Lịch sử Việt Nam đă có một Thái sư Trần Thủ Độ như thế này. Ông là con người chính trực thậm chí ông đă chặt ngón chân người thân xin chức tước. Quan Việt hiện nay chẳng phải học đâu xa, hăy học cách mà ông cha ta đă làm.
Trần Thủ Độ không chỉ là người có vai tṛ quyết định đối với cơ nghiệp nhà Trần. Ông c̣n để lại những giai thoại về tính chính trực, liêm minh mà ít người có.
Trần Thủ Độ (1194-1264), quê làng Lưu Xá, huyện Ngự Thiên, lộ Long Hưng, nay là xă Canh Tân, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái B́nh. Tổ tiên của ông vốn làm nghề đánh cá, từ Yên Sinh (Quảng Ninh) sau chuyển về Nam Định, rồi tới Thái B́nh. Đến đời thân phụ của Trần Thủ Độ và Trần Lư (ông Trần Thái Tông), họ Trần trở nên giàu có, thu nạp được rất nhiều người trong vùng.
Sau khi một tay lập nên cơ nghiệp nhà Trần, trong giai đoạn đầu, khi chính quyền c̣n non trẻ, Trần Thủ Độ góp công quyết định trong việc củng cố vương triều. Ông đă làm mọi thứ, thậm chí hy sinh lợi ích của gia đ́nh, ḍng họ.
Tranh vẽ thái sư Trần Thủ Độ. Ảnh: Edu.
Ban thưởng cho người tố cáo ḿnh
Là người cứng rắn, nhưng Trần Thủ Độ cũng sẵn sàng lắng nghe ư kiến, kể cả khi đó là những lời tố cáo ḿnh. Ông xem xét kỹ lưỡng để đưa ra quyết định chính xác nhất.
Sách Đại Việt sử kư toàn thư chép rằng, bấy giờ có kẻ căm tức ông, vào gặp Thái Tông, khóc mà nói rằng: “Bệ hạ c̣n thơ ấu mà Thủ Độ th́ quyền át cả vua, xă tắc rồi sẽ ra sao?”. Thái Tông lập tức ra lệnh cho xe ngựa đến dinh Thủ Độ, bắt cả người đàn hặc ấy đem theo và kể hết những lời người ấy nói cho Trần Thủ Độ biết. Thủ Độ trả lời rằng: “Quả có đúng như những lời hắn nói thật. Xong, đem tiền lụa mà thưởng cho”.
Theo sách Việt sử giai thoại, Linh Từ quốc mẫu Trần Thị Dung (vợ Trần Thủ Độ) có lần ngồi kiệu đi qua thềm cấm, bị quân hiệu ngăn lại. Bà về dinh khóc bảo với chồng: "Mụ này làm vợ ông mà bị bọn quân hiệu khinh nhờn đến thế".
Trần Thủ Độ tức giận, sai đi bắt. Người quân hiệu ấy nghĩ rằng ḿnh chắc phải chết. Khi đến nơi, Thủ Độ vặn hỏi trước mặt, người này cứ theo sự thực trả lời. Trần Thủ Độ nói: "Ngươi ở chức thấp mà giữ được luật pháp, ta c̣n trách ǵ nữa". Ông bảo lấy vàng lụa thưởng rồi cho về.
Có lần, Trần Thủ Độ đi duyệt định hộ khẩu, quốc mẫu xin riêng cho một người được làm chức Câu đương (chức quan nhỏ ở xă), Thủ Độ gật đầu rồi ghi rơ họ tên quê quán người đó. Khi xét duyệt đến xă ấy, liền hỏi tên nọ ở đâu, người đó mừng rỡ chạy đến.
Đối diện với người xin xỏ, Trần Thủ Độ bảo: “Ngươi v́ có công chúa xin cho được làm Câu đương, không thể ví như những Câu đương khác được, phải chặt một ngón chân để phân biệt với người khác!”. Người đó van xin măi mới được tha. Từ đó, không ai dám đến xin ông v́ việc riêng nữa.
Lợi ích quốc gia đặt trên tất cả
Có lần, vua Trần Thái Tông muốn cho người anh của ông là An Quốc làm Tể tướng, Trần Thủ Độ tâu: “An Quốc là anh thần, nếu cho là giỏi hơn thần th́ thần xin trí sĩ, c̣n nếu cho thần giỏi hơn An Quốc th́ không thể cử An Quốc. Nếu anh em đều làm Tể tướng cả th́ việc triều đ́nh sẽ ra sao?”. Vua bèn thôi.
Tháng 12.1257, tướng Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai dẫn quân xâm phạm nước ta ở B́nh Lệ Nguyên. Trần Thái Tông đích thân đốc chiến, thế giặc mạnh, nhà vua lui quân về sông Lô, rồi lui về sông Thiên Mạc.
Nhà vua ngự thuyền đến hỏi Thái úy Trần Nhật Hiệu kế sách chống quân Mông Cổ, Nhật Hiệu chấm nước viết lên hai chữ Nhập Tống. Thái Tông lại hỏi quân Tinh Cương, quân do Nhật Hiệu chỉ huy, Nhật Hiệu nói rằng: "Không gọi được chúng đến".
Sau đó, Thái Tông lại dời thuyền đến hỏi Trần Thủ Độ, ông liền tâu: "Đầu thần chưa rơi xuống đất, bệ hạ đừng lo". Câu nói đă củng cố ḷng tin cho vua tôi nhà Trần, cứu vận nước trong t́nh thế nguy nan.
Sau câu nói đó của Trần Thủ Độ, vua tôi nhà Trần đă chiến đấu dũng cảm. Ngày 24.12.1258, vua Trần Thái Tông tiến quân tới Đông Bộ Đầu, đánh bại quân Mông Cổ, khiến họ phải triệt thoái về Bắc. Cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên lần thứ nhất của nước ta giành thắng lợi hoàn toàn.
Những câu chuyện trên cho thấy Trần Thủ Độ là người thẳng thắn, minh bạch, nh́n thẳng vào sự thật, đă làm ǵ th́ chịu trách nhiệm, không chối, dù có làm chuyện tày đ́nh như “lấn át quyền vua”. Tinh thần tôn trọng pháp luật, “pháp bất vi thân” của ông cũng khiến nhiều người khâm phục.
Chuyện đ̣i chặt tay người xin quan tước cho thấy những biện pháp trị “con ông cháu cha”, chỉ biết bám vào người nhà để tiến thân, Trần Thủ Độ chỉ dọa thôi đă có hiệu quả. Chuyện không đồng ư thăng chức cho anh trai thể hiện sự tự tin thẳng thắn về sử dụng người tài, không “gia đ́nh trị”. C̣n câu nói chống giặc Mông Cổ của ông là ḷng tự tôn dân tộc, chứng minh được ư chí của một dân tộc anh hùng. Quyền lợi dân tộc là cao hơn hết thảy