5 người phụ nữ lẽ ra phải đoạt giải Nobel. CNN nhận định không thiếu nhà nghiên cứu nữ xứng đáng nhận giải danh giá dù nam giới chiếm đa số trong danh sách những người nhận giải Nobel ở nhiều lĩnh vực khoa học.
Trong các lĩnh vực y học, vật lý và hóa học, giải Nobel - giải thưởng uy tín nhất trong giới khoa học - đã đều được trao tặng cho những nhà nghiên cứu là nam giới vào năm 2021. Không ai trong số những người chiến thắng trong các hạng mục đó vào năm này là nữ, theo CNN.
Đối với một số nhà phê bình, điều đó đã cung cấp thêm bằng chứng về sự thiên vị mang tính hệ thống trong khoa học, khi phụ nữ ít có khả năng được tín nhiệm hoặc được đặt tên là tác giả chính trên các bài báo khoa học, bất chấp ngày càng nhiều nữ giới tham gia nghiên cứu khoa học.
Trước những lời chỉ trích về việc rất ít phụ nữ nhận giải, đại diện Quỹ Nobel đã cho biết họ thất vọng trước thực tế đó, theo New York Times.
Göran Hansson, Phó chủ tịch hội đồng quản trị của quỹ, cho biết bắt đầu từ năm 2018, ủy ban sẽ thực hiện các biện pháp để giải quyết tình trạng mất cân bằng này. “Tôi hy vọng rằng trong 5 năm hoặc 10 năm nữa, chúng ta sẽ thấy một tình hình rất khác", ông nói.
Vị thế ngày càng cao của nhà khoa học nữ
Tuy nhiên, nhiều người cho rằng kết quả vào năm ngoái là do hiệu ứng trễ, khi ủy ban Nobel thường tôn vinh những tiến bộ đã xảy ra cách đây ba hoặc bốn thập kỷ. Thời điểm này có ít phụ nữ hơn ở vị trí cấp cao trong các lĩnh vực khoa học.
David Pendlebury, một nhà phân tích cấp cao tại Clarivate Analytics, xem xét tần suất các bài báo quan trọng của một nhà khoa học được các đồng nghiệp trích dẫn. Theo ông, đó có thể là một chỉ số về việc một người có giành được giải Nobel hay không.
Nghiên cứu của nhà khoa học Marilyn Gaston (trái) đã giúp trẻ em được sàng lọc bệnh hồng cầu hình liềm khi mới sinh. Ảnh: Washington Post.
“Hai thập kỷ trước, chẳng hạn, tôi hiếm khi chứng kiến một phụ nữ được đề cử giải Nobel, nhưng khi chúng ta tiến về phía trước, chúng tôi nhận thấy có nhiều phụ nữ hơn trong hàng ngũ các nhà nghiên cứu hàng đầu”, ông nói trước thềm lễ công bố giải Nobel năm nay.
“Đó là lý do tôi nói rằng giải Nobel chắc chắn sẽ được trao cho ngày càng nhiều phụ nữ và nó sẽ đa dạng hơn về mặt địa lý”, ông nói thêm.
Năm 2020, hai phụ nữ, Emmanuelle Charpentier và Jennifer A.Doudna, đoạt giải Nobel Hóa học, nhờ phát triển phương pháp CRISPR để chỉnh sửa bộ gene. Trong khi đó, bà Andrea Ghez nằm trong ba người đoạt giải Nobel Vật lý cho khám phá về một hố đen siêu lớn.
Những người chiến thắng vào năm 2019 đều là nam giới, khi ủy ban Nobel yêu cầu xem xét sự đa dạng về giới tính, địa lý và lĩnh vực. Trong khi đó, năm 2018 chứng kiến người phụ nữ đầu tiên thắng giải Nobel Vật lý kể từ năm 1963.
Việc dự đoán ai sẽ đoạt giải Nobel là rất khó. Danh sách những người đoạt giải là bí mật, cũng như những người được đề cử, và các tài liệu tiết lộ chi tiết của quá trình lựa chọn được niêm phong trong 50 năm.
Tuy nhiên, CNN nhận định không thiếu những ứng viên nữ xứng đáng trở thành những người đoạt giải khoa học tiếp theo.
5 nhà nghiên nữ cứu xuất chúng
Vào những năm 1970, trong khi nhiều người biết rằng ung thư đôi khi di truyền trong gia đình, nghiên cứu về ung thư lại tập trung vào virus.
Với nền tảng nghiên cứu sự khác biệt về gene giữa người và tinh tinh, giáo sư Mary-Claire King, hiện làm việc tại Đại học Y khoa Washington, đã có một cách tiếp cận mới.
Bà đã phát hiện ra vai trò của đột biến gene BRCA1 trong ung thư vú và ung thư buồng trứng. Phát hiện này đã tạo điều kiện cho thí nghiệm di truyền nhằm xác định những phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư vú cao, cũng như các biện pháp để giảm nguy cơ của họ, chẳng hạn các cuộc phẫu thuật phòng ngừa và sàng lọc bổ sung.
Bên cạnh đó, tiến sĩ Katalin Karikó, Phó chủ tịch cấp cao của BioNTech (Đức), đã giành được giải thưởng Lasker năm 2021, vốn thường được coi là tiền thân của giải Nobel.
Cùng với giáo sư Drew Weissman, bà đã đi tiên phong trong phương pháp sử dụng mRNA tổng hợp để chống lại bệnh tật. Trong khi bài báo của họ nhận được rất ít sự chú ý khi xuất bản lần đầu tiên vào năm 2005, nghiên cứu của họ hiện là cơ sở của hai loại vaccine Covid-19 được sử dụng rộng rãi.
Giải thưởng chính VinFuture trị giá 3 triệu USD vào đầu năm 2022 cũng được trao cho bà Karikó, ông Weissman và nhà khoa học Pieter Cullis với nghiên cứu về công nghệ mRNA.
Jocelyn Bell Burnell, một nhà vật lý đến từ Bắc Ireland, đã góp phần vào việc phát hiện sao xung, một hiện tượng thiên văn khó giải thích, khi học thạc sĩ tại Đại học Cambridge.
Tuy nhiên, chính ông Antony Hewish, người hướng dẫn của bà và từng đoạt giải Nobel Vật lý năm 1974, là người được công nhận vì phát hiện này.
Trong các cuộc phỏng vấn, bà Bell Burnell tỏ ra không có vấn đề gì khi bị đánh giá thấp. Bà thể hiện sự tự hào về những ngôi sao bản thân quan sát đã thuyết phục được hội đồng giải thưởng.
“Những người cùng thời với tôi còn thất vọng về giải Nobel hơn việc tôi không được công nhận”, bà nói trong một cuộc phỏng vấn.
Tiếp đó, tiến sĩ Carolyn Bertozzi (Đại học Stanford) đã đi tiên phong trong một lĩnh vực mới gọi là hóa học sinh học. Lĩnh vực này tập trung vào các phản ứng hóa học trong tế bào sống.
Tiến sĩ Carolyn Bertozzi. Ảnh: New York Times.
Bà cố gắng tìm hiểu lý do các tế bào được bao phủ bởi đường và cách các phân tử đường này góp phần gây ra các bệnh như ung thư, nhiễm trùng do vi khuẩn.
Việc biến đổi những tế bào này thông qua hóa học sinh học đã dẫn đến những phương pháp mới để điều trị nhiều loại bệnh. Bà đã giành được Giải thưởng Wolf về lĩnh vực hóa học trong năm nay và cũng là một nhà vận động tích cực cho quyền của người LGBT.
Cuối cùng, tiến sĩ Marilyn Hughes Gaston đã dành phần lớn cuộc đời mình để tìm hiểu về bệnh hồng cầu hình liềm, một tình trạng trong đó cơ thể không thể sản xuất hemoglobin bình thường.
Nó có thể dẫn đến tổn thương mô, gây suy nhược và thậm chí tử vong. Bà Gaston bắt đầu quan tâm đến tình trạng này khi đang thực tập tại Bệnh viện Đa khoa Philadelphia vào năm 1964.
Năm 1986, bà công bố kết quả của một nghiên cứu quốc gia đột phá. Nó đã chứng minh hiệu quả của việc cho trẻ em mắc bệnh hồng cầu hình liềm điều trị bằng penicillin lâu dài nhằm ngăn ngừa nhiễm khuẩn do căn bệnh này.
Từ kết quả nghiên cứu của bà Gaston, mọi trẻ em đều được sàng lọc bệnh hồng cầu hình liềm khi mới sinh.
Giải Nobel Y học sẽ được công bố vào hôm 3/10, giải Nobel Vật lý và Hóa học sẽ lần lượt được công bố vào hai ngày tiếp theo. Giải Nobel Văn học và Nobel Hòa bình sẽ được công bố lần lượt vào ngày 7-8/10
VietBF@ sưu tập
