Nếu Matxcơva “giấu mặt” tự phá Nord Stream khiến NATO - Nga căng thẳng leo thang nghiêm trọng trong vụ nổ gây ṛ rỉ hai đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 1, Nord Stream 2 và những cáo buộc nhắm vào Nga.
H́nh ảnh vệ tinh về các vị trí ṛ rỉ đường ống Nord Stream ở biển Baltic, 29/09/2022. via REUTERS - ROSCOSMOS
Trong tuần này, một sự kiện thu hút sự quan tâm đặc biệt của công luận đó là vụ ṛ rỉ đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 1 và Nord Stream 2, chạy qua biển Baltic, hôm 26/09/2022. Hai đường ống này là công tŕnh do tập đoàn Gazprom của Nga khai thác, vận chuyển khí đốt từ Nga vào Đức. Đường ống Nord Stream 1 đă ngừng hoạt động từ đầu tháng 9 do cuộc khủng hoảng Ukraina, c̣n Nord Stream 2 vẫn chưa đi vào hoạt động. Vụ nổ gây ṛ rỉ đường ống xảy ra tại vùng đặc quyền kinh tế của Đan Mạch và Thụy Điển.
Nhiều nước ngay lập tức tố cáo đây là hành động phá hoại, chứ không phải sự cố. Phương Tây và Nga đang cáo buộc nhau chịu trách nhiệm. Hiện tại, lượng khí c̣n sót lại trong đường ống Nord Stream thoát ra, khiến mặt nước sủi bọt từ nhiều ngày qua và chưa cho phép tiếp cận điều tra v́ lư do an toàn. Nhiều giả thuyết được đưa ra để t́m ra “ thủ phạm giấu mặt ” . Đầu tiên, nếu Nga là bên đứng sau vụ nổ Nord Stream 1-2, th́ đây sẽ là một vấn đề “ cực kỳ nghiêm trọng” , theo giáo sư phụ trách chương tŕnh về Nga tại Chatham House, được Reuters trích dẫn :
“ Có vẻ như thật khó tin rằng Nga muốn phá hủy chính đường ống của ḿnh theo cách này. Đặc biệt là Putin đă đề cập đến việc đường ống Nord Stream 2 đă sẵn sàng hoạt động và việc tại sao Đức không bỏ lệnh cấm Nord Stream 2 và chấp nhận khí đốt của Nga, v́ Đức đang cạn kiệt nguồn năng lượng. Lư giải ban đầu của tôi đó là có khả năng hành động này nhằm cảnh báo cho các nước NATO và đồng minh của Ukraina rằng Nga có khả năng làm được điều đó.
Vụ việc xảy ra trùng hợp với việc Na Uy khánh thành đường ống khí đốt dẫn tới Ba Lan. Đây là một sự trùng hợp đáng lưu ư. Nếu Nga có khả năng làm điều như vậy th́ hậu quả là sẽ động chạm đến Điều 5 của Hiệp Ước NATO. Ngay cả khi chỉ là đe dọa rằng Nga ‘có thể làm được như vậy’, th́ căng thẳng có thể leo thang một cách nghiêm trọng. C̣n có một lư giải khác. Tôi phải nói là khá thuyết phục và đó cũng là lư giải của giám đốc điều hành công ty dầu khí quốc gia Ukraina Naftogaz, cho rằng Nga đă thực hiện hành động này để tránh phải đáp ứng bất kỳ yêu sách nào. Đó là các khiếu nại về pháp lư của các công ty Đức đă kư hợp đồng với Gazprom và các bên khác.”
Các giả thuyết khác cũng được giới chuyên gia đưa ra với RFI Pháp ngữ, trong trường hợp nếu như không phải là Nga th́ có thể là ai khác ? Nếu như là hành động phá hoại mang tính chất cá nhân th́ hơi khó tin và có lẽ cần sức mạnh siêu nhiên. Bởi v́ để tạo ra vụ nổ phá hủy đường ống, th́ cần ít nhất 700 kg thuốc nổ và phải đi xuống độ sâu 70 m. Giả thuyết sự cố tự nhiên đă nhanh chóng bị gạt bỏ, v́ cấu trúc và thiết kế xây dựng của đường ống rất kiên cố. Biển Baltic trong thời gian này không ghi nhận bất kỳ hiện tượng tự nhiên bất thường nào. Một giả thuyết khác cho Mỹ là thủ phạm. Washington là bên phản đối gay gắt nhất dự án Nord Stream 1 và Nord Stream 2. Nếu xét lại th́ đường ống dẫn khí của Gazprom bị nổ không có lợi ǵ cho Nga, châu Âu cũng không được ǵ, v́ vốn là bên cần nguồn cung năng lượng. Bên có lợi nhất có lẽ là các nhà cung cấp, xuất khẩu dầu khí lớn như Hoa Kỳ, Qatar hay Úc. Ngoài ra, cũng không loại trừ khả năng Ukraina có liên can hoặc một cơ quan mật nào đó của Nga hay Mỹ hành động độc lập.
Vụ nổ đường ống khí đốt khiến Na Uy, nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của châu Âu, đặc biệt quan ngại. Hôm 28/09, Na Uy thông báo tăng cường an ninh, điều quân đội đến bảo vệ cơ sở hạ tầng dầu khí ngoài khơi. Trước khi vụ nổ đường ống Nord Stream xảy ra vào thứ Hai, giới chức nước này đă phát hiện một drone không xác định được danh tính. Oslo đă đề nghị đồng minh Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO trợ giúp tuần tra cơ sở hạ tầng dầu khí của nước này, với 9000 km đường ống dẫn khí đốt. Nếu hoạt động bị gián đoạn v́ xảy ra “sự cố tương tự”, hậu quả sẽ khó lường, không chỉ đối với môi trường mà c̣n khiến cuộc khủng năng lượng ở châu Âu trầm trọng hơn.
