Một làn sóng đang dấy lên nghi ngại Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể bị luận tội và phế truất, vì có nguy cơ đó ngày càng cao hơn khi một thẩm phán liên bang ở thành phố New York đã tuyên án ba năm tù đối với Michael Cohen, cựu luật sư riêng của Tổng thống Trump.
Thậm chí, ông có thể phải chịu án tù nếu các công tố viên tìm được bằng chứng kết luận ông vi phạm luật tài chính trong chiến dịch tranh cử năm 2016. Khả năng chịu án tù thậm chí có thể cao hơn nếu công tố viên đặc biệt Robert Mueller truy ra được bằng chứng cho thấy *ông Trump thông đồng với Nga nhằm thao túng kết quả bầu cử tổng thống năm 2016. Nhất là sau khi QH Mỹ tổ chức phiên điều trần Michael Cohen, luật sư cũ của D. Trump.
Ông Trump cũng không phải Tổng thống Mỹ đầu tiên vướng vào vòng lao lý
Việc truất phế một Tổng thống hay Thủ tướng ở các nước phương Tây như Mỹ, Đức, Pháp… thường hiếm khi xảy ra. Lý do là nhiệm kỳ không dài, nên khi lãnh đạo bất tài, không đủ khả năng, làm việc không hiệu quả, không còn đủ tư cách, … người dân sẽ không bầu cho họ trong nhiệm kỳ tới nữa.
Trừ trường hợp lãnh đạo phạm lỗi lầm nghiêm trọng, nguy hiểm đến an ninh, quốc phòng, hay phạm tội đại hình như trốn thuế, rửa tiền… thì may ra có thể dẫn đến truất phế.
Nếu có bị luận tội, ông Trump cũng không phải Tổng thống Mỹ đầu tiên vướng vào vòng lao lý. Hoa Kỳ đã trải qua 243 năm với 45 đời Tổng thống, chỉ có 2 Tổng thống bị đem ra luận tội, nhưng ca hai đều không bị truất phế.
Ông Trump: "Nếu tôi bị luận tội, thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ và mọi người sẽ nghèo đi".
Người thứ nhất là Tổng thống Andrew Johnson, bị kết tội lạm quyền khi ông tự ý sa thải Bộ trưởng Bộ Chiến tranh Edwin Stanton nên đã bị Quốc hội mang ra luận tội năm 1867-1868.
Người thứ hai là Tổng thống Bill Clinton, bị Quốc hội mang ra luận tội năm 1998-1999 vì cản trở công lý và nói dối khi tuyên thệ, liên quan đến mối quan hệ tình ái với Monica Lewinsky, nữ thực tập sinh ở Nhà Trắng. Cả hai đều bị kết tội, nhưng không bị truất phế vì không đủ 2/3 số phiếu ở Thượng viện.
Người thứ ba suýt bị luận tội nhưng đã từ chức trước khi bị đem ra mổ xẻ là Tổng thống Richard Nixon, người dính dáng đến chuyện nghe lén Đảng Dân Chủ, gây ra vụ nhơ nhớp chính trị lớn nhất nước Mỹ hồi thập niên 1970, hay còn được gọi là “vụ Watergate”.
Rủi ro nào cho ông Trump?
Về phần mình, Tổng thống Donald Trump thừa nhận việc ông có thể bị luận tội khi mà Đảng Dân chủ đã lấy lại quyền kiểm soát Hạ viện sau cuộc bầu cử giữa kỳ diễn ra tháng 11 năm ngoái.
Nguy cơ đó ngày càng cao hơn khi một thẩm phán liên bang ở thành phố New York ngày 12/12/2018 đã tuyên án ba năm tù đối với Michael Cohen, cựu luật sư riêng của Tổng thống Trump. Ông Cohen bị tuyên nhiều tội danh bao gồm vi phạm các quy định tài chính trong chiến dịch tranh cử, trốn thuế và khai man trước Quốc hội.
Tuy truất phế một Tổng thống rất khó, nhưng Donald Trump, Tổng thống đương nhiệm thứ 45 của Mỹ lại tỏ ra khá lo lắng, khi ông tuyên bố: "Nếu tôi bị luận tội, thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ và mọi người sẽ nghèo đi".
LS Michael Cohen khẳng định với thẩm phán William Pauley rằng ông đã cố gắng che đậy cho Tổng thống Trump vì lòng “trung thành mù quáng” với ông chủ Nhà Trắng
Câu hỏi được đặt ra là: Tại sao ông Trump lo sợ chuyện bị truất phế đến độ phải đem chuyện sụp đổ của thị trường chứng khoán ra hù, dọa dân chúng, mong mỏi người dân giúp ngăn chận chuyện này, trong khi cuộc luận tội và việc truất phế ông vẫn còn rất nhiêu khê với những thủ tục kéo dài?
Việc ông Trump lo lắng chắc chắn không phải là chuyện gái gú, trả tiền bịt miệng cô diễn viên phim người lớn - Stormy Daniels hay người mẫu Playboy Karen McDougal, mà chuyện lớn hơn là những việc làm mờ ám bên trong đế chế Trump.
Từ những thông tin bị rò rỉ ban đầu xem ra chẳng có gì, thế nhưng con chuột đang dần dần trở thành con voi khi tháng 4/2018 FBI bất ngờ khám xét tư gia, phòng làm việc, khách sạn… của Michael Cohen, luật sư riêng của ông Trump trong nhiều năm trời, tịch thu cả ngàn cuộn băng ghi lại những cuộc nói chuyện giữa Cohen và thân chủ. Cuộc khám xét này được ông Trump cho là “cuộc tấn công vào nước Mỹ và nhân dân Mỹ”.
Nancy Pelosi (trái), lãnh đạo đảng Dân chủ ở Hạ viện, và Chuck Schumer (phải), lãnh đạo đảng Dân chủ ở Thượng viện.
Xin được nhắc lại, trong khi là ứng cử viên tổng thống năm 2016, do sợ chuyện ăn bánh trả tiền của mình bị lộ, có thể ảnh hưởng đến cuộc bầu cử, Trump đã nhờ Michael Cohen, luật sư riêng của mình, chi trả cho cô Stormy Daniels 130.000 USD và Karen McDougal 150.000 USD để mua sự im lặng.
Nhận tội trước tòa án Manhattan ở New York, vị luật sư này khẳng định với thẩm phán William Pauley rằng ông đã cố gắng che đậy cho Tổng thống Trump vì lòng “trung thành mù quáng” với ông chủ Nhà Trắng. Cohen nói ông Trump, khi đó còn là ứng cử viên của đảng Cộng hòa, đã yêu cầu ông trả các khoản tiền cho diễn viên phim sex Stormy Daniels và cựu người mẫu Playboy Karen McDougal nhằm bưng bít quan hệ giữa ông Trump và hai người phụ nữ này.
Sự việc này nghiêm trọng bởi vì nó ảnh hưởng tới kết quả bầu cử, cũng như số tiền kia được lấy ra từ quỹ tranh cử của ông Trump. Theo luật bầu cử ở Mỹ, đây là chuyện vi phạm nghiêm trọng về tài chính. Từ đó, các công tố liên bang và FBI dần dần phanh phui ra những chuyện bê bối khác của các nhân vật thân cận nhất với Tổng thống Mỹ.
Theo luật pháp Mỹ, các khoản đóng góp cho chiến dịch vận động tranh cử cần phải được công khai. Trong mỗi cuộc bầu cử liên bang, mỗi cá nhân được đóng góp tối đa 2.700 USD cho một ứng cử viên.
Các cộng sự thân tín nhất của Tổng thống Trump trong chiến dịch tranh cử năm 2016 đều đã bị tòa tuyên có tội.
Sau khi Michael Cohen điều đình với các công tố để được giảm tội, David Pecker là bạn thân của Trump, đột nhiên đầu thú với công tố liên bang, xin khai hết những việc làm có liên quan tới ông Trump để được hưởng quyền miễn truy tố hình sự.
David Pecker là Chủ tịch và là CEO của American Media Inc., nơi phát hành tờ báo lá cải National Enquirer. David Pecker đã giúp đỡ Trump bằng cách mua câu chuyện ngoại tình giữa Trump với cô McDougal giá 150.000 USD, nói rằng sẽ đăng trên National Enquirer, nhưng mua là để bịt miệng cô này, chứ không hề đăng báo.
Ngay sau đó, đến lượt Allen Weisselberg, Giám đốc Tài chính (CFO) của Trump Foundation và là tay hòm chìa khóa hơn 40 năm qua của gia đình Trump, cũng đã nối gót David Pecker, đồng ý hợp tác với các công tố liên bang để khai ra những vụ gian lận tài chính của ông chủ mình.
Đó là chưa kể vụ điều tra người Nga can thiệp vào bầu cử của Mỹ năm 2016 vẫn còn đang tiếp diễn.
Nếu luận tội và truy tố Tổng thống thì diễn ra như thế nào?
Hiện nay, các luật sư và chuyên gia pháp luật vẫn đang chia rẽ về việc liệu một Tổng thống đương nhiệm có thể bị truy tố và buộc tội hay không, và liệu hành vi vi phạm luật tài chính trong chiến dịch tranh cử có đủ để dẫn đến việc luận tội hay không.
Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Rand Paul cảnh báo về việc hình sự hóa quá mức các vi phạm luật tài chính. Phát biểu trên chương trình “Gặp gỡ báo chí” của đài NBC, ông này nói: "Những sai lầm trong việc công khai tài chính nên bị trừng phạt bằng cách nộp tiền phạt chứ không phải là án tù".
Các nghị sĩ đảng Dân chủ đưa ra khả năng Tổng thống Trump có thể bị giam giữ khi ông kết thúc nhiệm kỳ tại Nhà Trắng. Tuy nhiên, theo giới quan sát, điều này không đồng nghĩa với việc họ cố gắng luận tội ông, ít nhất là trong thời điểm hiện nay.
Trở lại vấn đề, để luận tội một Tổng thống, hiến pháp Mỹ quy định ở Điều I (article I), phần 2 (section 2), điều khoản 5 (clause 5) cho phép Hạ viện toàn quyền luận tội. Điều I, phần 3, khoản 6 cũng quy định cho Thượng viện toàn quyền tìm cách buộc tội.
Khi Hạ viện buộc tội, tất cả mọi luận cứ đều phải dựa vào tiêu chuẩn mà hiến pháp quy định ở Điều II, phần 4 như sau: "Tổng thống, Phó tổng thống và tất cả nhân viên dân sự của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ phải rời khỏi chức vụ khi bị kết tội biển thủ, lừa đảo, phản bội, hối lộ và những tội đại hình, lạm dụng quyền lực…".
Thủ tục luận tội có thể do một dân biểu, dưới sự tuyên thệ, đưa ra một bản cáo trạng hoặc được yêu cầu tiếp xúc với một ủy ban thích hợp. Quyết định sau đó sẽ được chuyển cho Ủy ban Tư pháp Hạ viện. Khi đa số ủy viên của Ủy ban tư pháp đồng ý, một quyết định sẽ được công bố trước toàn thể Hạ viện rằng, Tổng thống đã vi phạm một hay nhiều điểm trong bản luận tội.
Một bảng quảng cáo ở Quảng trường Thời Đại (New York), kêu gọi phế truất Tổng thống Donald Trump.
Sau đó toàn thể dân biểu sẽ thảo luận và bỏ phiếu cho toàn bộ hay từng điểm của bản luận tội. Khi Hạ viện đồng ý sự truất phế, một chủ nhiệm ủy ban truất phế sẽ được chọn lựa, người này sẽ trình nội vụ lên Thượng viện. Tương tự như một phiên tòa thường lệ, chủ nhiệm ủy ban truất phế có nhiệm vụ như một công tố viên.
Sau khi Thượng viện nhận được bản luận tội Tổng thống từ Hạ viện, Chủ tịch ủy ban truất phế của Hạ viện sẽ trình bày trước Thượng viện bản cáo trạng, vì những vi phạm nào cần phải truất phế Tổng thống, sau đó báo cáo lại cho Hạ viện là đã hoàn thành nhiệm vụ.
Diễn tiến tiếp theo ở Thượng viện được tiến hành theo hình thức của một phiên tòa, mỗi bên đều được phép đưa ra nhân chứng cũng như đòi hỏi sự đối chiếu diễn tiến các sự việc. Thành viên của ủy ban truất phế sẽ đưa ra những cáo buộc, yêu cầu truất phế Tổng thống và dĩ nhiên, Tổng thống có quyền đưa ra nhân chứng, biện hộ cho những sai phạm của mình.
Sau đó, Thượng viện sẽ tranh luận về các cáo buộc, bỏ phiếu kín, quyết định có truất phế Tổng thống hay không? Hiến pháp quy định, phải đủ 2/3 Thượng nghị sĩ đồng ý thì quyết định truất phế mới có hiệu lực. Thượng viên Mỹ có 100 người, hiện tại Đảng Cộng Hòa có 50 TNS, Dân Chủ 47, Độc Lập 2, một ghế bị thiếu là Thượng nghị sĩ John McCain mới qua đời. Muốn truất phế Donald Trump cần phải có 67 TNS bỏ phiếu Yes sau bản luận tội của Hạ viện.
Hiện tại Hạ viện chưa tiến hành hạch tội Trump. Nhưng việc tự nguyện xin khai báo để được hưởng quyền miễn trừ, không bị truy tố hình sự của Allen Weisselberg, người giữ tay hòm chìa khóa cho Donald Trump mấy chục năm qua là một đòn nặng nề đối với ông Trump.
Việc luận tội hay truất phế Tổng thống D. Trump còn đòi hỏi thêm thời gian điều tra và tùy thuộc vào những vi phạm về tài chính của ông nặng hay nhẹ. Tuy nhiên, khi những nhân vật thân cận nhất của ông Trump như Michael Cohen, David Pecker và Allen Weisselberg tự nguyện xin khai báo với công tố liên bang, đã lý giải được một điều gây tranh luận từ trước đến nay: Tại sao Donald Trump không công khai hồ sơ thuế?
Ông Jerrold Nadler, một người thuộc đảng Dân Chủ, là Chủ tịch Ủy ban Tư pháp của Hạ Viện Mỹ
Ở một số nước Âu châu và Mỹ, trốn thuế, rửa tiền là những tội đại hình khó có thể bỏ qua hay giảm khinh bất kể là ai. Chính những lem nhem tài chính mới là sợi dây thòng lọng đang dần dần quấn quanh cổ Tổng thống Mỹ hiện nay, chứ không phải những liên hệ mờ ám với người Nga trong cuộc bầu cử năm 2016.
Đảng Dân chủ chưa thể luận tội Tổng thống Trump vào lúc này?
Tuy nhiên xét trên thực tế có một số lý do khiến Đảng Dân chủ chưa thể luận tội Tổng thống Trump vào lúc này.
Thứ nhất, chiến thuật này có thể bị phản tác dụng.
Các thành viên đảng Dân chủ có lẽ vẫn còn nhớ tác động ngược mà Đảng Cộng hòa đã phải gánh chịu khi đưa Tổng thống Bill Clinton ra luận tội trước Quốc hội. Đảng Cộng hòa khi đó đã có những động thái bị xem là “thái quá” và điều này đã giúp gia tăng tỷ lệ cử tri ủng hộ Tổng thống Clinton, khiến Đảng Dân chủ của Tổng thống Bill Clinton giành được quyền kiểm soát ở cả Thượng viện lẫn Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 1998.
Đảng Dân chủ hiện giờ cũng nhận thấy việc luận tội Tổng thống Trump có thể gây bất lợi với phe Dân chủ. Lãnh đạo của đảng này ở Thượng viện cho rằng: “Việc luận tội cũng có khả năng giúp Tổng thống Trump tái đắc cử. Những người có định kiến với ông có thể không giành được chiến thắng thật sự như họ nghĩ”.
“Tôi là một người vô tội bị một số người rất xấu, mâu thuẫn và tham nhũng trong một cuộc săn phù thủy bất hợp pháp mà không bao giờ được phép bắt đầu”- Tổng thống Trump viết trên Twitter hôm 03/3/2019
Thứ hai, Thượng viện Mỹ có khả năng cao sẽ không đồng ý phế truất.
Ngay cả khi Hạ viện do Đảng Dân chủ kiểm soát thông qua các điều khoản luận tội (ít nhất là tỷ lệ 218/435 thành viên Hạ viện tán thành), Hiến pháp vẫn yêu cầu phải có 2/3 số phiếu ủng hộ việc phế truất Tổng thống tại Thượng viện. Điều này khó có khả năng trở thành hiện thực khi Thượng viện đang nằm trong tay Đảng Cộng hòa với 53/100 ghế sau cuộc bầu cử giữa kỳ tháng 11 vừa qua.
Để làm được điều này, đảng Dân chủ phải thuyết phục ít nhất 20 thượng nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa đứng về phía mình, điều gần như là bất khả thi ở thời điểm hiện tại.
Bản thân Tổng thống Trump hiện cũng tự tin rằng dù bị luận tội tại Hạ viện, ông sẽ không bị kết tội tại Thượng viện, nơi Đảng Cộng hòa đang nắm quyền kiểm soát, và vấn đề tài chính của chiến dịch tranh cử không đủ sức nặng để kích hoạt một cuộc bỏ phiếu luận tội và phế truất Tổng thống ở Thượng viện.
“Tôi là một người vô tội bị một số người rất xấu, mâu thuẫn và tham nhũng trong một cuộc săn phù thủy bất hợp pháp mà không bao giờ được phép bắt đầu”- Tổng thống Trump viết trên Twitter hôm 03/3/2019.
Ngoài ta Tổng thống Hoa Kỳ còn nói với một nhóm các nhà hoạt động và chính trị gia bảo thủ rằng các nhà điều tra muốn xem xét tài chính và giao dịch kinh doanh của ông vì không tìm thấy bằng chứng thông đồng.
“Thật là bất ngờ khi họ đang cố tìm cách lôi bạn ra ngoài bằng sự nhảm nhí"- ông Trump nhấn mạnh.
