Còn bây giờ, Trái Đất đang rơi vào một sự tuyệt chủng hàng loạt khác mà hoạt động của con người là nguyên nhân chính. Nhưng lịch sử Trái Đất cho thấy những thay đổi cực đoan của khí hậu có thể khiến nhiều loài bị xóa sổ hoàn toàn.
Trong quá khứ, những sự kiện này được kích hoạt bởi một vụ phun trào núi lửa hoặc tác động của thiên thạch khổng lồ. Còn bây giờ, Trái Đất đang rơi vào một sự tuyệt chủng hàng loạt khác mà hoạt động của con người là nguyên nhân chính.
Nhà khoa học về Trái Đất và khí hậu của Đại học Quốc gia Australia, Andrew Glikson, đã nghiên cứu mối quan hệ giữa tác động của tiểu hành tinh, núi lửa, biến đổi khí hậu tới sự tuyệt chủng hàng loạt của các loài.
Nghiên cứu của ông cho thấy tốc độ tăng trưởng phát thải khí CO2 hiện tại nhanh hơn so với những trường hợp gây ra hai vụ tuyệt chủng hàng loạt trước đó, bao gồm cả sự kiện quét sạch khủng long.
Cái nhìn của thế giới hiện đang tập trung vào COVID-19. Nhưng những rủi ro đối với thiên nhiên từ sự nóng lên toàn cầu do con người tạo ra mà chúng ta bắt buộc phải hành động vẫn rất rõ ràng.
Sự tuyệt chủng hàng loạt trong quá khứ
Một tiểu hành tinh đã quét sạch loài khủng long cách đây 66 triệu năm. (Nguồn: Shutterstock)
Nhiều loài có thể thích nghi với những thay đổi môi trường chậm hoặc vừa phải. Nhưng lịch sử Trái Đất cho thấy những thay đổi cực đoan của khí hậu có thể khiến nhiều loài bị xóa sổ hoàn toàn.
Vào khoảng 66 triệu năm trước, một tiểu hành tinh đâm vào Trái Đất. Những tảng đá bị vỡ vụn sau đó và những đám cháy lan rộng đã giải phóng một lượng lớn khí CO2 trong khoảng 10.000 năm. Sự kiện này khiến nhiệt độ toàn cầu tăng vọt, mực nước biển cũng tăng và đại dương có tính axit. Khoảng 80% các loài , bao gồm cả khủng long, đã bị tuyệt chung.
Và khoảng 55 triệu năm trước, nhiệt độ toàn cầu tăng vọt trở lại trong hơn 100.000 năm hoặc lâu hơn. Nguyên nhân của sự kiện được gọi là tối đa nhiệt Paleocene-Eocene, không hoàn toàn rõ ràng. Một giả thuyết, được gọi là giả thuyết về khí đốt methane burp, cho rằng một vụ phun trào núi lửa lớn đã kích hoạt sự giải phóng khí mêtan đột ngột từ trầm tích đại dương, khiến đại dương trở nên axit hơn và giết chết nhiều loài.
Vì vậy, phải chăng cuộc sống trên Trái Đất bây giờ đang hướng đến số phận tương tự?
Mức khí nhà kính đáng báo động
Trước khi thời đại công nghiệp bắt đầu vào cuối thế kỷ 18, CO2 trong khí quyển chiếm khoảng 300 phần triệu . Điều này có nghĩa là cứ một triệu phân tử khí trong khí quyển thì có 300 là CO2.
Biểu đồ lượng khí CO2 và chỉ số khí nhà kính hàng năm (Nguồn: NOAA)
Vào tháng 2/2020, nồng độ CO2 trong khí quyển đạt 414,1 phần triệu . Tổng mức khí nhà kính, CO2, metan và oxit nitơ kết hợp, đạt gần 500 phần triệu. .
CO2 hiện đang đổ vào khí quyển với tốc độ 2-3 phần triệu mỗi năm.
Sử dụng các bản ghi carbon được lưu trữ trong hóa thạch và chất hữu cơ, nhà nghiên cứu Andrew Glikson đã xác định rằng lượng khí thải carbon hiện tại tạo thành một sự kiện cực đoan trong lịch sử của Trái Đất.
Nghiên cứu đã chứng minh rằng lượng khí thải CO2 tăng hàng năm của hiện tại nhanh hơn cả tác động của tiểu hành tinh đã tiêu diệt khủng long (khoảng 0,18 phần triệu CO2 mỗi năm) và nhiệt độ tối đa 55 triệu năm trước (khoảng 0,11 phần triệu CO2 mỗi năm).
Quả bom tuyệt chủng hàng loạt đã được kích hoạt
Nồng độ CO2 trong khí quyển hiện tại chưa ở mức 55 triệu và 65 triệu năm trước. Nhưng dòng CO2 khổng lồ đang từng ngày thải vào bầu khí quyển có nghĩa là khí hậu đang thay đổi nhanh hơn tốc độ thích nghi của nhiều loài động, thực vật.
Một báo cáo lớn của Liên Hợp Quốc công bố năm 2019 đã cảnh báo khoảng một triệu loài động vật và thực vật đang bị đe dọa tuyệt chủng. Biến đổi khí hậu được liệt kê là một trong năm trình điều khiển chính.
Báo cáo cho biết khoảng 47% động vật có vú trên cạn và gần 25% các loài chim bị đe dọa hoặc có thể đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi biến đổi khí hậu.
Nhiều nhà nghiên cứu lo ngại hệ thống khí hậu đang tiến đến điểm bùng phát - một ngưỡng vượt quá những thay đổi nhanh chóng và không thể đảo ngược sẽ xảy ra. Điều này sẽ tạo ra một loạt các hiệu ứng tàn phá.
Đã có dấu hiệu điểm tới hạn đã đạt được. Ví dụ, nhiệt độ Bắc Cực tăng đã dẫn đến băng tan nhanh và làm suy yếu dải gió tây mạnh mẽ vùng Bắc Cực.
Điều này khiến không khí ấm áp vượt qua ranh giới cực, di chuyển về phía bắc để xâm nhập vào phía nam Siberia, Châu Âu và Canada.
Dải gió tây vùng Bắc Cực suy yếu và các chuyển động của không khí ấm và lạnh. (Nguồn: NASA)
Một sự thay đổi trong các vùng khí hậu cũng đang khiến vùng nhiệt đới mở rộng và di chuyển về phía cực, với tốc độ khoảng 56 -111 km mỗi thập kỷ . Các dấu vết của lốc xoáy nhiệt đới và ngoài nhiệt đới cũng đang dịch chuyển về phía cực.
Vùng đất tương lai tưởng lạ mà quen
Nghiên cứu được công bố vào năm 2016 đã chỉ ra những tác động to lớn của con người đang gây ra cho hành tinh. Nó cho biết trong khi Trái Đất có thể tự nhiên bước vào kỷ băng hà tiếp theo trong khoảng 20.000 năm nữa, sự nóng lên do CO2 tạo ra sẽ dẫn đến thời kỳ siêu nhiệt đới, trì hoãn kỷ băng hà tiếp theo đến khoảng 50.000 năm kể từ bây giờ.
Trong thời kỳ này, các điều kiện bão năng lượng cao hỗn loạn sẽ chiếm ưu thế trên phần lớn Trái Đất. Nghiên cứu của Tiến sĩ Andrew Glikson cho thấy con người có khả năng sống sót tốt nhất ở các vùng cận cực và thung lũng núi được che chở, nơi điều kiện mát mẻ sẽ cho phép hệ thực vật và động vật tồn tại.
Sự tuyệt chủng hàng loạt tiếp theo của Trái Đất là có thể tránh được, nếu khí thải CO2 được kiềm chế đáng kể khi chúng ta phát triển và triển khai các công nghệ để loại bỏ CO2 khỏi khí quyển. Nhưng trên quỹ đạo hiện tại, hoạt động của con người sẽ khiến phần lớn Trái Đất không thể ở được và đây là một thảm kịch hành tinh do chính chúng ta tạo ra.
