Trước Lễ Giáng sinh nước Pháp vẫn hỗn loạn. Biểu t́nh phản đối của đội quân Áo Vàng trong 5 tuần qua đă diễn biến với quy mô lớn nhất từng thấy ở Pháp trong suốt 50 năm qua. Nhưng đến nay đă bộc lộ những ư nghĩa sâu xa.
Xảy ra ngay trước dịp Giáng sinh - một dịp lễ của tinh thần ḥa b́nh và ḥa hợp, phong trào biểu t́nh Áo Vàng và sự tiến triển nhanh chóng, bất ngờ của nó cho thấy chiều sâu của sự chia sẽ và những mâu thuẫn nội tại trong xă hội Pháp hiện nay.
Xuất phát từ một nhóm người mang trên người chiếc áo phản quang được trang bị trên mọi phương tiện giao thông theo luật của Pháp xuống đường với mục đích bày tỏ sự phản đối với việc chính phủ tăng thuế xăng dầu, các cuộc biểu t́nh đă nhanh chóng lớn mạnh và lan ra cả nước.
Với sự tiếp sức của mạng xă hội, phong trào Áo Vàng thu hút được người biểu t́nh thuộc mọi lứa tuổi, nghề nghiệp, khu vực. Phần lớn họ thuộc tầng lớp công nhân và trung lưu, những người bị ảnh hưởng bởi t́nh trạng giá cả sinh hoạt tăng. Họ thường sống ở khu vực nông thôn hoặc ngoại ô, và v́ vậy phải phụ thuộc vào ô tô cá nhân để đi lại. Các nhà quan sát miêu tả thành phần những người biểu t́nh là những người phải chật vật mới đủ tiền trang trải cuộc sống mỗi tháng.
Khi phong trào trở nên lớn mạnh, người biểu t́nh cũng đưa ra nhiều yêu sách hơn. Những yêu sách này có điểm chung là chúng đều phản ánh sự bức xúc của dư luận trước việc giá cả sinh hoạt tăng và những chính sách kinh tế của Tổng thống Macron.
“Đây là những người Pháp đang gặp khó khăn trong việc cân bằng chi tiêu trong gia đ́nh bởi những chi phí bắt buộc như thuê nhà, bảo hiểm, khí đốt đang ngày một trở nên đắt đỏ hơn”, các nhà phân tích Jorome Fourquet và Sylvain Manternach đưa ra trong nghiên cứu công bố hồi đầu tháng. “Họ cho rằng việc tăng thuế xăng dầu vốn là thứ họ phải sử dụng thường xuyên chính là một minh chứng nổi bật nhất cho điều này”.
Trước diễn biến và quy mô đầy bất ngờ của phong trào Áo Vàng, chính phủ Pháp tỏ rơ sự lúng túng trong việc kiềm chế các cuộc biểu t́nh và giải quyết những yêu sách người dân đưa ra. Chính phủ của Tổng thống Macron đă vấp phải hàng loạt sai lầm, từ thái độ cứng rắn, không thỏa hiệp ban đầu cho đến những hành động bạo lực của các lực lượng an ninh sau đó sau đó. Họ không nhận thấy rằng chính những bước đi sai lầm này là điều khiến sự bức xúc trong dư luận và phong trào biểu t́nh được thổi bùng lên hơn nữa.
Những người biểu t́nh từ mọi lứa tuổi, nghề nghiệp và quan điểm chính trị, không muốn lùi bước. “Tôi sẵn sàng ăn lễ Giáng sinh ở ngay ṿng xuyến này”, một người biểu t́nh trả lời tờ Người Bảo vệ của Anh. Họ đ̣i hỏi hệ thống tài chính và hệ thống chính trị công bằng hơn, cụ thể hóa bằng việc áp dụng trở lại khoản thuế thu nhập đối với giới siêu giàu mà ông Macron đă băi bỏ sau khi lên nhậm chức. Và quan trọng hơn nữa, họ muốn Tổng thống Macron - người giờ đây được mệnh danh là Tổng thống của nhà giàu”, phải ra đi.
Các cuộc biểu t́nh Áo Vàng diễn tiến với mức độ bạo lực vượt quá mức có thể chấp nhận tại một quốc gia châu Âu văn minh: một người phụ nữ cao tuổi thiệt mạng do lựu đạn của cảnh sát, một số học sinh sinh viên bị thương do súng cảnh sát, hơi cay - thứ vũ khí được liệt vào danh sách vũ khí hóa học và gần như bị cấm sử dụng ở mọi quốc gia châu Âu khác, được cảnh sát Pháp sử dụng khá rộng răi khi trấn áp phong trào Áo Vàng. Truyền thông Pháp đưa tin về việc lực lượng an ninh nước này đă chuẩn bị sẵn một loại vũ khí hóa học có khả năng ảnh hưởng trong một diện tích lên tới 6 sân bóng đá chỉ trong ṿng 10 giây.
Chính phủ Pháp tuyên bố họ e ngại những người biểu t́nh bạo lực sẽ xuất hiện để “phá phách và giết chóc”, bởi vậy việc chuẩn bị những biện pháp “vô tiền khoáng hậu” là cần thiết. Dù các cuộc biểu t́nh đă giảm nhiệt, cuối tuần qua vẫn có tới 89.000 cảnh sát được triển khai trên cả nước. Chỉ riêng tại Paris, 8.000 cảnh sát được triển khai.
Tổng thống Macron lên nhận chức với lời hứa sẽ cải thiện triển vọng lâu dài của nền kinh tế Pháp. Tuy nhiên, cách xử trí vụng về của ông trước phong trào biểu t́nh Áo Vàng đă làm tổn hại tới những nỗ lực hồi phục nền kinh tế của ông.
Năm tuần biểu t́nh liên tục tại thủ đô Paris và nhiều thành phố, làng mạc trên khắp nước Pháp đă gây ảnh hưởng tới các hoạt động kinh tế, đồng thời làm tổn hại h́nh ảnh nước Pháp trước các nhà đầu tư.
Tính tới thời điểm tṛn một tháng kể từ khi các cuộc biểu t́nh diễn ra, các doanh nghiệp vừa và nhỏ đă bị thiệt hại hơn 10 tỷ euro do bị đập phá và mất doanh số - một con số c̣n có thể tiếp tục tăng thêm. Với các nhà bán lẻ, các cuộc biểu t́nh đă diễn ra tại một thời điểm vô cùng bất lợi ngay trước dịp Giáng sinh - mùa mua sắm của người dân châu Âu. Các cuộc biểu t́nh đă làm tê liệt các quân trung tâm và làm phong tỏa các trung tâm thương mại. Liên đoàn Thương mại và Phân phối Pháp, tổ chức đại diện cho những chuỗi bán lẻ lớn nhất của Pháp cho biết, các nhà bán lẻ thiệt hại hơn 1 tỷ euro do mất doanh thu với các ngành hàng đồ chơi, may mặc và thực phẩm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
“Người tiêu dùng không muốn đi mua sắm. Họ không có tâm trạng nào để đi mua sắm trong lúc này,” ông Gontran Thuring, người đứng đầu Hội đồng Quốc gia các Trung tâm Thương mại nhận định. “Thật là một thảm họa nếu mùa mua sắm năm nay không thành công”.
“Đây là một thảm họa đối với các doanh nghiệp, “Bộ trưởng Tài chính Bruno Le Maire thốt lên khi đi thị sát các cửa hàng bị đập phá ở Paris. “Đây là một thảm họa cho nền kinh tế của đất nước”. Ngành nông nghiệp cũng đối mặt với khoản thiệt hại hơn 13 tỷ euro sau hơn một tháng phong trào Áo Vàng phong tỏa đường xá, khiến nông sản không thể tới tay người tiêu dùng.
Ngành du lịch bị ảnh hưởng nặng nề với tỉ lệ hủy pḥng lên tới 25%. Các công ty lữ hành Mỹ và Nhật Bản đă khuyến cáo khách hàng không chọn các tour du lịch tới Pháp trong thời điểm này.
C̣n những người khách đủ dũng khí để thăm thú Paris trong thời gian diễn ra biểu t́nh cũng đă có những trải nghiệm không lấy ǵ làm tích cực khi nhiều danh lam thắng cảnh bị đóng cửa, cửa hàng cửa hiệu không hoạt động. Gần như không c̣n chút ǵ ấn tượng của một thủ đô nghệ thuật, thời trang, ẩm thực của thế giới.
Thị trường việc làm thời vụ vốn rất nhộn nhịp mùa Giáng sinh cũng trở nên đ́u hiu. Nhiều công ty đă đ́nh chỉ kế hoạch tuyển dụng của ḿnh, trong đó có chuỗi siêu thị Auchan tuyên bố ư định không tuyển dụng 4.000 lao động thời vụ theo kế hoạch để phục vụ mùa mua sắm.
Bộ Tài chính Pháp đă công bố sẽ trợ giúp khẩn cấp các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bằng biện pháp lùi thời hạn đóng thuế, cung cấp các khoản vay linh động ngắn hạn và đẩy nhanh tốc độ giải quyết chi trả bảo hiểm. Bên cạnh đó, các cửa hàng bị mất doanh số sẽ được phép mở cửa các ngày Chủ nhật - một điều bị cấm trên hầu hết lănh thổ nước Pháp.
Khi các cuộc biểu t́nh Áo Vàng đă bắt đầu hạ nhiệt, các cửa hàng cửa hiệu bắt đầu thay thế những tấm cửa bị đập phá, trong chính quyền di dời, dọn dẹp những xe ô tô bị đối cháy trên đường phố. Các khẩu hiệu chống chính phủ cũng được tẩy rửa khỏi mặt tiền các ṭa nhà, các danh thắng được dọn dẹp và mở cửa trở lại cho khách tham quan.
Việc thay thế hàng loạt radar giao thông bị đập phá trong các cuộc biểu t́nh cũng tiêu tốn một khoản ngân sách lớn do mỗi thiết bị này có giá lên tới hàng chục ngh́n euro. Nhưng khó đong đếm hơn chính là những thiệt hại đối với h́nh ảnh của nước Pháp và những nỗ lực của Tổng thống Macron nhằm đưa ra đất nước này ra với thế giới như một đất nước thân thiện, cởi mở với các nhà đầu tư.
Giới phân tích cho rằng vấn đề chính yếu mà nước Pháp phải đối mặt không phải những thiệt hại ngắn hạn do các cuộc biểu t́nh gây ra. Thách thức lớn nhất chính là việc nước Pháp phải duy tŕ được các nỗ lực cải cách và lực hấp dẫn của đất nước này.
Trong một diễn biến muộn màng nhưng cần thiết, Tổng thống Emmanuel Macron tuần trước đă lần đầu tiên chính thức phát biểu trước dư luận kể từ khi bạo lực bùng nổ ở thủ đô Paris và có lời xin lỗi gửi đến những người biểu t́nh Áo Vàng. “Tôi biết lời nói của tôi đă làm nhiều người tổn thương” – và hứa hẹn một gói tài chính lên tới 10 tỉ euro để hỗ trợ tiền lương và phúc lợi cho người lao động nghèo. Cụ thể, người đang nhận mức lương thấp nhất sẽ được hỗ trợ thêm 100 euro mỗi tháng, không tăng mức phí hưu trí cho những người thu nhập dưới 2000 euro một tháng, và tiền làm thêm, tiền thưởng cuối năm sẽ không bị đánh thuế.
Theo nhiều nhà quan sát, động thái nhượng bộ này của Tổng thống Macron có thể quá muộn để cứu vớt tỉ lệ ủng hộ đang sụt giảm nhanh chóng của ông. Theo khảo sát dư luận mới nhất được công bố hôm Chủ nhật vừa qua, tỉ lệ ủng hộ của ông Macron chỉ c̣n 23%, trong đó có tới 45% người dân cho biết họ “rất bất măn” với sự lănh đạo của ông này.
Nước Pháp đă quay lưng với cả hai chính đảng truyền thống để lựa chọn chính trị gia trẻ tuổi Emmanuel Macron, với hy vọng vị tổng thống với đường lối chính trị mới sẽ mang đến những thay đổi tích cực cho nước Pháp. Nhưng giờ đây, hy vọng đang sụp đổ.
