Diễn biến quan hệ Mỹ và Iran ngày càng leo thang căng thẳng và có nguy cơ dẫn đến xung đột là do việc thiếu liên lạc trực tiếp giữa lãnh đạo hai nước.
Khi quân đội Iran bắt hai xuồng cao tốc và 10 lính hải quân Mỹ vô tình xâm phạm lãnh hải nước này hồi năm 2016, ngoại trưởng Mỹ khi đó là John Kerry đã lập tức gọi điện cho người đồng cấp Iran Mohammad Javad Zarif. Sự việc nhanh chóng được giải quyết, các thủy thủ Mỹ được trả tự do sau đó vài giờ.
"Không, điều đó không thể lặp lại", Ngoại trưởng Zarif cho biết khi được hỏi về khả năng nhanh chóng giải quyết sự cố tương tự giữa Washington và Tehran trong thời điểm hiện nay. Ngoại trưởng Zarif chưa từng đối thoại trực tiếp với Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, họ chỉ liên hệ qua những phát biểu trên mạng xã hội Twitter hoặc truyền thông.
"Pompeo luôn xúc phạm tôi mỗi khi nhắc tới Iran. Có lý do gì để tôi trả lời cuộc gọi của ông ta đây", Zarif nói thêm.
Tình trạng đối đầu giữa hai quan chức ngoại giao hàng đầu của Mỹ và Iran cho thấy nguy cơ từ việc thiếu kênh liên lạc trực tiếp. Nhiều quan chức Mỹ và giới chuyên gia cho rằng tình trạng này có thể gây ra xung đột quân sự từ những sự cố ngoài ý muốn giữa quân đội hai nước.
Chính quyền Mỹ đã triển khai nhiều vũ khí chiến lược tới Trung Đông trong tháng 5 sau khi tình báo nước này phát hiện Iran chuyển tên lửa đạn đạo lên tàu chiến tại vịnh Ba Tư.
"Nguy cơ xảy ra xung đột ngoài ý muốn đang tăng dần từng ngày", thượng nghị sĩ Mỹ Angus King nhận xét, đồng thời kêu gọi Mỹ và Iran đối thoại trực tiếp. Một quan chức ngoại giao châu Âu giấu tên cho rằng Washington và Tehran cần tăng cường liên lạc để tránh rơi vào khủng hoảng quân sự. "Những tuyên bố mang tính đe dọa hiện nay là rất đáng lo ngại", quan chức này nói thêm.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus từ chối bình luận việc chính quyền Mỹ sẽ liên lạc với Iran như thế nào nếu xảy ra sự cố như năm 2016. "Chúng tôi tự tin rằng mình có đủ mọi biện pháp cần thiết khi đến thời điểm đàm phán", Ortagus cho hay, khẳng định chiến dịch gây áp lực tối đa nhằm vào Iran chỉ có mục đích thúc đẩy lãnh đạo nước này ngồi vào bàn đàm phán.
Tiêm kích F/A-18F cất cánh từ tàu sân bay USS Abraham Lincoln trên Biển Arab hôm 22/5. Ảnh: Reuters.
Vào thời điểm năm 2016, Kerry và Zarif đã biết rõ nhau sau hàng loạt cuộc đàm phán phức tạp để đi đến thỏa thuận hạt nhân Iran. Ba năm sau, quan hệ cấp ngoại trưởng giữa hai nước đã gần như đổ vỡ sau khi chính quyền Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận với Iran, siết chặt các lệnh cấm vận và liệt Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran vào danh sách các tổ chức khủng bố.
Các quan chức Mỹ nhiều lần tỏ ra lo ngại việc Iran phát triển vũ khí tầm xa có độ chính xác cao và hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm ở Syria, Iraq và Yemen, cho rằng điều này có thể đe dọa lợi ích của Mỹ và đồng minh tại Trung Đông.
Sự thiếu hụt các kênh đối thoại trực tiếp khiến mạng xã hội Twitter trở thành nơi đấu khẩu của quan chức Mỹ và Iran.
"Các ngài không thể đưa tàu chiến tới khu vực gần chúng tôi và gọi đó là sự răn đe. Đó là hành động gây hấn. Nó buộc Iran phải áp dụng biện pháp răn đe mà các ngài gọi là khiêu khích. Các ngài đã thấy vòng luẩn quẩn chưa?", Hesameddin Ashena, cố vấn của Tổng thống Iran Hassan Rouhani, viết trong thông điệp gửi Ngoại trưởng Pompeo trên Twitter hôm 22/5.
Tổng thống Mỹ Donald Trump trước đó đăng dòng trạng thái trên Twitter, dọa hủy diệt Iran nếu nước này gây chiến với Mỹ. Ngoại trưởng Pompeo hồi tháng 2 cũng liên tục chỉ trích quan chức Iran với những lời lẽ cứng rắn.
Một số nhà ngoại giao phương Tây cho rằng Ngoại trưởng Zarif sẽ không từ chối cuộc gọi từ người đồng cấp tại Washington nhằm tránh nguy cơ xung đột quân sự có thể làm hai nước thiệt hại nặng nề. Pompeo dường như cũng bác bỏ lo ngại về khả năng đối thoại giữa Mỹ và Iran, cho biết có nhiều cách thiết lập đường dây liên lạc song phương.
Chiến hạm Mỹ diễn tập trên Biển Arab gần Iran hôm 18/5. Ảnh: US Navy.
"Oman, Thụy Sĩ và Iraq là những quốc gia có quan hệ với cả hai bên, họ có thể giúp kết nối Mỹ với Iran", một quan chức ngoại giao châu Âu cho biết. Mỹ dường như đã chuyển thông điệp cảnh báo tới Iran thông qua một nước thứ ba hồi đầu tháng 5.
Dù vậy, liên lạc gián tiếp có thể quá chậm trễ trong các khủng hoảng chớp nhoáng. "Quá trình này cần nhiều thời gian, khó lòng tạo ra cơ hội giảm căng thẳng khi tình huống liên tục thay đổi", phó đô đốc về hưu Kevin Donegan, cựu chỉ huy Hạm đội 5 hải quân Mỹ hồi năm 2016, nhận định.
Donegan cho rằng Washington và Tehran nên thiết lập đường dây nóng giữa quân đội hai nước, nhưng hoài nghi về khả năng Iran chấp nhận đề xuất này.
Cựu tướng Joseph Votel, người từng chỉ huy lực lượng Mỹ ở Trung Đông, cho biết quân đội Mỹ có thể gửi thông điệp cho các lực lượng Iran thông qua đường dây nóng vốn được sử dụng để tránh xung đột với Nga tại Syria.
Tuy nhiên, việc dựa vào Moskva để giải quyết xung đột Washington - Tehran khó có thể làm yên lòng các quan chức Mỹ. "Đó sẽ là một lựa chọn mạo hiểm", Wendy Sherman, cựu thứ trưởng ngoại giao Mỹ dưới thời chính quyền Obama, nhận xét.
VietBF © sưu tầm
