Mối quan hệ phức tạp của ông Biden với 'Vua Bibi'. Sắp tới Tổng thống Mỹ và ông Benjamin Netanyahu - Thủ tướng sắp nhậm chức của Israel - sẽ phải thảo luận lại những vấn đề vốn gây căng thẳng cho mối quan hệ kéo dài hơn 4 thập kỷ giữa họ.
Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức năm ngoái, ông nắm lợi thế trong mối quan hệ kéo dài 4 thập kỷ với nhà lănh đạo Benjamin Netanyahu - người từng giữ chức thủ tướng lâu hơn bất kỳ ai trong lịch sử 74 năm của Israel và được gọi là "Vua Bibi", theo New York Times.
Ông Biden đă đánh bại ông Donald Trump, đồng minh thân cận của ông Netanyahu trong cuộc đua cho vị trí tổng thống. Vào thời điểm mới nhậm chức, ông Biden khẳng định một trong những sáng kiến chính sách đối ngoại đầu tiên của ḿnh là tái khởi động thỏa thuận hạt nhân Iran, điều không được ḷng ông Netanyahu.
Trong khi đó, tại Israel, ông Netanyahu phải đối mặt với cáo buộc nhận hối lộ, gian lận và thiếu trách nhiệm. Trong ṿng vài tháng, ông đă bị cách chức sau hơn 10 năm làm lănh đạo quốc gia này.
Hiện tại, cục diện đă thay đổi.
Hy vọng của ông Biden về một thỏa thuận hạt nhân với Iran đă sụp đổ, và các cuộc thăm ḍ cho thấy tổng thống phải đối mặt với sự chỉ trích gay gắt trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tuần tới. New York Times nhận định cuộc bầu cử đó có thể đặt dấu chấm hết cho chương tŕnh lập pháp trong nước của ông.
Cục diện thay đổi
Ông Trump đang là một thế lực mạnh trong chính trường Mỹ và có khả năng tái tranh cử vào năm 2024. Trong khi đó, ông Netanyahu sẽ trở lại nắm quyền khi kết quả kiểm phiếu hôm 3/11 cho thấy ông và đồng minh chiếm đa số ghế tại Quốc hội Israel, theo Al Jazeera.
Ông Biden và ông Netanyahu sẽ thấy phải thảo luận một lần nữa về các vấn đề vốn đă gây căng thẳng cho mối quan hệ của họ từ lâu.
New York Times nhận định quan hệ giữa hai nhà lănh đạo này rất phức tạp, dao động giữa trạng thái nồng ấm và tranh đấu đôi khi trong cùng một ngày.
Dennis Ross, người từng là nhà đàm phán về Trung Đông, cho rằng mối quan hệ đó vẫn tốt đẹp hơn mối quan hệ giữa ông Netanyahu và cựu Tổng thống Barack Obama.
Tuy nhiên, những bất đồng vẫn c̣n. Tổng thống Mỹ ủng hộ việc nhà nước Palestine giải quyết cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ với Israel. Ông Netanyahu th́ không.
Ông Netanyahu gọi thỏa thuận hạt nhân Iran 2015 là một thảm họa đối với Israel và khu vực. Tuy nhiên, ông Biden cho rằng đó là cách tốt nhất để ngăn Iran phát triển vũ khí hạt nhân.
Hai nhà lănh đạo này cũng đă mâu thuẫn trong nhiều năm về việc xây dựng các khu định cư của Israel trên lănh thổ Palestine.
Tuy nhiên, trong 16 tháng kể từ khi ông Netanyahu bị lật đổ và sau đó trở lại nắm quyền, thế giới đă thay đổi. Các nhà lănh đạo Iran dường như không quan tâm đến việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân mà ông Trump đă rút vào năm 2018.
Trong bốn năm cầm quyền của ông Trump, ông Netanyahu cũng không phải đối mặt với nhiều áp lực từ phía Mỹ. Mối quan hệ giữa hai nhà lănh đạo dường như không có xích mích cho đến khi ông Netanyahu chúc mừng chiến thắng của ông Biden vào năm 2020.
Một phần v́ đợt phong tỏa do Covid-19, ông Biden và ông Netanyahu đă không gặp mặt trực tiếp trước khi cựu thủ tướng Israel mất chức. Trên cương vị phó tổng thống, ông Biden cũng từng thường thấy ḿnh mâu thuẫn với ông Netanyahu hoặc chính phủ của ông.
Hiềm khích cá nhân
Hơn một thập kỷ trước, theo các cựu quan chức, chính ông Biden đă phàn nàn rằng Israel, dưới sự lănh đạo của ông Netanyahu, đă quá vội vàng trong việc cập nhật mă máy tính bí mật để phá hoại nhà máy làm giàu hạt nhân Natanz của Iran.
Ông Biden cũng bày tỏ quan ngại về Israel dưới thời ông Netanyahu trong nhiều vấn đề khác. Những bất đồng về chính sách giữa ông Biden và ông Netanyahu đôi khi dường như gây ra những hiềm khích cá nhân.
Trong chuyến thăm của ông Biden đến Israel vào tháng 3/2010, chính phủ của ông Netanyahu đă thông báo về việc xây dựng các dự án định cư mới ở Đông Jerusalem, vùng lănh thổ cần được đàm phán với phía Palestine. Ông Biden đă rất ngạc nhiên và tức giận trước thông báo này.
Đêm đó, ông Biden đă tŕ hoăn việc đến dự bữa tối với vợ chồng ông Netanyahu trong hơn 90 phút. Động thái này được coi nhằm thể hiện rơ sự không hài ḷng của ông.
Sau khi ông Netanyahu bị lật đổ vào năm 2021, ông đă đả kích chính quyền Biden trong bài phát biểu cuối cùng của ḿnh.
Tổng thống Biden và ông Netanyahu từng là bạn bè, đồng minh và đối tác trong mối quan hệ kéo dài gần 4 thập kỷ. Khi họ gặp nhau lần đầu tiên, ông Biden là một thượng nghị sĩ, trong khi ông Netanyahu là một nhà ngoại giao non trẻ, theo CNN.
Ông Biden thường nói tốt về ông Netanyahu kể từ đó, bất chấp sự khác biệt chính trị của họ.
“Ông Biden có bản năng gắn bó với Israel”, ông Ross nói. Ông Ross cho biết niềm tin rằng người Israel cảm thấy “bị đe dọa hiện hữu” bởi đối thủ khiến ông Biden có xu hướng hiểu quan điểm của ông Netanyahu hơn.
Ông Biden là chính trị gia Mỹ duy nhất viết thư cho cựu Thủ tướng Netanyahu sau thất bại của ông trong cuộc bầu cử, ông Ross nói. Trong những khoảnh khắc căng thẳng giữa ông Netanyahu và ông Obama, ông Biden phải đóng vai người ḥa giải.
.
Tuy nhiên, vào năm 2015, ông Biden đă từ chối tham dự một bài phát biểu của ông Netanyahu tại Quốc hội Mỹ sau khi nhà lănh đạo Israel chấp nhận lời mời từ cựu Chủ tịch Hạ viện John A. Boehner.
Trong bài phát biểu, ông Netanyahu đă phản đối thỏa thuận hạt nhân Iran. Sự vắng mặt của ông Biden đă làm trầm trọng thêm mâu thuẫn giữa ông Netanyahu và chính quyền Obama về thỏa thuận này.
Thỏa thuận đó đă đóng băng hoạt động của Iran trong vài năm, cho đến khi ông Trump rút khỏi và Iran tiếp tục sản xuất nhiên liệu hạt nhân.
Với tư cách là tổng thống, ông Biden đă sử dụng vốn liếng chính trị ban đầu của ḿnh để t́m cách quay trở lại thỏa thuận đó. Ông đă thúc đẩy tiến tŕnh vào thời điểm mà ông Netanyahu đang suy yếu về mặt chính trị.
Tuy nhiên, ngay cả trong những khoảnh khắc đó, ông Biden vẫn cam kết sẽ sát cánh cùng Israel, cho dù nhà lănh đạo của họ có thể là ai.
Điều đó đă được thể hiện trong chuyến thăm Israel của ông Biden vào giữa tháng 7, khi ông gặp chính phủ Yair Lapid. Ông cũng đến gặp ông Netanyahu trong chuyến thăm đó.
Ông Netanyahu khẳng định với ông Biden rằng Mỹ cần phải đe dọa Iran bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế hay quan hệ đối tác quân sự pḥng thủ giữa các quốc gia Trung Đông.
Ông Netanyahu chắc chắn sẽ nhấn mạnh quan điểm đó với tư cách là thủ tướng, khi các cuộc đàm phán về việc tái kư kết thỏa thuận hạt nhân đang bị đ́nh trệ. Với việc Iran sản xuất ngày càng nhiều uranium, ông chắc chắn sẽ kêu gọi thêm các biện pháp trừng phạt và đe dọa hành động quân sự nhiều hơn.
Về phần ḿnh, ông Biden có thể sẽ thúc ép Israel tuyên bố đứng về phía kiềm chế Nga, một bước đi mà Israel từ chối thực hiện.
Theo New York Times, những vấn đề trên đều đă thay đổi so với khi ông Biden mới nhậm chức. Và lịch sử cho thấy rằng những căng thẳng với ông Netanyahu, xuất phát từ lợi ích quốc gia, chắc chắn sẽ xuất hiện nhanh chóng.
VietBF@ sưu tập
|
|