CIA cho rằng thái tử Saudi Arabia ra lệnh sát hại Khashoggi nhưng Tổng thống Trump nói cơ quan này quá vội vàng. Hung thủ giết nhà báo Khashoggi là ai?
Tổng thống Trump đang đối mặt với sức ép ngày càng tăng từ các nhà làm luật Dân chủ và Cộng hòa buộc phải có hành động cứng rắn với Saudi Arabia.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 18-11 cho biết Washington sắp hoàn tất báo cáo cuối cùng về vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, trong đó gồm cả danh tính hung thủ. Tuyên bố này được đưa ra sau khi xuất hiện báo cáo của Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) kết luận Thái tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabia là người đã chỉ đạo 15 đặc vụ đáp chuyến bay tới Thổ Nhĩ Kỳ để sát hại nhà báo Khashoggi tại Lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul hồi tháng trước.
Thái tử Mohammed ra lệnh?
“Bản báo cáo đầy đủ về các thủ phạm sẽ được hoàn thành trong hai ngày tới, có thể là vào thứ Hai hoặc thứ Ba tuần sau” - AFP dẫn lời Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 18-11 tuyên bố đề cập tới cuộc điều tra vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi hôm 2-10. Thư ký báo chí Nhà Trắng Sarah Sanders cho biết Tổng thống Trump đã thảo luận về vụ nhà báo Khashoggi với Giám đốc CIA Gina Haspel và Ngoại trưởng Mike Pompeo. Bà Sanders không cung cấp chi tiết về cuộc trao đổi nói trên nhưng nói ông Trump tin tưởng CIA, theo Al Jazeera.
Tờ Washington Post ngày 17-11 dẫn một số nguồn tin cho hay CIA kết luận Thái tử Saudi Arabia là Mohammed bin Salman đã ra lệnh sát hại nhà báo Jamal Khashoggi. Theo nguồn tin, để đưa ra kết luận trên, CIA đã kiểm tra nhiều nguồn tình báo khác nhau, trong đó có một cuộc điện thoại giữa ông Khashoggi với em của Thái tử Mohammed bin Salman là Đại sứ Saudi Arabia tại Mỹ Khalid bin Salman.
Ông Khalid nói với ông Khashoggi rằng ông nên đến Lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul để lấy tài liệu và bảo đảm rằng ông sẽ được an toàn, Washington Post dẫn các nguồn tin giấu tên am hiểu thông tin tình báo cho biết. Không rõ liệu ông Khalid có biết rằng ông Khashoggi sẽ bị giết hay không nhưng ông đã thực hiện cuộc gọi đó theo chỉ đạo của anh mình.
Nhà báo Jamal Khashoggi phát biểu tại một diễn đàn lúc còn sống. Ảnh: MEM
Cũng theo Washington Post, CIA kết luận Thái tử Mohammed bin Salman đã ra lệnh giết nhà báo dựa trên đánh giá của cơ quan rằng thái tử là người cai trị thực tế của Saudi Arabia, giám sát ngay cả những vấn đề nhỏ nhặt trong vương quốc. “Quan điểm được chấp nhận là không thể nào điều này có thể xảy ra mà ông ấy không biết hoặc không tham gia” - một quan chức Mỹ giấu tên nói.
Chính phủ Saudi Arabia và bản thân Thái tử Mohammed đã phủ nhận cáo buộc của CIA. “Chúng ta đã và đang nghe nhiều giả thuyết khác nhau mà không thấy cơ sở nào cho những suy đoán này” - Fatimah Baeshen, phát ngôn viên Đại sứ quán Saudi Arabia tại Washington, cho hay. Diễn biến vụ việc có thể sẽ khiến Tổng thống Trump gặp nhiều khó khăn trong việc bảo vệ mối quan hệ đồng minh thân cận với chính quyền Saudi Arabia.
5 đặc vụ Saudi Arabia trong nhóm tới Thổ Nhĩ Kỳ sát hại ông Khashoggi có thể bị tử hình bằng cách chặt đầu vì “trực tiếp ra lệnh và xuống tay”.
Mỹ đang nắm át chủ bài?
Newsweek cho hay một số ý kiến cho rằng Mỹ dường như đang phụ thuộc vào Saudi Arabia khi Riyadh phô trương thanh thế theo cách có thể gây ảnh hưởng lợi ích của Mỹ trong khu vực nhưng Washington vẫn không phản đối, thậm chí ủng hộ “cuộc phiêu lưu” của đồng minh. Song trên thực tế Saudi Arabia lại cần Mỹ hơn là Mỹ cần Saudi Arabia. Những quyết định sai lầm của Riyadh đã gây tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng của vương quốc này, buộc họ phải gia tăng sự phụ thuộc vào Mỹ.
Sau một loạt diễn biến, đặc biệt là vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, nhiều nhân vật bảo thủ cho rằng Mỹ phải gây sức ép buộc các nhà hoạch định chính sách Saudi Arabia thay đổi hành vi, cho dù Riyadh là đồng minh lâu năm. Là đối tác chính trị và quân sự lớn của Saudi Arabia, Mỹ sẽ có ảnh hưởng đáng kể đối với việc đề ra các quyết sách của giới chức nước này. Hiện giờ, theo Newsweek, Mỹ đang có cơ hội dùng ảnh hưởng của mình để thay đổi hành vi của Saudi Arabia hơn bất cứ lúc nào khác.
Các nhà phân tích cho rằng chính quyền Tổng thống Trump nhiều khả năng sẽ không chấm dứt sự hỗ trợ cho đồng minh vùng Vịnh này hoặc buộc họ phải thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận. Thay vì đó, Mỹ có thể xem xét dùng ảnh hưởng để khiến các nhà lãnh đạo Saudi Arabia ôn hòa hơn trong chính sách đối ngoại và đối nội. Ngoài ra, Mỹ cũng có thể dùng việc hỗ trợ không hoàn lại làm con bài mặc cả đổi lấy cam kết thay đổi hành vi từ Saudi Arabia.
Nhà Trắng có thể dùng đòn bẩy này để xác định lại mối quan hệ hai bên, đặc biệt là hạn chế những quyết sách từ phía Saudi Arabia gây ảnh hưởng đến lợi ích của Mỹ. Mỹ có thể buộc Saudi Arabia phải chịu trách nhiệm về vụ sát hại nhà báo Khashoggi, chấm dứt hoạt động quân sự tại Yemen, kiềm chế phản ứng cứng rắn của chính phủ Saudi Arabia đối với phe đối lập bên trong và bên ngoài vương quốc, chấm dứt cuộc khủng hoảng ngoại giao với Qatar.
Newsweek cho rằng bằng cách thừa nhận thực tế là quan hệ đối tác Mỹ-Saudi Arabia được thành lập dựa trên sự liên kết rõ ràng về lợi ích chứ không phải giá trị, Mỹ sẽ xác định được một cách tiếp cận mang lại lợi ích tốt hơn cho nước này. Bởi ở thời điểm hiện tại, chính phủ Saudi Arabia cần sự hỗ trợ của Mỹ nhiều hơn Nhà Trắng cần Saudi Arabia
