Nhiều người Ukraine lo ngại Trung Quốc đang thay đổi.
Quan hệ Nga - Trung Quốc đi lên
Ở Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã gặp mặt hôm 4/2 giữa lúc mối quan hệ Trung - Nga đang trở nên bền chặt nhất trong 7 thập kỷ qua. Ông Putin đã ca ngợi mối quan hệ chặt chẽ "chưa từng có" giữa hai nước.
Nhưng ở đâu đó trên khu vực biên giới Nga và Ukraine, hơn 100.000 quân Nga được cho là đã vào sẵn vị trí, làm tăng nguy cơ xảy ra cuộc chiến mà một số người cho là cuộc khủng hoảng an ninh tồi tệ nhất của châu Âu trong nhiều thập kỷ.
Đáng chú ý, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Ukraine và cũng là nước mua nhiều khí tài quân sự của Ukraine nhất.
Cho đến nay, Bắc Kinh vẫn đã cố gắng áp dụng chiến lược ngoại giao tốt đẹp với cả hai bên, công khai kêu gọi giải quyết cuộc khủng hoảng thông qua đối thoại và chủ yếu dành những lời chỉ trích về phía Mỹ.
Trung Quốc có mối quan hệ chặt chẽ với Nga nhưng nước này cũng là đối tác thương mại lớn với Ukraine. Ảnh: AP
Tuy nhiên, nhiều người Ukraine cho rằng Trung Quốc đang thay đổi.
Bắc Kinh và Kyiv thiết lập quan hệ chính thức vào năm 1992 sau khi Liên Xô sụp đổ và trong nhiều thập kỷ, hai bên đã xây dựng mối quan hệ kinh tế bền chặt.
Nằm trên bờ biển phía bắc của Biển Đen, Ukraine là hành lang thương mại quan trọng giữa châu Âu, châu Á và Trung Đông, trở thành trung tâm cho Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc - chương trình đầu tư và cơ sở hạ tầng toàn cầu của Bắc Kinh.
Năm 2013, Ukraine bắt đầu bán ngô cho Trung Quốc và đến năm 2019, nước này là nhà cung cấp lớn nhất, chiếm hơn 80% lượng ngô nhập khẩu của Trung Quốc. Cũng trong năm 2019, Trung Quốc đã vượt Nga trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Ukraine và vào năm 2020, một tuyến tàu chở hàng đã được mở giữa Trung Quốc và Ukraine.
Trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa xã vào tháng trước, Fan Xianrong, đại sứ Trung Quốc tại Ukraine, cho biết các công ty Trung Quốc đã "bày tỏ sự sẵn sàng" trong việc tìm hiểu các cơ hội đầu tư vào lĩnh vực chế biến thực phẩm, xây dựng cảng, sản xuất phụ tùng xe hơi và sản xuất vắc-xin ở Ukraine.
Ngoài ra, Trung Quốc còn là một khách hàng lớn mua công nghệ quân sự từ Ukraine, quốc gia được thừa hưởng đáng kể từ Liên Xô.
Ukraine đã xuất khẩu động cơ phản lực cánh quạt cho máy bay, động cơ diesel cho xe tăng, tuabin khí cho tàu khu trục và tên lửa không đối không cho tiêm kích J-11, trong khi hải quân Trung Quốc đã sử dụng động cơ Ukraine cho các tàu khu trục - theo một báo cáo năm 2014 của Trung tâm Wilson.
Năm 1998, một doanh nhân Trung Quốc đã mua một chiếc tàu sân bay Liên Xô chưa hoàn thiện - sau này trở thành tàu sân bay Liêu Ninh, tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc được đưa vào hoạt động vào năm 2012.
Ukraine và Trung Quốc
Hai nước cũng có quan hệ chính trị khá nhất quán.
Hai cựu lãnh đạo Trung Quốc - Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào - đã đến thăm Ukraine trong 30 năm qua. Năm 2011, trong chuyến thăm cấp nhà nước ở Kyiv, ông Hồ Cẩm Đào và Tổng thống Ukraine lúc đó là Viktor Yanukovych đã đồng ý nâng cấp quan hệ song phương lên "quan hệ đối tác chiến lược". Ông Yanukovych khi đó cho biết hai bên đã ký kết các thỏa thuận về năng lượng, cơ sở hạ tầng và nông nghiệp trị giá 3,5 tỷ USD.
Vào tháng 12/2013, ông Yanukovych tới gặp ông Tập tại Bắc Kinh. Khi những người biểu tình ủng hộ châu Âu xuống đường ở Kyiv về việc Yanukovych từ chối ký hiệp hội chính trị và hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu, Trung Quốc và Ukraine cam kết "ủng hộ vững chắc lẫn nhau về các vấn đề liên quan đến chủ quyền quốc gia, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ" và làm sâu sắc hơn "quan hệ đối tác chiến lược" của họ.
Trong chuyến thăm, Trung Quốc cũng đưa ra lời đề nghị "đảm bảo an ninh hạt nhân" cho Ukraine - quốc gia thừa hưởng 3.000 vũ khí hạt nhân từ Liên Xô nhưng đã đồng ý phá hủy vào năm 1994.
Hai tháng sau, ông Yanukovych mãn nhiệm và chính phủ của ông được thay thế bằng một chính quyền khác. Sau đó, Bắc Kinh và Kyiv tiếp tục ký một thỏa thuận vào năm ngoái để hợp tác cùng nhau về cơ sở hạ tầng, bao gồm đường bộ, cầu và đường sắt.
Trong cuộc khủng hoảng biên giới Ukraine gần đây, ông Putin đã yêu cầu NATO không kết nạp thêm thành viên còn Mỹ đe dọa trừng phạt để đáp trả nếu Nga có động thái quân sự.
Trong suốt cuộc khủng hoảng, Bắc Kinh đã liên tục kêu gọi đối thoại trực tiếp giữa Moscow và Kyiv nhưng tại Liên Hợp Quốc, Trung Quốc là nước duy nhất cùng với Nga bỏ phiếu "không" để chặn một phiên họp của Hội đồng Bảo an để thảo luận về vấn đề này.
Sergiy Gerasymchuk, Phó giám đốc điều hành của Ukraine Prism, một tổ chức nghiên cứu an ninh có trụ sở tại Kyiv, nói rằng khi căng thẳng của Ukraine với Nga gia tăng, đã có "một vài yếu tố khác nhau" trong quan điểm về Trung Quốc của nhiều người ở Ukraine.
Việc Trung Quốc cùng Nga bỏ phiếu trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc "bị cho là tiêu cực ngay cả khi quyết định như vậy chỉ đơn thuần bởi lợi ích của Trung Quốc mà không liên quan gì đến Ukraine", ông nói.
"Giữ trung lập về địa chính trị, không ủng hộ Nga tại các cơ quan quốc tế như Liên Hợp Quốc, và tiếp tục thể hiện là đối tác thương mại đáng tin cậy của Ukraine mới là một cách tiếp cận cân bằng và được đánh giá cao ở Kyiv."
Yurii Poita, trưởng bộ phận Châu Á - Thái Bình Dương của Tổ chức nghiên cứu Địa chính trị Mới có trụ sở tại Kyiv, nói rằng trong khi giới lãnh đạo chính trị Ukraine không bình luận công khai về các quyết định như vậy và đang "cố gắng duy trì quan hệ hữu nghị với Trung Quốc", các học giả Ukraine nói thêm đang coi Trung Quốc là "thân Nga".
Poita cho biết Moscow và Bắc Kinh đang thể hiện sự đoàn kết trong bối cảnh phương Tây chịu áp lực chung, nhưng cũng có những rủi ro đối với Trung Quốc.
"Nga sẽ tiếp tục sử dụng điều này, cố gắng lôi kéo Trung Quốc vào cuộc đối đầu với phương Tây", ông nói.
Nhưng Yang Cheng, chủ tịch điều hành của Học viện Quản trị Toàn cầu và Nghiên cứu Khu vực tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải, cho biết Nga và Ukraine đều có "giá trị riêng" đối với Trung Quốc và việc lựa chọn giữa hai bên không phải là vấn đề.
Ông Yang nói: "Không có tình trạng tiến thoái lưỡng nan khi lựa chọn bên và không cần phải tìm ra điểm cân bằng trong đối ngoại với hai quốc gia".
"Trung Quốc hy vọng rằng tình hình ở Ukraine có thể được xoa dịu hoặc thậm chí cuối cùng được giải quyết thông qua các biện pháp ngoại giao và các quốc gia khác sẽ không can thiệp vào công việc nội bộ của các bên."
VietBF @ Sưu tầm
