Theo như cụ bà 90 tuổi bị thu xe hàng rong là một trong số hàng nghìn người cao tuổi vẫn đang làm việc tại Hong Kong. Bởi Hong Kong là một trong những thành phố có tuổi thọ cao nhất trên thế giới nhưng 45% người già lại đang phải sống trong cảnh nghèo đói. Gánh nặng chi phí sinh hoạt tại một trong những phố giàu nhất thế giới khiến họ phải tiếp tục lao động dù chỉ kiếm được thu nhập ít ỏi trong môi trường không đảm bảo.
Vào khoảng 20h ngày 6/3, các nhân viên của cơ quan quản lý Vệ sinh Môi trường và Thực phẩm đã kiểm tra giấy phép xe đẩy bán hạt dẻ, khoai lang và trứng cút nướng của cụ bà Chan Tak-ching (90 tuổi). Vào thời điểm đó, bà rời quầy đi vệ sinh và nhờ một người họ hàng không có giấy phép bán hàng trông hộ.
Khi trở về, bà Chan ngã quỵ vì nhận được thông báo chiếc xe bán hạt dẻ rang - nguồn thu nhập của bà suốt nhiều thập kỷ - bị tịch thu, theo South China Morning Post.
“Tôi mang theo giấy phép. Đừng buộc tội chúng tôi bán hàng rong bất hợp pháp. Tôi chỉ đi vắng một lúc”, bà vừa nói vừa ngồi khóc trên mặt đất.
“Tôi xin anh cho tôi một cơ hội. Tôi đã kiếm sống nhờ vào nó trong nhiều thập kỷ”, bà cầu xin.
Bà Chan là một trong số hàng nghìn người cao tuổi vẫn đang làm việc tại Hong Kong. Gánh nặng chi phí sinh hoạt tại một trong những phố giàu nhất thế giới khiến họ phải tiếp tục lao động dù chỉ kiếm được thu nhập ít ỏi trong môi trường không đảm bảo.
Tương tự bà Chan, vào năm 2018, Guardian cũng từng đưa tin về bà Wong, người bới đống rác trên đường phố khu vực Sheung Shui, Hong Kong để tìm kiếm bìa carton và bán cho nhà máy tái chế địa phương.
Bà bắt đầu ngày mới lúc 7h và thường làm việc đến 21h, 7 ngày/tuần. Với công việc này, bà kiếm được khoảng 5,22 USD mỗi ngày.
Những người như bà Wong có biệt danh là “cụ bà thùng carton”, chuyên thu gom và bán thùng bỏ đi, cùng các phế liệu khác ở 9 quận nghèo nhất trong thành phố.
Hình ảnh họ cho thấy cuộc đấu tranh của Hong Kong để hỗ trợ dân số đang già đi nhanh chóng.
Một cụ bà làm nghề thu mua phế liệu. Ảnh: Reuters.
Hong Kong tự hào là một trong những nơi có tuổi thọ cao nhất trên thế giới. Kể từ năm 2010, thành phố này đã được xếp hạng số một trên toàn thế giới về tuổi thọ của cư dân.
Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới, vào năm 2020, trung bình, đàn ông ở Hong Kong sống đến 83 tuổi và phụ nữ là 88 tuổi - đánh bại các “vùng xanh” (khu vực có người già và khỏe mạnh nhất thế giới) khác như Nhật Bản và Italy.
Tuy nhiên, bất cứ cảm giác tự hào nào về tuổi thọ hàng đầu thế giới cũng đều bị lu mờ bởi thực tế gần một nửa người già Hong Kong sống trong cảnh nghèo đói.
Theo báo cáo của Oxfam về tình hình nghèo đói Hong Kong năm 2020, trước khi có sự can thiệp của chính sách, 45% người từ 65 tuổi trở lên sống trong cảnh nghèo đói, tương đương với khoảng 583.600 người già.
Những “cụ bà thùng carton”
Đối với một trong những thành phố giàu có nhất thế giới, với GDP bình quân đầu người vào năm 2021 thậm chí cao hơn Anh và Nhật Bản, nghèo đói đã trở thành nỗi xấu hổ.
Hỗ trợ dân số già hóa nhanh chóng hiện là mối quan tâm hàng đầu khi chính quyền Hong Kong ước tính rằng số người từ 65 tuổi trở lên sẽ tăng gấp đôi, lên 2,37 triệu vào năm 2036, chiếm 31,1% dân số.
Điều này đi đôi với tỷ lệ sinh đang giảm và dự báo thành phố này đang trên đà mất 14% lực lượng lao động trong 50 năm tới. Nó đồng nghĩa với việc sẽ có ít người trong độ tuổi lao động hơn để hỗ trợ người già.
Nhiều người cảm thấy bây giờ là lúc để giải quyết vấn đề nghèo đói.
“Chúng tôi may mắn là một thành phố có tiền và thặng dư ngân sách”, Giáo sư Paul Yip, chủ tịch về sức khỏe dân số tại Đại học Hong Kong, cho biết. “Chúng ta phải nghĩ khác đi vì các vấn đề xung quanh tỷ lệ sinh thấp và tuổi thọ cao phát sinh quá nhanh”.
“Chúng ta phải đối mặt với các vấn đề và ứng phó với chúng một cách kịp thời trong khi chúng ta có tiền”, ông nói.
Ở khu vực Kwai Chung, bà Lan Tsz (67 tuổi), cũng thu gom carton để bán cho những người tái chế. Bà thường làm việc từ 6h30 đến 23h, mặc dù bị viêm khớp ở chân. Bà nói rằng điều hy vọng duy nhất trước mắt là tránh các nhân viên chính quyền - những người thường xuyên tịch thu carton và đồ đạc của bà.
Những “cụ bà thùng carton” ở Hong Kong là một bộ phận dân số già bị bỏ lại phía sau trong xã hội. Ảnh: Dickson Lee.
“Cơ quan vệ sinh môi trường và thực phẩm đến, tịch thu carton của tôi 2 lần/tuần”, bà Lan Tsz nói. “Họ thậm chí còn tự bán lại nó”.
Theo luật vào thời điểm đó, bà Lan Tsz có thể bị truy tố vì tội cản trở không gian công cộng hoặc bán hàng rong trái phép.
Trong vụ việc khác vào năm 2027, một người thu gom bìa carton lớn tuổi ở Hong Kong đã bị cảnh sát bắt sau khi bà bán một thùng carton không có giấy phép với giá 0,13 USD cho người giúp việc gia đình. Vụ việc dẫn đến sự phản đối kịch liệt của công chúng và chính quyền cuối cùng bãi bỏ các cáo buộc.
Tuổi già vẫn phải mưu sinh
Công quỹ dành cho người cao tuổi được xem chỉ là một khoản tiền nhỏ. Những người cao tuổi độc thân hoặc các cặp vợ chồng già đủ điều kiện sẽ nhận được Trợ cấp Sinh hoạt Tuổi già ở mức 498 USD/tháng.
Những khoản tiền như vậy thường được gọi là “tiền trái cây” vì chúng quá ít ỏi so với cuộc sống ở Hong Kong, theo South China Morning Post.
Khi công ty phát tờ rơi quảng cáo của bà Wong đóng cửa, bà thấy mình không thể tìm được việc làm khác. Không có tiền tiết kiệm, không có hỗ trợ gia đình, hay lương hưu, thu nhập an sinh xã hội dư đủ, việc bán carton trở thành phương thức kiếm sống duy nhất của bà.
“Tôi trở thành người vô gia cư vì không có đủ tiền trả tiền thuê nhà”, bà Wong chia sẻ. “Ngay cả một căn hộ chia nhỏ cũng có giá khoảng 500 USD mỗi tháng và tôi không có tiền cho việc đó”.
Cảnh báo tình trạng nghèo đói ngày càng trầm trọng có thể gây bất ổn xã hội, các chuyên gia và nhà lập pháp cho rằng chính quyền Hong Kong nên làm nhiều hơn nữa.
Hong Kong có tuổi thọ cao nhất thế giới nhưng 45% người già sống trong nghèo đói. Ảnh: Bloomberg.
Sáng kiến Trợ cấp Sinh hoạt Tuổi già Nhiều hơn (OALA) dành cho người cao tuổi đã được triển khai vào năm 2018. Tuy nhiên, nó vẫn còn có những hạn chế nhất định.
Trong bối cảnh tuổi thọ trung bình ngày càng tăng, các thành phố trên khắp thế giới đang xem xét cách giải quyết tình trạng nghèo đói của người cao tuổi thông qua việc làm.
Một ví dụ là trung tâm việc làm hơn 60 người ở Jerusalem, nhằm mục đích cung cấp hỗ trợ cho những người phụ thuộc vào khoản lương hưu ít ỏi, buộc phải tham gia lại lực lượng lao động để có thêm thu nhập.
Bằng cách nâng cao nhận thức của chủ lao động về những lợi thế của người lao động trên 60 tuổi, trung tâm hướng tới mục tiêu ngăn chặn đói nghèo, giảm phân biệt tuổi tác và giúp người cao tuổi hòa nhập tốt hơn vào một cuộc sống hữu ích, có ý nghĩa.
Mong muốn được làm việc và cảm thấy mình có ích cũng là động lực thúc đẩy nhiều người thu gom bìa carton.
“Nếu tôi ngồi một chỗ và không làm gì cả, tôi sẽ bị ốm”, bà Lan Tsz nói. “Miễn là tôi vẫn còn khỏe mạnh, tôi vẫn sẽ nhặt carton”.
Ông Tang Wing-him, thuộc Trường Chăm sóc Nghèo đói Hong Kong, cùng những nhân viên cộng đồng khác đã kêu gọi chính quyền chính thức công nhận công việc của các “cụ bà thùng carton” trong ngành tái chế.
Việc này sẽ giúp họ được bảo vệ tốt hơn và có môi trường làm việc mà không phải sống trong nỗi sợ hãi bìa carton bị tịch thu, hoặc tệ hơn là bản thân bị bắt.
“Chính quyền phải công nhận sự đóng góp của người già trong một xã hội đang già đi nhanh chóng”, Tang nói. “Quan điểm của tôi là chính quyền có trách nhiệm chăm sóc những người đã nghỉ hưu như một quyền cơ bản”.
“Những thay đổi về cấu trúc trong xã hội của chúng ta cần phải xảy ra để có sự thay đổi thực sự. Trước khi chúng ta có thể có một thành phố thân thiện với người già, chúng ta cần một chính quyền thân thiện với người già”, ông nhấn mạnh.
