Nhiều người Việt sinh sống ở Đức thường hay đặt câu hỏi, liệu đi tây có sướng hơn ở Việt Nam hay không? Liệu cuộc sống vật chất dư dả so với người trong nước có bù đắp nổi cuộc sống tin thần, họ hàng, bạn bè, làng xóm láng giềng hay không? Tôi xin gửi những tâm sự của ḿnh tới độc giả VietBF.
Berlin, Thủ đô Cộng Ḥa Liên Bang Đức
Nhiều người như tôi sang Đức từ thời Đông Đức đến nay cũng đă trên dưới 35 năm, người sang muộn hơn th́ cũng đă trên dưới 25 năm. Những người sang sau khi nước Đức thống nhất th́ thời gian dài ngắn khác nhau.
Nhưng tôi nghĩ dù là sang đây đi học hay sang Đức lao động hay v́ một lư do nào khác, phần lớn chúng ta đều có một mong muốn khi quyết định rời xa gia đ́nh, người thân, quê hương… đi Tây để mong có một tương lai tốt đẹp, sung sướng hơn so với cuộc sống vào thời điểm ra đi.
Sau gần nửa cuộc đời son trẻ nh́n lại, chúng ta thấy ḿnh có được “sướng như Tây” hay không?
Bằng sự cần cù chịu khó của người Việt, nhiều người trong chúng ta đă tích luỹ được từ sự lao động cực nhọc của ḿnh một số tài sản cho gia đ́nh có thể nói là giàu có hơn người Đức tính ở hạng trung b́nh.
Vậy là những người Việt này có thể nói là giàu hơn Tây. Có vài người th́ có số tài sản hàng vài triệu tiền Tây, cá biệt một số ít thấy báo chí đưa tin có hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu tiền Tây. Vậy th́ số ít này rơ ràng giàu có hơn rất nhiều người Tây ở cả hàng trung và thượng tầng của Xă hội Tây, (đỉnh th́ người Việt ḿnh leo chưa tới).
Định nghĩa ‘sung sướng’
Vậy những người được đánh giá là giàu hơn Tây này đă sướng hơn Tây chưa. Mà định nghĩa chữ “sung sướng” như thế nào cho phù hợp với số đông dân chúng?
Trước tiên tôi muốn đề cập đến một số người sang Đức sau ngày Đức thống nhất
Người nghèo ở Việt Nam ta th́ chỉ cần có được một bữa ăn no, chứ chưa dám đ̣i hỏi ngon đă cảm thấy sung sướng vô cùng, có thể hát vang được câu ca:
“Chưa có bao giờ đẹp như hôm nay, cơm trắng trong nồi ḷng ta mê say…!“.
Những người này đến hôm nay vẫn mơ giấc mơ được đi Tây để đổi đời, để được “sướng như Tây”. Khi sang Đức họ ở tạm trong trại Tỵ nạn, nếu không hoặc chưa được cấp quyền tạm trú để ra sống ở ngoài, th́ họ cũng được nhà nước chu cấp cho nhà ở, áo quần, tiền ăn uống sinh hoạt đầy đủ.
Hàng ngày họ không phải lao động để mưu sinh và cơm họ ăn th́ không phải độn khoai sắn, trên mâm có đủ cả thịt cá và bia bọt. Đối với họ thế là “sướng như Tây” và hơn ở ta (nơi họ ra đi) nhiều rồi.
Một vài người hoàn cảnh ở Việt Nam không đến nỗi nào, nhưng nghĩ là sang Đức sẽ sung sướng hơn ở nhà nên cũng vay mượn lăi cao để “đi Tây“.
Vậy những người được đánh giá là giàu hơn Tây này đă sướng hơn Tây chưa. Mà định nghĩa chữ “sung sướng” như thế nào cho phù hợp với số đông dân chúng?
Sang đến nơi không được cấp quyền tạm trú v́ bị bác đơn xin Tỵ nạn. Sống trong trại Tỵ nạn th́ g̣ bó và không bằng khi họ ở Việt Nam, đi làm thêm (làm chui) th́ vất vả và số tiền kiếm được không như họ nghĩ nên sinh ra chán nản và họ không cảm thấy “sướng như Tây”.
Một số ít xin tự nguyện hồi hương, một số t́m mọi cách vay mượn tiền xoay sở để có được quyền tạm trú ra sống ở bên ngoài (không phải ai cũng làm được). Một số lại quay ra làm những việc phạm pháp như buôn bán thuốc lá lậu, ăn trộm trong các siêu thị… để nhanh có tiền hay mong nhanh giàu có.
Phải công bằng mà nói trong số những người làm việc phạm pháp cũng có nhiều người hoàn cảnh nghèo khổ ở Việt Nam ra đi, phải “liếm tiền” (kiếm tiền) nhanh bằng mọi giá để trả những khoản nợ vay nóng với lăi suất cao đang hàng ngày đè lên cổ họ.
Nhiều người trong số này nói với tôi họ không ngờ “đi Tây”lại khổ như thế này. Nhưng cũng có nhiều người nói rằng thế này vẫn c̣n sướng gấp vạn lần ở nhà.
So sánh ‘b́nh dân’
Bây giờ chúng ta xem đến những người Việt rất b́nh thường ở mức trung b́nh mà họ chiếm số đông trong cộng đồng người Việt tại Đức. Hai vợ chồng tự hành nghề kinh doanh hay đi làm công ăn lương hay một người làm công một người tự kinh doanh… Thu nhập bằng hoặc hơn người Đức trung b́nh xem họ có sướng như Tây không nhé!
Đối với người Đức b́nh thường, khi ngoài rạp chiếu một bộ phim hay, th́ họ háo hức cùng gia đ́nh hay bạn bè thu xếp thời gian đi xem. Chuyện rất b́nh thường. Người Việt ta ít thấy có thói quen đó.
Khi có buổi hoà nhạc hay một băng nhạc được yêu thích biểu diễn live ở sân khấu hay nhà hát nào đó, người Đức kháo nhau, truyền tay nhau những tờ rơi quảng cáo và a lô cho nhau hẹn đặt mua vé và cùng nhau đi xem, hoà ḿnh vào không khí, giai điệu của những buổi sinh hoạt nghệ thuật như vậy. Ít thấy người Việt có mặt tham gia những sinh hoạt này.
Người Việt máu mê đá bóng không phải dạng vừa, những giải bóng đá Thế giới hay Châu Âu hay Bundesliga (giải Ngoại hạng CHLB Đức)… ở trong các khu chợ Việt th́ rất náo nhiệt, nhưng vào sân vận động của Đức th́ t́m bằng ống nḥm cũng khó thấy có người Việt đi xem. Không khí và cảm nhận ở sân vận động khác rất nhiều trước bàn bia và màn h́nh phẳng!
Những buổi mở cửa các sinh hoạt ngoài trời tại các công viên hay khu vực vui chơi giải trí cuối tuần, băi cát cạnh bến nước, Sở thú, vườn hoa, hội chợ… tràn ngập người Đức đến thưởng thức thời gian thư giăn sau một tuần làm việc mệt mỏi. Họ không diện những bộ quần áo đẹp đến những chỗ như vậy để tạo dáng chụp ảnh, họ đến chỉ đơn giản để cho trẻ con thoải mái chạy nhảy, vui đùa.
Người lớn th́ nằm lim dim tận hưởng không khí thoáng mát hay đọc một quyển truyện ngắn hoặc nói với nhau dăm ba câu chuyện vui vẻ hay hoà vào ḍng người chảy hội, hoặc đứng uống với nhau dăm ba cốc bia… Lớp trẻ thanh niên th́ đàn ca, hay vui đùa, tham gia các tṛ vui chơi giải trí…
Các cặp t́nh nhân th́ say đắm bên nhau… Họ đến để được hoà ḿnh vào thiên nhiên, con người, được sống trong một bầu không khí vui tươi. Họ đến đơn giản để tận hưởng sự thư giăn cuối tuần. Nh́n quanh tôi thấy rất ít người Việt có mặt trong những chỗ như vậy.
‘Chém gió, múa quạt’
Sau khi no xôi chán chè th́ các ông một là quay ra “chém gió“ hai là “múa quạt“ tá lả, c̣n các bà th́ buôn dưa lê, tán chuyện trên trời dưới bể khoe con cái, khoe giàu sang, hàng hiệu… Trần Mạnh Thái
Chúng ta hay dùng từ tiếng Đức đi ‘Urlaub’, tiếng Việt có nghĩa là kỳ nghỉ ngơi. Nhưng 100 người th́ 90 người lại về Việt Nam, 10 lần đi th́ 9 lần về Việt Nam. Cũng dễ hiểu thôi, v́ nơi đó là quê hương, là Tổ quốc, nơi ấy có cha mẹ, anh em họ hàng….
Thế nhưng trong những kỳ nghỉ ở Việt Nam có bao nhiêu phần trăm trong số những người về quê được thực sự “nghỉ ngơi” đúng nghĩa của nó.
Người Tây th́ lại khác, 90% số người đi ‘Urlaub’ th́ họ ra khỏi vùng hay đi ra nước ngoài, ở khách sạn, không có bất cứ mối lo lắng ǵ với họ hàng, người thân không có mặt cùng trong cuộc đi nghỉ… Họ nằm dài thư giăn, nghỉ ngơi trên các băi biển hay đạp xe, leo núi, trượt tuyết hoà ḿnh vào thiên nhiên… thực sự là nghỉ ngơi và thư giăn.
Đại đa số trong số họ có mức thu nhập và tài sản chỉ ở mức trung b́nh
C̣n nhiều ví dụ nữa lắm. Nhiều khi tôi tự hỏi, người Việt chúng ta ở đâu trong những sinh hoạt như vậy.
Chúng ta “đi Tây”đă lâu rồi, sống trong Xă hội Tây cũng đă lâu. Nhiều gia đ́nh thậm chí con cái nói chuyện với nhau toàn bằng tiếng Tây. Nhiều người có nhiều “tiền Tây“ hơn nhiều gia đ́nh Tây trung b́nh. Vậy lẽ ra họ phải sướng như Tây hay hơn Tây chứ nhỉ.
Hay quan niệm “sung sướng” của chúng ta chỉ là những bữa tiệc cuối tuần mà thường th́ chuẩn bị nấu nướng cho 20 người ăn, trong khi khách mời chỉ có 10 người?
Sau khi no xôi chán chè th́ các ông một là quay ra “chém gió“ hai là “múa quạt“ tá lả, c̣n các bà th́ buôn dưa lê, tán chuyện trên trời dưới bể khoe con cái, khoe giàu sang, hàng hiệu…
Hoặc chúng ta cho rằng sướng là khi đeo trang sức, mặc quần áo, giầy dép… “hàng hiệu“ trị giá vài ba đến vài chục ngh́n tiền Tây trên người, cưỡi trên con xe trên trăm ngh́n tiền Tây, ở trong những ngôi nhà vài trăm ngh́n tiền Tây là sướng? Hay có người có sở thích cứ trời nắng thay v́ đi dạo chơi cùng gia đ́nh th́ mang tiền ra phơi cho khỏi bị mốc và với họ vậy là sướng?
Quan niệm lớp trẻ
Mỗi người có quan niệm sướng, khổ khác nhau, nhưng nh́n vào thế hệ thứ hai sinh ra và lớn lên tại Đức th́ chúng ta thấy các cháu có quan niệm về lĩnh vực này khác hẳn chúng ta.
C̣n nhớ khi các con tôi c̣n nhỏ vợ chồng tôi vừa làm quán vừa có cửa hàng bán quần áo nhưng v́ sẵn có “hoa chân“ (tính thích đi du lịch), máu “bát ngát“ trong người, như bạn bè hay nói, nên vợ chồng tôi thường cùng các cháu “Trên từng cây số“.
Cứ cuối tuần, dành ra buổi chiều thứ 7 đi lấy hàng, c̣n ngày Chủ nhật đóng cửa cả 2 cơ sở và tranh thủ đưa các con đi chơi. Các khu vui chơi giải trí lớn (tiếng Đức gọi là Vergnügungspark) ở Đức, Pháp chúng tôi đă đưa các con đến được trên chục nơi.
Những nơi lớn như thế này phải đợi đến khi các cháu nghỉ hè. C̣n những nơi nhỏ hơn có thể đi cuối tuần th́ không nhớ hết được nữa. Vất vả nhưng giờ khi các con trưởng thành ra khỏi nhà th́ lại thấy may mắn là hồi đó nhờ có “hoa chân“ nên đă cùng các con được hưởng những thú vui của Tây.
Bây giờ có muốn cũng khó có thể thường xuyên cùng các con đi dă ngoại được nữa! Phải cảm ơn các con v́ chúng thích đi, đ̣i đi th́ ḿnh mới được hưởng lây theo sở thích của các con. Thời gian trôi đi không thể quay lại được. Lỡ bỏ phí quăng thời gian trôi qua sẽ không có cơ hội làm lại.
Nhiều người tích lũy hay vay Ngân hàng tiền mua được nhà riêng để ở, mua được nhà để cho Tây thuê có thêm thu nhập. Khi nói chuyện với con cái là sẽ để lại cho con lớn cái nhà này, con bé ngôi nhà kia… Các cháu nói rất thật và thẳng thắn với bố mẹ:
“Bố mẹ cứ giữ lấy mà dùng, chúng con không cần đến. Chúng con sẽ tự đi làm có thu nhập và tự lo được cho cuộc sống của ḿnh“.
Đừng nghĩ các cháu không biết quư trọng tấm ḷng của cha mẹ. Đó là do các cháu được nhà trường Tây dạy cho ư thức tự lập, không phụ thuộc nhờ vả ngay từ khi c̣n ở nhà trẻ.
Thay đổi tư duy
Đến khi nào chúng ta mới thay đổi được cách nghĩ để tự tạo cho chúng ta một “cuộc sống“ thực sự cho ra sống, cho ḿnh, cho người bạn đời đă vất vả, lăn lộn với ḿnh suốt mấy chục năm qua?
Vậy khi các cháu lớn ra khỏi nhà hết và có cuộc sống riêng th́ chỉ c̣n hai ông bà ở với nhau trong ngôi nhà rộng lớn với nhiều tiện nghi và đồ dùng sang trọng… nhưng tuổi già ập đến kéo theo một đống bệnh tật mà ngày c̣n trẻ do mải lo kiếm tiền, cố t́nh “hoăn binh” lại không dám bớt thời gian để đi khám, phát hiện ra bệnh để sớm chữa trị.
Cũng có người biết ḿnh có bệnh nhưng chỉ đối phó bằng nhiều cách chữa trị tạm thời kiểu “hoăn binh” v́ lư do không có thời gian đi chữa bệnh. Thôi để khi nào rảnh rỗi có thời gian khám chữa sau cũng được, bây giờ phải kiếm tiền đă, ai làm hộ được cho.
Thuê người th́ phải trả tiền công, thời buổi khó khăn tiếc tiền lắm… Đến lúc này chúng ta không thể quay ngược ḍng thời gian để làm lại những việc với câu tiếc nuối nơi cửa miệng: “Giá như…” được nữa. Vậy th́ chúng ta có sướng như Tây được chưa?
Người Việt làm nghề tự kinh doanh ở Đức th́ làm ǵ có thời gian! Bán lẻ th́ suốt cả tuần mải lo “cày bừa“, nếu không làm nghề dịch vụ th́ được ngày Chủ nhật nghỉ làm phải dành thời gian cho bao nhiêu việc khác.
Người làm dịch vụ như quán xá hay hoa tươi th́ không có ngày Chủ nhật. Những người làm nghề bán sỉ (giao hàng) th́ không có thứ Bảy và Chủ nhật, được nghỉ một ngày trong tuần th́ là ngày để giải quyết các việc của công sở chính quyền, con cái, nhà trường, mua sắm…. Nói chung là không có thời gian “thừa“ để đi khám bệnh nếu căn bệnh chưa quật ngă chúng ta.
Vậy th́ những người được gọi là thành đạt hay như vài người gọi là “Đại gia“, họ có sướng như Tây hay sướng hơn cả những người Tây ở vào mức có thu nhập trung b́nh dù chỉ đủ ăn hay không? Câu trả lời chắc ai cũng đă có!
Đến khi nào chúng ta mới thay đổi được cách nghĩ để tự tạo cho chúng ta một “cuộc sống“ thực sự cho ra sống, cho ḿnh, cho người bạn đời đă vất vả, lăn lộn với ḿnh suốt mấy chục năm qua? Đến khi nào chúng ta, những người đang sống tại trời Tây mới thôi nếp nghĩ làm hộ, lo hộ, bảo hộ quá đáng cho con cái ḿnh. Trong khi thực ra làm như vậy là vô t́nh làm hỏng con ḿnh?
Để t́m câu trả lời cho việc đi tây sướng hay khổ th́ c̣n tùy thuộc vào khía cạnh, góc nh́n của từng người. Nhưng đại đa số đều cho rằng đi tây luôn có điều kiện hơn ở Việt Nam, cuộc sống tinh thần, thiếu thốn mùi vị quê hương có thể bù đắp bằng những chuyến du lịch. Xin cám ơn quư độc giả VietbF đă đọc bài.