Ít ngày trước khi qua đời v́ bệnh ung thư, Thẩm phán Ṭa Tối cao Mỹ Bader Ginsburg nói rằng mong muốn cuối cùng của bà là vị trí của bà sẽ không bị thay thế cho tới sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
Thẩm phán quá cố của Ṭa Tối cao Mỹ Bader Ginsburg (Ảnh: Reuters)
Theo CNBC, bà Ginsburg, 87 tuổi, tối ngày 18/9 đă qua đời v́ các biến chứng của bệnh ung thư tuyến tụy di căn. NPR dẫn nguồn tin cho biết, trong những ngày cuối đời, Thẩm phán Ginsburg đă nói rằng mong muốn lớn nhất của bà là sẽ không bị thay thế cho tới khi một tổng thống mới được bầu ra sau kỳ bầu cử ngày 3/11 tới.
Theo NPR, nữ thẩm phán theo chủ nghĩa tự do đă nêu ra tâm nguyện của bà với người cháu gái Clara Spencer.
Theo luật pháp Mỹ, Ṭa Tối cao Mỹ gồm 9 thẩm phán có nhiệm kỳ trọn đời, đồng nghĩa với việc sau khi được bầu vào cơ quan này, họ chỉ có thể bị thay thế khi đă qua đời hoặc chủ động nghỉ hưu. Khi một trong hai kịch bản trên xảy ra, tổng thống Mỹ sẽ đưa ra ứng viên mà người này cho là phù hợp và Thượng viện Mỹ sẽ bỏ phiếu để thông qua hoặc bác bỏ đề cử.
Ṭa Tối cao Mỹ đứng đầu nhánh tư pháp và có vai tṛ quan trọng trong cơ chế tam quyền phân lập của nước này. Ṭa Tối cao có quyền xét xử các vụ việc liên quan tới Chính phủ liên bang, giải quyết các tranh chấp, xem xét tính vi hiến hay hợp hiến ở với các hoạt động ở mọi cấp và có thể vô hiệu hóa luật.
Sau khi bà Ginsburg qua đời, Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể đưa thêm một thẩm phán có quan điểm bảo thủ vào Ṭa Tối cao. Hiện ông Trump đang có cơ hội lớn để thực hiện điều này v́ Thượng viện hiện do đảng Cộng ḥa chiếm đa số. Điều này có thể khiến cán cân tư tưởng ở Ṭa Tối bị thay đổi, do 5 thẩm phán của cơ quan hiện có quan điểm bảo thủ. Nếu ông Trump thành công, phe có quan điểm bảo thủ sẽ nắm 6/9 ghế trong Ṭa Tối cao, theo Reuters.
Nữ thẩm phán được kính trọng
Cờ rủ bên ngoài Ṭa Tối cao Mỹ (Ảnh: Reuters)
Sau khi nghe tin bà Ginsburg qua đời, nhiều người dân Mỹ đă tới bên ngoài Ṭa Tối cao ở Washington để cầu nguyện và chia sẻ niềm tiếc thương với sự ra đi của bà. Những ngọn nến, bông hoa và biển hiệu được đặt xuống và Ṭa Tối cao đă treo cờ rủ để tưởng niệm bà.
Trong suốt hàng chục năm phụng sự nước Mỹ, bà Ginsburg - người phụ nữ thứ 2 trong lịch sử được bầu làm thẩm phán Ṭa Tối cao Mỹ - được coi là người hùng với nhiều người Mỹ. Bà là người luôn kêu gọi quyền lợi cho phụ nữ, cho các nhóm thiểu số kể từ khi được cựu Tổng thống Bill Clinton đề cử vào Ṭa Tối cao từ năm 1993. Bà được xem là tiếng nói của chủ nghĩa tự do tại Ṭa Tối cao.
Nhiều người tới Ṭa Tối cao Mỹ để đặt hoa, thắp nến nhằm tưởng niệm bà Ginsburg
Sinh ra và lớn lên trong một gia đ́nh thuộc tầng lớp lao động ở New York, bà Ginsburg đă vượt qua những định kiến áp đặt lên phụ nữ và có một sự nghiệp thành công và truyền cảm hứng cho nhiều người Mỹ.
Sở hữu vóc dáng nhỏ nhắn, chỉ cao 1 mét 55, nhưng bà Ginsburg có tầm ảnh hưởng rất lớn khi bà luôn là người bảo vệ quyền của phụ nữ, của người đồng tính, song tính, chuyển giới (LGBT), bảo vệ đạo luật chăm sóc sức khỏe Obamacare, và mở rộng quyền cho người nghèo thuộc nhóm thiểu số trong xă hội.
Tranh căi lưỡng đảng
Theo Guardian, trong khi một số thành viên phe Cộng ḥa và ông Trump dường như đang muốn thúc đẩy quá tŕnh đề cử và bầu thẩm phán Ṭa Tối cao mới, th́ phe Dân chủ, bao gồm cả cựu Tổng thống Barack Obama đă bày tỏ quan điểm ủng hộ ước muốn của bà Ginsburg.
Quan điểm của ông Obama là phe Cộng ḥa nên tuân theo tiền lệ mà họ đă đặt ra vào năm 2016. Khi đó, sau khi Thẩm phán có quan điểm bảo thủ Antonin Scalia qua đời, Thượng viện Mỹ do đảng Cộng ḥa chiếm đa số đă chặn ông Obama đề cử ứng viên thay thế trong năm bầu cử.
Lănh đạo phe đa số Thượng viện Mỹ Mitch McConnell 4 năm trước từng phát biểu: “Người Mỹ nên có tiếng nói trong việc lựa chọn thẩm phán Ṭa Tối cao kế tiếp. V́ vậy, việc này nên được thực hiện cho tới khi chúng ta có tổng thống mới”.
Mặc dù vậy, ông McConnell, một thượng nghị sĩ phe Cộng ḥa, tối 18/9 lại nói rằng đề cử của ông Trump sẽ “được đưa ra đề bỏ phiếu ở Thượng viện Mỹ”. Năm ngoái, ông McConnell cũng từng nói rằng ông sẽ chấp thuận việc bầu thẩm phán mới vào Ṭa Tối cao, cho dù sự kiện này diễn ra vào năm bầu cử. Tuyên bố này đă bị hứng chỉ trích là “đạo đức giả” v́ đi ngược với những ǵ ông nói 3 năm trước.
Sau khi bà Ginsburg qua đời, lănh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer, thành viên đảng Dân chủ, đă đăng tải lại thông điệp của ông McConnell vào năm 2016 trên mạng xă hội Twitter.
Tuy nhiên, Guardian cũng nói rằng phe Cộng ḥa chỉ nhỉnh hơn phe Dân chủ không nhiều tại Thượng viện và việc đảng Cộng ḥa có thể đưa thêm thẩm phán có quan điểm bảo thủ vào Ṭa Tối cao là chưa hoàn toàn chắc chắn. Thượng viện Mỹ hiện có một số nghị sĩ đảng Cộng ḥa nhưng không hoàn toàn có quan điểm trùng khớp với ông Trump như Mitt Romney hay Susan Collins và đây có thể được xem là những “nhân tố bí ẩn”.
Trong khi đó, ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden và cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đều đồng loạt kêu gọi việc bầu thẩm phán Ṭa Tối cao nên chờ tới sau bầu cử.
VietBF@sưu tập