiệt giá nhiên liệu trên thị trường thế giới và giảm nhẹ lạm phát, không những đang đè nặng lên nền kinh tế mà c̣n có nguy cơ tước mất các cơ hội của đảng Dân Chủ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.
Thứ hai là hồ sơ hạt nhân Iran. Mối lo này được thể hiện rơ trong bài viết trên diễn đàn báo Washington Post. Tổng thống Mỹ tuyên bố xem xét « sâu rộng » tiến tŕnh b́nh thường hóa quan hệ giữa Israel với một số nước Ả Rập, khởi động dưới thời người tiền nhiệm Donald Trump. Theo giải thích của nhà nghiên cứu David Rigoulet-Roze, « Hoa Kỳ bắt đầu nhận thấy là họ có nguy cơ không thể đúc kết được một thỏa thuận hạt nhân với Teheran. Hệ quả là, mục tiêu của Mỹ kể từ giờ kềm chế Iran bằng cách thiết lập một cấu trúc pḥng thủ khu vực khi phối hợp Israel và các nước Ả Rập khác. Và người ta không thể có được hệ thống an ninh chung hoàn thiện nếu không có Ả Rập Xê Út ».
Xu hướng này đă được nguyên thủ Mỹ khẳng định trong những phát biểu tại Israel hôm thứ Năm 14/7, khi tuyên bố ưu tiên ngoại giao nhưng không quên nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ « không phí công chờ đợi măi » Iran để đạt được một thỏa thuận vào lúc các cuộc thương lượng đang rơi vào bế tắc.
Nỗi lo đô la yếu thế trước nhân dân tệ
Cuối cùng, tuy ít được truyền thông để ư tới, nhưng trong bài viết nói trên, tổng thống Mỹ chỉ nói thoáng qua vài từ liên quan đến cuộc cạnh tranh giữa Washington và Bắc Kinh : « đặt nước Mỹ trong một thế tốt nhất để thay thế Trung Quốc ». Phát biểu này nhằm ám chỉ đến việc hồi đầu năm 2022, hoàng thái tử Mohamed Ben Salmane từng đánh tiếng rằng Ả Rập Xê Út rất có thể niêm yết giá bán dầu hỏa cho Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ chứ không phải bằng đô la.
Nếu điều đó xảy ra, đây chẳng khác ǵ là một quả bom trong một lĩnh vực mà hầu hết các cuộc giao dịch trên thị trường dầu khí đều được thực hiện bằng đồng đô la. Với ông David Rigoulet-Roze, « một sự thay đổi như thế sẽ là một sự đảo lộn quan trọng » cho uy tín và vị thế siêu cường của Mỹ trên trường quốc tế.
Một lời dọa dẫm tuy không thẳng thừng, nhưng không thừa thăi, một thông điệp nhẹ nhàng nhưng đủ để buộc Washington phải lắng nghe ! Riyad từ vị thế « bị ruồng bỏ » chỉ trong vài tháng đă chuyển thành đối tác không thể thiếu của Mỹ tại Trung Đông. Thế mới biết, tư tưởng thực dụng trong địa chính trị lấn át cả tầm nh́n thế giới của Joe Biden !
Games
