Cuộc sống trong Tử Cấm Thành của Từ Hi Thái hậu ra sao? Bà có cuộc sống xa hoa mà nhiều người ngạc nhiên khi biết được. Mỗi bữa Từ Hi Thái hậu dùng 120 món và dùng 400 quả táo chỉ để ngửi.
Từ Hi Thái hậu trong ảnh chụp năm 1903. Bà búi kiểu tóc phổ biến trong triều Thanh khi đó, có tên Lưỡng Bả Đầu, tóc được chia đều và búi sang hai bên. Ảnh: SCMP.
Từ Hi Thái hậu (1835-1908) từ nhỏ đă vào cung làm phi cho vua Hàm Phong. Năm 1856, bà sinh cho Hàm Phong Đế một con trai là Đồng Trị, người sau này lên ngôi hoàng đế Trung Hoa, theo SCMP.
Dù đă 109 năm sau cái chết của "lăo phật gia" Từ Hi Thái hậu, người cai trị Trung Quốc gần 5 thập kỷ trong triều đại nhà Thanh (1644-1911), các học giả vẫn có nhiều ư kiến trái chiều về vai tṛ của bà.
Từ Hi Thái hậu bị chỉ trích v́ lối sống xa hoa, hưởng đặc quyền hoàng gia trong hoàn cảnh dân chúng khốn khổ. Tuy nhiên, sau khi nắm quyền triều chính, bà tích cực ủng hộ Phong trào Tự cường - giai đoạn cải cách kinh tế và quân sự giúp Trung Quốc biến chuyển từ một xă hội phong kiến lạc hậu sang quốc gia hiện đại hơn trên vũ đài thế giới.
Các nhà sử học trong và ngoài Trung Quốc vẫn đang tranh luận về công và tội của bà. Một số mô tả bà là người tàn nhẫn, chuyên quyền, đổ lỗi cho bà về sự kết thúc của triều Thanh, số khác lại đề cao những thay đổi và cải cách do bà thực hiện.
Thích ăn diện
Từ Hi Thái hậu nổi tiếng là người thích ăn diện và chụp ảnh. Bảo tàng Cố Cung ở Bắc Kinh vẫn lưu giữ hơn 100 ảnh chụp của bà diện hơn 30 bộ váy áo lộng lẫy bằng lụa đính ngọc trai cao cấp. Trên người bà đeo đồ trang sức, ngọc bích. Dụng cụ làm tóc của bà có tới 25 món, dùng để uốn và chải nhiều kiểu khác nhau. Tóc bà thường cài hoa và trâm vàng.
Di chuyển bằng đường sắt riêng
Để giành được sự ủng hộ của bà trong việc phát triển mạng lưới đường sắt của đất nước, đại thần Lư Hồng Chương đă đề nghị xây dựng một tuyến đường sắt dành riêng cho hoàng gia ở vườn Tây Uyển phía tây Tử Cấm Thành.
Tây Uyển bao gồm cả Bắc Hải và Trung Nam Hải, nơi ở chính của Từ Hi Thái hậu sau năm 1888.
Tuyến đường sắt hoàng gia đầu tiên ở Trung Quốc khởi công năm 1886, hoàn thành năm 1888. Tuyến đường dài 1.510 mét, bắt đầu từ gần Nghi Loan Điện, nơi ở của bà Từ Hi ở Trung Nam Hải và chạy thẳng tới nơi tổ chức yến tiệc Tĩnh Tâm Trai ở Bắc Hải.
Tuyến đường có một trạm dừng ở giữa, tại Tử Quang Các. Sau này, tuyến đường chính thức có tên Đường sắt Tử Quang Các.
Sơ đồ tuyến đường sắt. Ảnh: SCMP.
Để làm nổi bật quyền uy, Từ Hi Thái hậu c̣n cho trang trí rèm toa xe của ḿnh và Hoàng đế Quang Tự (con của em gái Từ Hi Thái hậu) màu vàng, c̣n màu đỏ và màu xanh dành cho hoàng thân và quan lại.
Không may là tuyến đường sắt này đă bị quân đội các nước phương Tây phá hủy trong cuộc chiến tranh năm 1900.
Mỗi bữa dùng 120 món
Ngoài Ngự Thiện Pḥng chuyên phục vụ cho phi tần của hoàng đế, Từ Hi Thái hậu cho xây nhà bếp riêng trong Tử Cấm Thành, gọi là Bếp Tây. Bếp Tây phân thành 5 pḥng, chuyên làm các món mặn, chay, cơm - bánh bao - ḿ, điểm tâm và bánh ngọt.
Đầu bếp ở Bếp Tây biết làm hơn 400 loại bánh, 4.000 món ăn khác nhau, trong đó có các món quư hiếm như yến sào, vi cá, tay gấu.
Theo cuốn Từ Hi Thái hậu của tác giả Từ Triệt, một học giả kiêm chuyên gia nghiên cứu về triều Thanh, mỗi bữa Từ Hi Thái hậu được phục vụ 120 món khác nhau. Tuy nhiên, bà chỉ ăn vài món, mỗi món một đến hai miếng v́ sợ bị đầu độc.
Từ Hi Thái hậu c̣n ban thức ăn thừa cho các phi tần, quan lại và thái giám, những người coi đây là một vinh dự.
Từ Triệt cho biết chuyện bà ăn 150.000 quả táo mỗi năm, tức hơn 400 quả một ngày, là không chính xác. Thực tế, bà không ăn táo, mà chỉ thích ngửi mùi táo. Bà cũng thích ngửi mùi nhiều loại hoa quả khác như lê và đào. Khi trái cây mất mùi, quả mới sẽ được dâng lên.
Chó cưng có nô tài hầu hạ
Nuôi chó cảnh là một thú chơi phổ biến trong cung cấm nhà Thanh. Trong cuốn Thanh Cung Nhị Niên Kư (kư sự hai năm trong cung đ́nh nhà Thanh), Công chúa Dụ Đức Linh (Der Ling), con gái một quư tộc Măn Châu và là một trong 8 nữ quan của Từ Hi Thái hậu, cho biết bà Từ Hi nuôi hơn 20 con chó và đặc biệt thích một con giống Bắc Kinh.
Thay v́ nhốt chúng trong chuồng, Từ Hi Thái hậu cho chó ở trong ngôi nhà lớn làm bằng tre, có 4 thái giám hầu hạ. Mỗi năm chúng được cung cấp quần áo làm từ tơ lụa thêu hoa cúc, hải đường bằng chỉ vàng.
Mai táng cùng trang sức và đồ xa xỉ trị giá 1,2 triệu lạng bạc
Từ Hi Thái hậu qua đời trong Nghi Loan Điện vào ngày 15/11/1908, một ngày sau khi Quang Tự Đế chết. Lễ tang của bà được tổ chức linh đ́nh với nhiều hoạt động liên tục trong 12 tháng.
Theo một bài báo xuất bản năm 2002, bà được chôn cùng lượng trang sức và đồ xa xỉ trị giá 1,2 triệu lạng bạc. Một hoạt động tiêu biểu trong lễ tang là đốt thuyền vàng mă khổng lồ ngày 30/8/1909.
Thuyền đưa tiễn Từ Hi Thái hậu về bên kia thế giới. Ảnh: Bảo tàng Cố Cung.
Con thuyền dài 72 mét, rộng 7 mét, làm từ gỗ quư, phủ vải lụa đắt tiền. Thuyền chở đầy vàng mă mô phỏng tháp, cung điện, chùa chiền, người hầu mặc quần áo làm từ vải thật. Thuyền được hóa gần cổng Tây của Tử Cấm Thành, trong buổi lễ cầu nguyện cho Từ Hi Thái hậu có cuộc sống sung sướng ở bên kia thế giới.
Bà được an táng trong Thanh Đông Lăng, quần thể lăng tẩm chôn cất hoàng đế, hoàng hậu và phi tần triều đại Măn Thanh thuộc tỉnh Hà Bắc, gần Bắc Kinh. Năm 1928, phần mộ của bà bị lănh chúa Tôn Điện Anh và quân đội cướp phá.
