Cựu Tổng bí thư Đỗ Mười sau một thời gian lâm bệnh nặng mới đây đă qua đời, hưởng thọ 101 tuổi. Cái chết của ông khiến hồi tưởng lại cuộc đời và sự nghiệp của ông. Có người nói ông "có tính cầu thị". Có người lại nói ông để lại di sản là công cuộc 'cải tạo công thương' khốc liệt.
Ông Đỗ Mười, sinh ngày 2/2/1917, tên thật là Nguyễn Duy Cống. Ông làm Tổng bí thư đảng Cộng sản Việt Nam từ tháng 6/1991 đến tháng 12/1997.
Trong lúc mạng xă hội nhôn nhao thắc mắc về sức khỏe của ông Đỗ Mười, th́ hôm 21/9, báo Dân Việt đưa tin: "Một thành viên của Ban Bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương cho biết, cựu Tổng bí thư Đỗ Mười đang được điều trị tại Khoa Điều trị tích cực, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108."
Đánh tư sản mại bản
Về di sản của cựu Tổng bí thư Đỗ Mười, hôm 24/9, trả lời BBC văn pḥng Bangkok, nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai, cựu Vụ trưởng Nghiên cứu, Ban Dân vận Trung ương Đảng, hiện sống ở Hà Nội nói:
"Một trong hai sự kiện nổi trội liên quan đến ông Đỗ Mười (cùng với việc dự Hội nghị Thành Đô) là chủ trương đánh tư sản hay c̣n gọi là "cải tạo công thương nghiệp".
"Theo như tôi hiểu, ông làm điều này rất hung hăng v́ học vấn ít, và cuồng tín cao."
"Hệ lụy của việc cải tạo công thương nghiệp rất bi thảm, khốc liệt, để lại tai họa rất lớn cho dân tộc."
"Nhưng có vẻ là trong nhiều năm ông Đỗ Mười tự hào về ḿnh đă làm được việc kinh thiên động địa."
"Đến lúc cuối đời, ông không có vẻ ǵ ăn năn, hối cải về sai lầm của ḿnh cả."
Về việc đánh tư sản của Tổng bí thư Đỗ Mười, nhà báo Huy Đức viết trong cuốn Bên Thắng Cuộc:
"Công cuộc cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh" ở miền Nam, tiến hành từ sau 1975, đă cải tạo 3.560 cơ sở tư bản tư doanh công nghiệp, trong đó có 1.354 cơ sở của tư sản mại bản bị công hữu hóa, tịch thu, 498 cơ sở bị chuyển thành công tư hợp doanh; chuyển 5.000 tư sản thương nghiệp sang sản xuất; chuyển chín vạn tiểu thương sang sản xuất; sử dụng 15.000 người vào mạng lưới thương nghiệp xă hội chủ nghĩa."
"Sau Cải tạo, dưới dạng kinh tế quốc doanh và công tư hợp doanh, Nhà nước nắm: 100% ngành năng lượng; 45% ngành cơ khí; 45% ngành xay xát lương thực; 100% ngành bia, nước ngọt, bột ngọt, thuốc lá; 45% trong các ngành chế biến đường, dầu thực vật; 60% ngành dệt; 100% ngành sản xuất giấy; 80% ngành sản xuất bột giặt, xà pḥng. Thương nghiệp quốc doanh nắm 80% nguồn hàng công nghiệp; 92% số xă trên toàn miền Nam có hợp tác xă mua bán."
"Ông Vơ Văn Kiệt thừa nhận: "Lúc đầu, tôi cũng cứ tưởng cải tạo tư sản sẽ khác với cải cách ruộng đất, một sai lầm mà những người ở miền Nam chúng tôi nhắc nhau phải tránh. Nhưng, tiến hành rồi mới thấy, cách cải tạo tư sản thương nghiệp mà anh Đỗ Mười làm, cũng không khác ǵ đánh tư sản mại bản nhưng tràn lan hơn," nhà báo Huy Đức viết trong cuốn sách nêu trên.
Đối ngược với Vơ Văn Kiệt
Cũng trong hôm 24/9, Luật sư Vũ Đức Khanh, nhà hoạt động và quan sát chính trị, xă hội Việt Nam từ Ottawa, Canada, nói với BBC:
"Đối với nhiều người dân thành thị miền Nam, ông Đỗ Mười được nhắc đến như một "hung thần" của tiềm lực kinh tế của xă hội miền Nam trong những năm hậu chiến 1975-1985."
"Từ gốc trung nông, không có tŕnh độ và kiến thức chuyên môn về kinh tế nhưng nhờ tinh thần "đấu tranh giai cấp" cao độ và triệt để, ông đă được cất nhắc vào chức vụ Thứ trưởng và sau đó là Bộ trưởng Bộ Nội thương những năm 1956, 1958."
"Trong suốt trên 20 năm công tác trong lănh vực kinh tế tài chính, thành tích lớn nhất cũng như có thể tạm gọi là "di sản" của ông là một nền kinh tế Việt Nam hoàn toàn bị kiệt quệ, lụn bại dẫn đến việc "Đổi mới" năm 1986."
"Đặc biệt, năm 1977, với tư cách phó thủ tướng kiêm nhiệm trưởng ban Cải tạo Công thương nghiệp Xă hội Chủ nghĩa, phụ trách vấn đề cải tạo Công thương nghiệp tại miền Nam, ông đă giáng một đ̣n chí tử lên những thành phần tư sản, tiểu tư sản và tiểu thương miền Nam, triệt tiêu mọi tiềm lực kinh tế quốc gia mà phải đợi đến đầu thế kỷ 21 mới lấy lại được phong độ."
"Vụ cải tạo Công thương nghiệp năm 1977 dù là vô t́nh hay hữu ư nhưng phần nào do, nó đă đưa "Ḥn ngọc Viễn Đông" trở về thời kỳ đồ đá, đẩy hàng triệu người dân miền Nam ra biển t́m đường vượt biên để cứu mạng."
"Cũng may là Gorbachev đă quyết định thay đổi làm "perestroika" nên Việt Nam mới "đổi mới" được như hôm nay."
"Đỗ Mười là một trong những khuôn mặt đại diện tiêu biểu nhất của cách mạng Việt Nam "đấu tranh giai cấp" ở cuối thế kỷ trước. Ông cũng có thể được coi như là một nhân vật đối ngược lại với cựu thủ tướng Vơ Văn Kiệt, một kiến trúc sư của đổi mới."
'Cầu thị'
Hôm 25/9, chuyên gia Lê Đăng Doanh, người từng làm thư kư kinh tế cho văn pḥng của cựu Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, b́nh luận với BBC:
"Theo như tôi hiểu, ông Đỗ Mười là Đảng viên thực hiện nghiêm túc các chỉ thị của Đảng."
"Chủ trương "cải tạo công thương" là của tập thể lănh đạo, c̣n những người khác có chức vụ cao hơn ông ấy trong Đảng."
"Nếu những người này không đồng t́nh th́ ḿnh ông ấy không thể làm ǵ được."
"Sau khi được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng năm 1988, ông Đỗ Mười được ghi nhận gửi lời chúc doanh nghiệp làm ăn phát tài, thực hiện đầy đủ chính sách cải cách tiền tệ, chuyển đổi tỷ giá, phát triển kinh tế tư nhân..."
"Ông cũng là lănh đạo đầu tiên đi Nam Hàn mời gọi đầu tư vào Việt Nam."
"Nói như vậy để thấy không nên quy trách nhiệm cá nhân cho ông Đỗ Mười v́ đó là sai lầm của một thời kỳ."
'Giai thoại'
Hồi tháng 4/2018, báo ********** viết: "Cựu Tổng bí thư Đỗ Mười là cán bộ lăo thành cách mạng, đă từng trải qua nhiều cương vị công tác, nhất là được tôi luyện, trưởng thành qua các cuộc kháng chiến cứu nước và các giai đoạn xây dựng, phát triển kinh tế - xă hội, bảo vệ tổ quốc."
"Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng phong phú của ḿnh, dù trong lao tù của thực dân đế quốc hay ngoài chiến trận, dù trong thời kỳ kháng chiến kiến quốc gian khổ hay giai đoạn xây dựng và bảo vệ tổ quốc, ở cương vị công tác nào, đồng chí Đỗ Mười luôn hoàn thành xuất sắc trọng trách trước đảng, Nhà nước và nhân dân, luôn giữ vững khí tiết, phẩm chất của người cộng sản, luôn tận tâm, tận lực v́ nước, v́ dân, v́ bạn bè quốc tế. Đồng chí đă có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân."
Một bài của nhà báo Huy Đức hồi năm 2013 đăng trên BBC viết:
"Dưới thời Tổng bí thư Đỗ Mười, có những câu chuyện làm nhân sự nghe cứ như giai thoại: Trước Đại hội VIII (1996), ông Đỗ Mười cho gọi một vị phó thủ tướng tới bảo: "Kỳ này tôi nghỉ anh thấy sao?". Vị phó thủ tướng, vốn là một trí thức lịch lăm, chân thành hỏi lại: "Ai sẽ thay anh?".
Kết quả, ông bị loại ra khỏi danh sách tái cử. Ông Đỗ Mười lại cho mời một nhà lư luận bảo thủ tới và khi ông vừa dứt lời th́ nhà lư luận này liền đập tay xuống bàn: "Trời ơi, đất nước đang như thế này anh nghỉ làm sao được". Kết quả, nhà lư luận giữ được ghế ủy viên Bộ chính trị.
Ngày 19-6-1996, tại Hội nghị Trung ương 12 (Hội nghị trước khi Đại hội VIII bắt đầu), Tổng bí thư Đỗ Mười đă yêu cầu Trung ương đưa vào danh sách đề cử ủy viên Bộ chính trị hai nhân vật bị Hội nghị Trung ương 11 đưa ra và yêu cầu tái cử thêm hai ủy viên Bộ chính trị quá tuổi, Đoàn Khuê và Nguyễn Đức B́nh.
Tuy bị ba uỷ viên trung ương phản ứng, khi ông yêu cầu "giơ tay biểu quyết", đa số Trung ương phải "chấp hành" ư kiến của ông. Sau Đỗ Mười, không có tổng bí thư nào có khả năng thô bạo với Trung ương như thế."
Games
