"Theo lệnh tôi", Tổng thống Bush nói từ Nhà Trắng, "quân đội Mỹ sẽ không kích các trại huấn luyện và cơ sở vũ trang của al-Qaida và lực lượng Taliban tại Afghanistan".
Việc Mỹ rút quân đă đánh dấu chấm hết cho cuộc chiến tranh dài nhất trong lịch sử nước Mỹ, vốn được coi như là thách thức và băi lầy trong suốt nhiều nhiệm kỳ chính phủ nước này.
Không kèn không trống, căn cứ quân sự lớn cuối cùng của quân đội Mỹ tại Afghanistan đă được bàn giao lại cho lực lượng bản địa. Dù cho Mỹ không coi việc rút khỏi căn cứ không quân Bargram là dấu chấm hết cho các nỗ lực quân sự tại đây, điều này vẫn cho thấy sự hiện diện quân đội Mỹ tại Afghanistan đă giờ không c̣n đáng kể.
Điều này diễn ra trong bối cảnh các nghị sĩ Quốc hội Mỹ và quan chức Afghanistan bày tỏ lo ngại về tương lai của quốc gia Trung Đông khi Taliban đang đẩy nhanh tốc độ kiểm soát lănh thổ và kéo theo đó là nguy cơ về một cuộc nội chiến trong tương lai.
Lệnh tấn công của Tổng thống Bush
Vào một buổi chiều tháng 10 cách đây 20 năm, Tổng thống George W.Bush tuyên bố quyết định tấn công Afghanistan.
"Theo lệnh tôi", Tổng thống Bush nói từ Nhà Trắng, "quân đội Mỹ sẽ tiến hành không kích các trại huấn luyện và cơ sở vũ trang của tổ chức khủng bố al-Qaida và lực lượng Taliban tại Afghanistan".
Ông Bush sau đó nói thêm rằng Mỹ sẽ triển khai cuộc tấn công cùng với những đồng minh gồm Anh, Canada, Úc, Đức và Pháp.
Trong những ngày gần đây, quân đội từ các nước này, cùng với Italy và Ba Lan, đă thầm lặng rời Afghanistan.
"Chúng tôi đă cố gắng hết sức để có thể đứng đây ngày hôm nay", Chuẩn tướng Ansgar Meyer, chỉ huy cuối cùng của quân đội Đức tại Afghanistan nói trong buổi lễ diễn ra tại căn cứ không quân ở phía bắc Đức. "Là tướng chỉ huy, tôi có thể nói với các bạn: Nhiệm vụ đă hoàn thành, các bạn đă kết thúc nhiệm vụ của ḿnh".
Tuy nhiên, việc bất cứ lực lượng NATO hay Mỹ nào có hoàn thành nhiệm vụ của họ không là một câu hỏi khác. Taliban đang đẩy nhanh tiến độ tấn công các thủ phủ trên khắp Afghanistan và dần xiết ṿng vây quanh Kabul. Các quan chức quân đội Mỹ nói rằng có khả năng thủ đô sẽ thất thủ vào mùa thu này, trong khi số khác cho rằng điều này sẽ diễn ra trong khoảng 12 tháng tới.
Chỉ huy quân đội Mỹ tại Afghanistan, tướng Scott Miller đă rời khỏi nước này sau buổi lễ bàn giao vào giữa tháng 7. Trong khi đó, hàng trăm lính Mỹ khác sẽ vẫn ở lại để bảo vệ Sứ quán Mỹ và sân bay Kabul.
Tại cuộc họp báo sau đó, Miller và quan chức cấp cao Afghanistan Abdullah Abdullah đều dự báo một tương lai màu xám khi không c̣n quân đội Mỹ và NATO.
"T́nh h́nh an ninh không mấy sáng sủa, và một cuộc nội chiến đang dần thành h́nh", ông Miller nói với các phóng viên.
"Sự thật là, ngày hôm nay sự sống c̣n của Afghanistan đang đứng trước nguy cơ lớn", Abdullah nói. "Sẽ không có con đường nào tốt hơn là hoà b́nh. Nhưng khi quân đội các nước đang rút khỏi Afghanistan, chiến tranh đă leo thang".
Máu đổ - Đă đến lúc phải về nhà
Ước tính đă có hơn 2.400 lính Mỹ chết trong chiến tranh và hơn 20.000 khác bị thương. Chính phủ Mỹ cũng bỏ ra hơn 1.000 tỷ USD cho các chiến dịch quân sự và đào tạo quân đội Afghanistan trong hơn 2 thập kỷ. Ngoài ra, hàng chục ngh́n người Afghanistan đă thiệt mạng trong cuộc xung đột vẫn c̣n đang tiếp diễn.
Các quan chức Mỹ khẳng định nước này sẽ không từ bỏ Afghanistan, kể cả khi lực lượng quân đội rời đi. Tổng thống Biden đă cam kết sẽ duy tŕ "mối quan hệ bền vững", trong khi Bộ trưởng Quốc pḥng Lloyd Austin cho biết ưu tiên trong các nỗ lực hỗ trợ sẽ giành cho lực lượng không quân Afghanistan.
Quân đội Mỹ sẽ huấn luyện lực lượng bản địa và sửa chữa các khí tài quân sự ở một quốc gia thứ ba tại trung đông, có thể là UAE. Khoảng 3,3 tỷ USD sẽ được dùng để hỗ trợ lực lượng an ninh Afghanistan với con số khoảng 300.000 lính.
Sẽ có thêm nhiều trực thăng chiến đấu Black Hawk được gửi tới Afghanistan, cùng với đó các nhà thầu Mỹ sẽ hỗ trợ việc duy tu bảo dưỡng. Nếu không có sự hỗ trợ này, các quan chức Mỹ cho rằng lực lượng không quân Afghanistan sẽ không thể hoạt động trong ṿng 2 tháng.
Khi Biden tuyên bố quân đội Mỹ sẽ rời khỏi Afghanistan vào ngày 11/9, nhiều người đă không khỏi bất ngờ. Các cố vấn an ninh cho rằng cần thiết duy tŕ khoảng 2.500 quân tại đây để tạo áp lực lên Taliban nhằm giảm xung đột và tiếp tục duy tŕ đàm phán hoà b́nh.
Nhưng ông Biden vẫn không suy chuyển. "Tôi đă quyết định đây là lúc chấm dứt cuộc chiến kéo dài nhất trong lịch sử Mỹ. Đây là lúc để lính Mỹ trở về nhà", ông nói.
Một số cho rằng việc rút quân bất ngờ này sẽ khiến t́nh h́nh tồi tệ hơn. "Washington đáng ra nên học bài học từ việc chính quyền ông Obama rút quân khỏi Iraq vào 2011 - và sau đó quân Mỹ buộc phải quay trở lại vào 2014", Brad Bowman, chuyên gia phân tích quân sự tại Viện Bảo vệ Dân chủ, nói. "Nhưng chính quyền Biden đang lặp lại sai lầm y hệt ở Afghanistan. Tổng thống đang thực thi việc rút quân mà phớt lờ các mối đe doạ đến lợi ích của Mỹ, cũng như các khuyến nghị của tướng lĩnh".
"Chúng ta nên rút khỏi Afghanistan, nhưng đây không phải là cách đúng đắn", Paul Rieckhoff, giám đốc Tổ chức Cựu chiến binh Mỹ tại Iraq và Afghanistan nói. "Điều tốt là ông Biden là Tổng thống đầu tiên rút quân Mỹ khỏi Afghanistan, nhưng điều xấu là có quá nhiều bất lợi xoay quanh điều này".
Rieckhoff nói rằng chính quyền Biden đă thất bại trong việc đưa ra kế hoạch đảm bảo an toàn cho hàng ngh́n người Afghanistan đă từng làm việc cho người Mỹ dưới dạng phiên dịch. "Giờ th́ sẽ có thêm nhiều người chết", ông nói.
Hiện đă có nhiều trường hợp chết trong tay Taliban. Bộ Ngoại giao Mỹ hiện đang lên kế hoạch di tản khoảng 20.000-100.000 người Afghanistan đă từng làm việc cho Mỹ. Dựa trên t́nh h́nh an ninh tại Kabul, họ có thể được đưa tới một quốc gia khác ở Trung Đông theo cơ chế visa nhập cảnh đặc biệt.
Rieckhoff nói:"những tác động về tinh thần và sức khoẻ từ việc rút quân này là không thể đong đếm". Nhiều người sẽ tự hỏi về sự mất mát của bạn bè, những người bị thương nặng, sẽ đặt câu hỏi họ xả thân v́ cái ǵ?
Trong khi chính quyền Biden cho rằng Taliban cần hạn chế bạo lực và tiếp tục đàm phán hoà b́nh, một số cho rằng điều này là không khả thi khi quân đội đồng minh đang rời đi.
"Quá tŕnh đàm phán hoà b́nh cho Afghanistan đă chết yểu", Jeffrey Stacey, một cố vấn lâu năm của UN tại Afghanistan nói. "Với tất cả sự bi kịch và bi hài, nó đă kết thúc khi Joe Biden quyết định rút quân đội Mỹ một cách bất ngờ, ngay khi NATO và lực lượng Afghanistan đang trong quá tŕnh đẩy mạnh áp lực lên Taliban nhằm buộc tổ chức này phải ngồi lại vào bàn đàm phán".
Việc đàm phán với Taliban không nằm trong kế hoạch vào năm 2001 khi Mỹ nhanh chóng lật đổ chính phủ của Taliban, khi đó các thành viên của tổ chức này đă chạy sang Pakistan hay trú ẩn ở trong nước.
Bộ trưởng Quốc pḥng khi đó, ông Donald Rumsfeld, đă bác bỏ mọi khả năng đàm phán, và cho rằng các thành viên của Taliban hoặc al-Qaida chỉ có 2 lựa chọn, bị bắt giữ hoặc chết.
Trong khi đó, Tổng thống Bush cam kết sẽ mang lại dân chủ cho Afghanistan và các gói hỗ trợ mà ông nói tương tự như kế hoạch Marshall vốn giúp tái thiết châu Âu sau chiến tranh thế giới thứ 2.
Và Bush cũng nói ông nhận định Taliban sẽ quay trở lại.
"Chúng tôi cho rằng một nhóm những phần tử Taliban sẽ tập hợp lại và cố gắng can thiệp vào nỗ lực xây dựng hoà b́nh lâu dài ở Afghanistan", ông nói. "Chúng tôi biết điều này không chỉ từ thông tin t́nh báo, mà c̣n từ lịch sử xung đột ở Afghanistan. Đây là một khởi đầu mới thành câu sua nhiều năm thất bại. Và chúng tôi sẽ không lặp lại sai lầm này".
Và đó là sư khởi đầu cho một cuộc chiến kéo dài với việc quân số Mỹ và NATO tăng lên không ngừng tới 150.000 quân, trong khi Taliban không chỉ tập hợp lại mà c̣n không ngừng chiếm lại lănh thổ.
Nh́n lại lịch sử, nhiều quan chức quân sự đă chỉ tới một loạt các vấn đề ngay từ khởi đầu. Tham nhũng diễn ra trong bộ máy chính quyền Afghanistan ở mọi cấp độ, chính điều này đă đẩy nhiều người Afghanistan vào ṿng tay Taliban, và Mỹ đă chưa bao giờ có thể xử lư triệt để vấn đề này.
Ngoài ra, chưa bao giờ người dân có ḷng tin vào chính quyền Afghanistan, cũng như sự chia rẽ lớn trong các đảng phái chính trị.
Quân đội Mỹ đă tự nhận để thành công đối phó với các lực lượng nổi dậy sẽ cần một đối tác bản địa mạnh mẽ và sự tồn tại của một nơi trú ẩn an toàn. Nhưng Mỹ và NATO chưa bao giờ có một đối tác như vậy ở Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai, trong khi Taliban vẫn an toàn ở Pakistan cho tới ngày hôm nay.
Người Afghanistan không hài ḷng
Về mặt khác, ngày càng có nhiều người Afghanistan cảm thấy không hài ḷng trước sự hiện diện của quân đội nước ngoài. Quay trở lại năm 2011, khi các lực lượng Mỹ đang tham gia việc phá huỷ bom ḿn ở phía bắc Kandahar, thành phố lớn nhất Afghistan ở phía nam.
Said Gull, một trưởng làng đă than phiền về tiếng ồn với Đại tá Brant Auge. Khi được hỏi ông nghĩ ǵ về người Mỹ và liệu họ có nên tiếp tục ở Afghanistan, Gull nói rằng người Afghanistan không cần cả Taliban lẫn quân đội Mỹ. Ông sau đó quay sang một quan chức Afghanistan đứng cạnh Auge và nói rằng "Đây là anh em của tôi, và ông ấy sẽ chiến đấu cho tôi và bên cạnh tôi".
Với Auge, mọi thứ rất khác biệt, Gull nói. "Anh ta đến từ một tôn giáo khác, nếu có cùng chung tôn giáo, chúng tôi sẽ là anh em".
Quân đội Mỹ luôn gặp khó trong việc duy tŕ một lực lượng an ninh Afghanistan đủ sức chiến đấu trong bối cảnh tham nhũng và sự yếu kém về năng lực của các tướng lĩnh bản địa, hay tỉ lệ thất học cao trong quân đội.
Carter Malkasian, cố vấn quân đội Mỹ tại Afghanistan cho rằng hiện c̣n quá sớm để hiểu Afghanistan có ư nghĩa ǵ đối với Mỹ.
"Tôi hiểu rơ những khổ đau mà chiến tranh mang lại, nhưng tôi cũng cho rằng chúng ta không nên quên những người lính Mỹ đă xả thân để bảo vệ quê hương và giúp đỡ người Afghanistan," ông nói.
VietBF @ Sưu tầm
