Bác sĩ Oleh Duda đang trong ca phẫu thuật đặc biệt phức tạp tại một bệnh viện ở Lviv, Ukraine thì nghe thấy tiếng nổ gần đó. Một lúc sau, đèn vụt tắt.
Bức ảnh do bác sĩ người Ukraine Oleh Duda đưa lên mạng cho thấy khoảnh khắc đèn tại một bệnh viện vụt tắt khi ông đang thực hiện ca phẫu thuật phức tạp, nguy hiểm tại bệnh viện ở Lviv, miền tây Ukraine, ngày 15/11/2022. Ảnh: Oleh Duda/AP
Ông Duda không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục phẫu thuật chỉ với một chiếc đèn pha chạy pin để thắp sáng. Đèn sáng trở lại ba phút saukhi máy phát điện khởi động, nhưng cảm giác như dài vô tận.
“Những phút định mệnh này có thể khiến bệnh nhân phải trả giá bằng mạng sống của mình”, vị bác sĩ phẫu thuật ung thư nói với hãng tin AP.
Ca phẫu thuật động mạch chủ của bệnh nhân diễn ra vào ngày 15/11, khi thành phố Lviv ở miền tây Ukraine bị mất điện do Nga phóng một loạt tên lửa vào lưới điện, làm hư hại gần 50% cơ sở năng lượng của đất nước.
Các cuộc tấn công tương tự tiếp tục diễn ra vào tuần trước và một lần nữa khiến đất nước Ukraine chìm trong bóng tối, gây căng thẳng và gián đoạn hệ thống chăm sóc sức khỏe vốn đã suy yếu bởi nhiều năm quản lý yếu kém, đại dịch COVID-19 và 9 tháng chiến tranh.
Binh sĩ Ukraine bắn đạn pháo ở tiền tuyến gần Bakhmut, vùng Donetsk. Ảnh: APUkrainian soldiers fire a mortar in the front line near Bakhmut, in the Donetsk region, Ukraine, Thursday, Oct. 27, 2022. (AP Photo/Efrem Lukatsky)
Các hoạt động theo lịch trình đang bị hoãn lại; hồ sơ bệnh nhân không truy cập được do mất kết nối internet; và các nhân viên y tế đã phải sử dụng đèn pin đi thăm khám bệnh nhân trong những căn hộ tối om.
Mùa đông đen tối
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuần trước cho biết hệ thống y tế của Ukraine đang phải đối mặt với “những ngày đen tối nhất trong cuộc chiến cho đến nay”, trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng ngày càng gia tăng, thời tiết mùa đông lạnh giá đã bắt đầu cùng những thách thức khác.
Tiến sĩ Hans Kluge, Giám đốc khu vực châu Âu của WHO, cho biết: “Mùa đông này sẽ đe dọa tính mạng của hàng triệu người ở Ukraine”.
Ông Kluge dự đoán, thêm 2 triệu đến 3 triệu người Ukraine có thể phải sơ tán khỏi nhà để tìm kiếm nơi trú ẩn ấm áp và an toàn hơn, nhưng đồng thời “sẽ đối mặt với những thách thức đặc biệt về sức khỏe, bao gồm các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như COVID-19, viêm phổi và cúm”.
Nhân viên cứu hỏa Ukraine dập lửa tại một trạm điện bị tên lửa tấn công. Ảnh: AFP
Tuần trước, Viện Tim Kiev đã đăng trên trang Facebook của mình một video quay hình các bác sĩ phẫu thuật mổ tim cho một đứa trẻ với ánh sáng duy nhất phát ra từ đèn pha và đèn pin.
Tiến sĩ Boris Todurov, giám đốc Viện Tim Kiev, cho biết trong video: “Một đứa trẻ đang nằm trên bàn và trong ca phẫu thuật, đèn đã tắt hoàn toàn. Bây giờ chúng tôi sẽ bật máy phát điện, thật không may, sẽ mất vài phút.”
Các cuộc không kích cũng đã nhằm vào cả bệnh viện và phòng khám ngoại trú ở đông nam Ukraine. WHO cho biết trong một tuyên bố vào tuần trước rằng họ đã xác minh được ít nhất 703 cuộc tấn công diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 24/2, khi quân đội Nga bắt đầu tiến vào Ukraine đến ngày 23/11.
Trong khi đó, Điện Kremlin đã bác bỏ cáo buộc rằng Nga nhắm mục tiêu vào các cơ sở dân sự. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov một lần nữa khẳng định vào tuần trước rằng Nga chỉ nhắm mục tiêu vào các địa điểm “liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức mạnh quân sự”.
Nhưng mới tuần trước, một cuộc tấn công nhằm vào khoa sản một bệnh viện ở miền đông Ukraine đã giết chết một trẻ sơ sinh và làm hai bác sĩ bị thương nặng. Ở khu vực Kharkiv vùng đông bắc, hai người Ukraine đã thiệt mạng sau khi đạn pháo nã vào một phòng khám ngoại trú.
Bác sĩ Duda (trái) nói chuyện với một bệnh nhân trong bệnh viện ở Lviv ngày 26/11/2022. Ảnh: AP
Nỗ lực khám chữa bệnh thời chiến
Trở lại thành phố Lviv ở miền tây, bác sĩ Duda cho biết các vụ nổ gần bệnh viện đến mức “các bức tường rung chuyển”, bác sĩ và bệnh nhân phải xuống hầm trú ẩn mỗi khi còi báo động không kích vang lên.
Bệnh viện chuyên điều trị ung thư nơi ông Duda làm việc chỉ thực hiện được 10 trong số 40 ca phẫu thuật được lên kế hoạch cho ngày hôm đó.
Tại thành phố Kherson ở miền nam mà Ukraine vừa giành lại quyền kiểm soát, điện vẫn chưa có, thang máy bị tê liệt là một thách thức thực sự đối với các nhân viên y tế. Họ phải khiêng những bệnh nhân bất động xuống tận cầu thang của các tòa nhà chung cư, rồi lại đưa họ lên phòng mổ.
Tại thủ phủ Kherson, nơi trời bắt đầu tối sau 4 giờ chiều vào cuối tháng 11, các bác sĩ đang p hải sử dụng đèn pha, đèn điện thoại và đèn pin. Ở một số bệnh viện, các thiết bị chính không còn hoạt động.
Hôm 22/11, các cuộc tấn công của Nga vào thành phố miền nam này đã làm cậu bé 13 tuổi Artur Voblikov bị thương và các bác sĩ đã phải cắt bỏ cánh tay của cậu. Các nhân viên y tế đã bế cậu bé qua cầu thang tối tăm của một bệnh viện nhi đến phòng phẫu thuật trên tầng 6.
“Máy thở không hoạt động, máy chụp X-quang không hoạt động. ... Chỉ có một máy siêu âm di động và chúng tôi phải mang theo nó liên tục”, bác sĩ Volodymyr Malishchuk, trưởng khoa phẫu thuật tại bệnh viện nhi ở Kherson, cho biết.
Bác sĩ Ole Duda (giữa) khám cho bệnh nhân tại bệnh viện ở Lviv, miền tây Ukraine vào ngày 26/11/2022. Ảnh:AP
Máy phát điện mà bệnh viện nhi này sử dụng đã bị hỏng vào tuần trước, khiến cơ sở không có bất kỳ nguồn cung điện nào trong vài giờ. Bác sĩ Olga Pilyarska, phó trưởng khoa chăm sóc đặc biệt, cho biết các bác sĩ phải quấn chăn cho trẻ sơ sinh vì không có thiết bị sưởi.
Bác sĩ Maya Mendel, làm cùng bệnh viện, cho biết việc thiếu sưởi ấm khiến việc phẫu thuật cho bệnh nhân trở nên khó khăn. “Không ai đặt bệnh nhân lên bàn mổ khi nhiệt độ dưới 0”, bà Mendel nói.
Bộ trưởng Y tế Viktor Liashko cho biết hôm 25/11 rằng họ không có kế hoạch đóng cửa bất kỳ bệnh viện nào của đất nước, bất kể tình hình có tồi tệ đến đâu, nhưng chính quyền sẽ “tối ưu hóa việc sử dụng không gian và tích lũy mọi thứ cần thiết trong các không gian nhỏ hơn” để giúp sưởi ấm.
Bộ trưởng Liashko nói rằng các máy phát điện chạy bằng dầu diesel hoặc khí đốt đã được cung cấp cho tất cả các bệnh viện của Ukraine và trong những tuần tới, thêm 1.100 máy phát điện do các đồng minh phương Tây gửi đến cũng sẽ được chuyển đến các bệnh viện. Còn hiện tại, các bệnh viện có đủ nhiên liệu để sử dụng trong 7 ngày.
Bộ trưởng Liashko cho biết thêm, các máy phát điện dự trữ bổ sung vẫn rất cần thiết: “Các máy phát điện được thiết kế để hoạt động trong một khoảng thời gian ngắn - từ ba đến bốn giờ,” nhưng tình trạng mất điện có thể kéo dài tới ba ngày.
Nhân viên y tế ở Kherson làm nhiệm vụ trong ánh đèn pin vào sáng ngày 21/11/2022. Ảnh: AP
Tại các vùng lãnh thổ mà Ukraine mới giành lại, hệ thống y tế cũng đang hết sức khó khăn. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cáo buộc các lực lượng Nga đã đóng cửa các cơ sở y tế ở vùng Kherson và mang đi các thiết bị y tế, kể cả xe cứu thương.
Tại Kiev, phần lớn các bệnh viện vẫn hoạt động bình thường, nhưng một phần thời gian phụ thuộc vào máy phát điện.
Trong khi đó, các phòng khám tư nhân và phòng khám nha sĩ nhỏ hơn đang gặp khó khăn để có thể mở cửa đón bệnh nhân.
Nha sĩ Viktor Turakevich ở Kiev cho biết ông phải dời lịch ngay cả những cuộc hẹn khẩn cấp, vì phòng khám của ông mất điện ít nhất 4 giờ mỗi ngày và máy phát điện mà ông đặt mua sẽ mất vài tuần mới đến nơi.
Mất điện cũng gây khó khăn cho việc truy cập hồ sơ bệnh nhân trực tuyến và hệ thống lưu trữ tất cả dữ liệu của Bộ Y tế không khả dụng.
Bác sĩ Duda, chuyên gia phẫu thuật ung thư từ Lviv, nói rằng ba bác sĩ và một số y tá đồng nghiệp của ông đã rời bệnh viện để điều trị cho những người lính Ukraine ở tiền tuyến.
“Chiến tranh đã ảnh hưởng đến mọi bác sĩ ở Ukraine, dù ở phía tây hay phía đông, và mức độ đau đớn mà chúng tôi phải đối mặt hàng ngày thì khó mà đo đếm được”, bác sĩ Duda nói.
