Có những người đă gắn bó suốt 4 năm với chương tŕnh truyền h́nh mà cựu tổng thống Trump thủ vai chính, ba tháng qua là một thử thách đối với đội ngũ báo chí của Nhà Trắng, bới ông Donald Trump luôn yêu chuộng h́nh ảnh và sự thái quá. Ông biết cách biến ḿnh trở thành trung tâm của sự chú ư.
Như tôi đă nhận xét, có lẽ không khôn ngoan, đối với khán giả quá tŕnh chuyển đổi từ Trump sang Joe Biden giống như đang hút tẩu hàng ngày, chuyển sang uống một chai bia nhỏ nồng độ cồn thấp, mỗi tuần một lần.
Các cuộc họp giao ban hàng ngày của Nhà Trắng giờ đây vô cùng tẻ nhạt. Không có đánh nhau, không thóa mạ nhau.
Không có cơn băo Twitter lúc nửa đêm, không có tin về việc trả tiền cho các ngôi sao khiêu dâm, không có các cuộc biểu t́nh Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại (Make American Great Again).
V́ vậy, tất cả những điều này có nghĩa đây là một nhiệm kỳ tổng thống nhàm chán? Tuyệt đối không. Đây là một nhiệm kỳ tổng thống thú vị hơn rất nhiều - cho đến nay - hơn tôi nghĩ bất kỳ ai trong chúng ta đă tưởng tượng. Tôi muốn nói rằng nó rất rất hấp dẫn.
Điều đáng buồn, từ một quan điểm hoàn toàn ích kỷ, đây không phải là một chương tŕnh tŕnh diễn dành cho TV - thứ mà tôi đă xem trong suốt bốn năm qua.
Donald Trump luôn yêu chuộng h́nh ảnh và sự thái quá. Ông biết cách biến ḿnh trở thành trung tâm của sự chú ư; Biden dường như lại thích thú với việc thiếu những màn kịch, và dường như ông nghĩ rằng điều quan trọng là mọi người tập trung vào những điều ông làm được, hơn là những ǵ ông nói. Thật lạ lùng.
Chúng tôi đă đưa ra nhận định rằng Joe Biden - với 78 tuổi đời - sẽ là một tổng thống chuyển tiếp. Ông nhậm chức chỉ để hạ độ nóng chính trị; t́m cách hàn gắn một quốc gia bị chia rẽ.
Loại bỏ việc chính trị hóa vô lư ra khỏi các cách phản ứng với dịch Covid. Cải thiện việc triển khai vaccine. Giải độc cho chính trị. Nhưng chỉ những điều này, không mang lại ǵ nhiều.
Ông đă bổ nhiệm một nội các chủ yếu là kỹ trị, có lẽ để thực hiện các chức năng quản lư. Có thể làm cho các con tàu chạy đúng giờ hơn một chút, nhưng không thể thay đổi toàn bộ đầu máy, chứ chưa nói đến việc thay năng lực vận hành của cả tuyến đường sắt. Một tham vọng phù hợp cho Amtrak Joe.
Nhưng có lẽ tất cả chúng ta đă sai. Có thể nào c̣n hơn cả chuyển tiếp, ông Biden là một người mang lại sự 'chuyển đổi'?
Và từ 'chuyển đổi' không mang hàm ư tích cực hay tiêu cực - nó chỉ đơn thuần là một tuyên bố dựa trên tham vọng về những ǵ chúng ta đă thấy cho đến nay. Những người bỏ phiếu sẽ sớm quyết định xem những chuyển đổi này tốt hơn hay tệ hại.
Hăy bắt đầu với gói kích thích kinh tế 1,9 ngh́n tỷ đôla.
Điểm nhấn của việc thông qua đạo luật khổng lồ này là gần như tất cả người Mỹ trưởng thành sẽ nhận được tấm séc trị giá 1.400 đôla để giúp họ đối phó với những khó khăn do đại dịch mang lại. Tấm séc này là tiền tiêu cần thiết cho rất nhiều người Mỹ và giành được sự tán thành lớn - từ các cử tri Đảng Dân chủ và Cộng ḥa - mặc dù không một nhà lập pháp Đảng Cộng ḥa nào ủng hộ đề xuất này.
Nhưng hăy nh́n xa hơn tựa những bài báo và nh́n vào bên trong chính sách này một chút. Có rất nhiều thứ cho ta thấy. Có lẽ quan trọng nhất là việc gia hạn các khoản tín dụng thuế trẻ em. Các gia đ́nh nghèo có thể sớm nhận được tới 3.000 đôla mỗi trẻ em hàng năm. Người ta ước tính rằng biện pháp này sẽ giúp hàng triệu thanh niên thoát nghèo theo đúng nghĩa đen. Hiện giờ, biện pháp này chỉ áp dụng cho năm 2021 - nhưng trong nội bộ Nhà Trắng, rơ ràng Joe Biden muốn chính sách này trở nên vĩnh viễn.
Nó là một phần chính của chính sách xă hội. Nó là một điểm quan trọng.
Với việc thông qua gói kích thích kinh tế - hay c̣n gọi là Gói giải cứu Mỹ - Biden muốn sửa chữa điều ǵ đó mà ông cảm thấy Barack Obama đă hiểu sai khi lên nắm quyền và thừa hưởng hệ quả của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2009. Đúng, Obama đă thông qua nhiều biện pháp khác nhau - nhưng suy xét lại, những biện pháp này bị coi là quá thận trọng; không đủ tham vọng.
Kinh nghiệm sâu sắc mà Biden có được từ thời làm phó tổng thống cho vị tổng thống người Mỹ gốc Phi đầu tiên của Mỹ, là đừng để một cuộc khủng hoảng trở nên lăng phí. Sự cấp bách của đại dịch đă tạo cho Biden cái cớ mà ông cần để thúc đẩy một kế hoạch lớn. Và ông ấy đă thực hiện được kế hoạch đó.
Bây giờ hăy xem những dự định xây dựng lại cơ sở hạ tầng của Biden. Một lần nữa, chi phí sẽ là hàng ngh́n tỷ. Một lần nữa, tham vọng sẽ rất lớn - đây không chỉ thuần túy là việc sửa chữa cầu và đường (dù đó là điều quan trọng và sống c̣n); đó là việc làm cho truy cập kỹ thuật số trở nên công bằng hơn. Nhưng tham vọng này c̣n rộng lớn hơn thế nữa. Lớn hơn nhiều.
"Nó không phải là một kế hoạch mày ṃ sửa chữa thử nghiệm," tổng thống nói với người ủng hộ bên ngoài Pittsburgh. "Đó là khoản đầu tư vào nước Mỹ mỗi thế hệ chỉ có một lần."
Với những người theo Đảng Cộng ḥa, đó là kiểu quá tay điển h́nh của chính phủ và nó nhắm vào việc thay đổi cấu trúc xă hội hơn là động thái chữa dân sự thông thường như sửa đường sửa cống.
Cầu đường ở Mỹ đang trong t́nh trạng thiếu thốn
Những điều mong ước mà Biden hy vọng đạt được từ kế hoạch cơ sở hạ tầng này dài lê thê. Danh sách này thể hiện mong muốn tạo ra hàng triệu công ăn việc làm trong ngắn hạn và tăng năng lực cạnh tranh của Mỹ trong dài hạn. Nó hướng tới việc đạt thêm được b́nh đẳng chủng tộc. Việc tập trung vào các nguồn năng lượng mới, sạch hơn, hứa hẹn sẽ giúp quốc gia chống lại biến đổi khí hậu.
Về chủ đề này, hăy nh́n lại cả những mục tiêu đầy tham vọng liên quan đến biến đổi khí hậu mà ông đă đặt ra trong hội nghị thượng đỉnh qua mạng được tổ chức vào tuần trước ở Washington. Đây không phải là hành động của một tổng thống không muốn tạo sóng gió. Việc cắt giảm 52% lượng khí thải vào cuối thập kỷ là CHUYỆN LỚN.
Ai biết liệu ông ta có đạt được điều đó hay không - nó sẽ đ̣i hỏi người Mỹ thay đổi cách lái xe; cách sưởi ấm và làm mát ngôi nhà họ. Cách thức mà nền công nghiệp vận hành. Nhưng nếu tham vọng này nhằm tới sự phô trương tham vọng của Mỹ, th́ quả thực là rất tham vọng.
Đương nhiên, rơ ràng là có yếu tố đáp ứng nhu cầu căn bản người dân nào cũng thích trong danh sách những cải tổ này. Và đề xuất này cần phải thông qua Quốc hội, và điều đó chưa xảy ra.
Và trong khi tôi đang nói dài ḍng, hăy để tôi bổ sung thêm điều này…. và có điều ǵ đó hơi nực cười về trọng tâm của 100 ngày đầu tiên.
100 ngày đầu tiên thường là một tuyên bố về ư định, một khoản đặt cọc làm tin trước cho những ǵ bạn có thể làm với phần c̣n lại của nhiệm kỳ. Nhưng thiệt t́nh mà nói, ai thèm quan tâm nếu bạn có 100 ngày đầu tiên lấp lánh trong khi 1.360 ngày tiếp theo bốc mùi và ch́m nghỉm?
Tất cả đều cho thấy, chương tŕnh nghị sự đầy tham vọng, và đây là điều khiến Joe Biden già nua nhàm chán trở nên thú vị.
Đây là một chuyên mục blog chứ không phải một cuốn sách, nhưng ư tưởng chủ đạo trong chính trị Mỹ suốt 40 năm qua được cho là đánh thuế thấp, giảm bớt quy định về kinh tế, cân đối ngân sách, khuyến khích cạnh tranh, hạn chế công đoàn theo đường lối chính phủ nhỏ của Ronald Reagan.
Điều này cũng đúng với sức ảnh hưởng của chủ nghĩa Thatcher ở Anh - vâng, đă có 13 năm chính phủ đảng Lao động nắm quyền kể từ khi Maggie về vườn, cũng như ở đây đă có các nhiệm kỳ của Clinton và Obama kể từ thời Reagan. Nhưng có thể cho rằng chúng hoạt động trong khuôn khổ, và được xác định bởi, tính chính thống của các kinh tế gia theo chủ nghĩa tiền tệ, những người thống trị tri thức ở cả hai bờ Đại Tây Dương: Milton Friedman, trường phái Chicago, đường cong Laffer, Huân tước Alan Walters.
Tác động của Reagan và Thatcher có ảnh hưởng trong nhiều thập kỷ
Nếu gói giải cứu của Obama không đi xa được (như nhận định của Biden), th́ rơ ràng là do Obama quan tâm tới sức mạnh gây đỗ vỡ và ngày càng trỗi dậy của phong trào bảo thủ mang tên Đảng Trà. Cả Clinton và Blair đều thấy con đường đưa tới thắng lợi của họ thông qua "cách thứ ba" mơ hồ: chủ nghĩa tự do kinh tế cấp tiến với nhiều quan tâm đến giới ít khá giả nhất.
Sau những thất bại gây mất tinh thần vào thập niên 1980 - với cả Đảng Lao động ở Anh và Đảng Dân chủ ở Mỹ - người ta càng đau đầu về những ǵ cần làm để đạt được thắng lợi. Cả Bill Clinton và Tony Blair đều tin chắc rằng việc tăng thuế và các cam kết về chính phủ lớn sẽ không đảo ngược xu hướng đó.
Nhưng Biden - dù tốt hơn hay tệ hơn - có vẻ đang dùng đại dịch và t́nh trạng tồi tệ của cơ sở hạ tầng nước Mỹ để sỗ sàng nói với dân Mỹ rằng "vâng, chính phủ lớn đă trở lại". Đó là lănh địa mà các đối thủ từ Đảng Cộng ḥa - vẫn đang cố gắng xác định danh tính của ḿnh thời hậu Trump - sẽ luôn sẵn sàng chống trả.
Cựu chuyên gia thăm ḍ dư luận của Joe Biden thậm chí c̣n quyết liệt hơn khi cho rằng tổng thống nên thẳng thắn hơn về sự cần thiết phải tăng thuế với những người giàu có nhất để chi trả cho tham vọng này.
Xin đừng nhầm lẫn: đây là một cú đột phá lớn và là một canh bạc lớn. Cho đến nay, tỉ lệ ủng hộ Biden xét trên các mặt trận mà ông chọn để chiến đấu - đối phó đại dịch corona, kích thích kinh tế, các kế hoạch về hạ tầng - đang thực sự khả quan.
Với những hỗn loạn ở biên giới miền nam th́ không được như vậy; điều mà bây giờ tổng thống thừa nhận là một cuộc khủng hoảng. Và vấn đề kinh niên về kiểm soát súng đang dẫn đến rất nhiều tranh căi, nhưng thật khó để đoán được những ǵ ông sẽ có thể đạt được thông qua lập pháp, xét trên cán cân đang ngang ngửa tại Thượng viện.
Joe Biden luôn bám chặt vào các quy tắc giăn cách xă hội và đeo khẩu trang, đánh dấu một sự khác biệt lớn so với t́nh trạng bừa băi và siêu lây lan ở Nhà Trắng của người tiền nhiệm. Các cuộc họp của tổng thống đều theo tinh thần giăn cách xă hội; các quy định được tuân thủ nghiêm ngặt.
Nhưng giờ này tháng trước, một buổi họp thú vị đă diễn ra ở Pḥng Đông.
Biden gợi lại kư ức về FDR
Jon Meacham, sử gia chuyên nghiên cứu về tổng thống, đă mời một số đồng nghiệp nổi tiếng đến tham gia cuộc đối thoại mà Joe Biden rất nóng ḷng tổ chức. Ngay trong giai đoạn này, mới chỉ khoảng 60 ngày sau khi nhậm chức, mà Biden đă suy nghĩ về di sản của ḿnh và những ǵ ông cần phải làm; giới hạn về thẩm quyền của tổng thống là ǵ; những bài học mà ông có thể học được từ những người đi trước.
Một lần, ông ta đă quay sang Doris Kearns Goodwin, người có lẽ được tôn kính nhất trong số các học giả nghiên cứu về tổng thống, và nói "Tôi không phải FD, nhưng…"
Có lẽ Joe Biden đang coi đây là thời điểm để đưa ra Chính sách Kinh tế mới kiểu như Franklin Delano Roosevelt đă thực hiện sau Đại Suy thoái, hoặc cuộc chiến chống đói nghèo và chống bất b́nh đẳng chủng tộc được Lyndon B Johnson thúc đẩy vào thập niên 1960.
Điều mà Donald Trump chế nhạo trong chiến dịch tranh cử là Biden có thể đă tham gia chính trị hơn bốn thập niên, nhưng nào đă có được thành tựu nào để mà tự hào.
Có vẻ như khi lên nắm quyền, Biden đang t́m cách đưa ra câu trả lời hùng hồn và rơ ràng cho câu hỏi đó - ngay cả khi nó không là một màn biểu diễn đầy kịch tích.
