Nhiều dấu hiệu cho thấy, Iran và Mỹ đang tiến gần hơn đến việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân hơn bao giờ hết.
Ngày 8/2/2022, các cuộc đàm phán nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) đă được nối lại tại Vienna sau mười ngày tạm nghỉ để các đoàn về nước xin ư kiến về nội dung cuối cùng của thỏa thuận.
Grand Hotel Wien - địa điểm tổ chức cuộc họp của Ủy ban hỗn hợp JCPOA tại Vienna (Áo). Ảnh: shafaqna.com
Trưởng đoàn Nga cho biết, một văn kiện dài 20 trang đă được soạn thảo. Giai đoạn hiện nay có thể gọi là cuối cùng sau tám phiên đàm phán kéo dài từ tháng 4/2021. Chỉ c̣n một số điểm cần phải đàm phán hoàn thiện thêm trước khi kư kết. Nhiều dấu hiệu cho thấy, Iran và Mỹ đang tiến gần hơn đến việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân hơn bao giờ hết.
Phát biểu trước báo giới, người phát ngôn Nhà Trắng Jen Psaki cho biết, các cuộc đàm phán với Iran đă đạt đến giai đoạn hai bên sẽ cùng quay trở lại thực hiện đầy đủ thỏa thuận JCPOA.
Cao ủy phụ trách chính sách đối ngoại và an ninh của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell bày tỏ hy vọng các cuộc đàm phán sẽ nhanh chóng đạt được kết quả, mặc dù vẫn c̣n một số khác biệt. Ông nói: "Hai bên đă chứng minh họ có ư chí chung". Cả Tehran và Washington đều mong muốn sớm đạt được thỏa thuận và đang cố gắng để vượt qua những trở ngại cuối cùng.
Các bên đều mong muốn sớm đạt được thỏa thuận
Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo rằng các cuộc đàm phán hạt nhân tại Vienna đă đi đến giai đoạn mà việc kư kết thỏa thuận trở nên cấp bách. Ngoại trưởng Iran Hossein Amir Abdollahian tuyên bố, nước ông sẵn sàng và nhanh chóng đạt được thỏa thuận trong một thời gian ngắn.
Thỏa thuận hạt nhân JCPOA là biện pháp duy nhất có thể kiểm soát và ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran. Thượng nghị sĩ thuộc đảng Dân chủ Chris Murphy nói rằng không có cách nào khác để ngăn chặn bước tiến của Iran, ngoại trừ việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân.
Thực tế cho thấy, sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận tháng 5/2018 và ngay trong thời gian diễn ra đàm phán tại Vienna, Iran vẫn phát triển chương tŕnh hạt nhân của ḿnh, bao gồm cả những khía cạnh nhạy cảm nhất mà không ai ngăn cản được; trong đó có việc đưa vào sử dụng các máy ly tâm hiện đại để sản xuất uranium được làm giàu ở cấp độ 20% và 60%, vượt xa mức 3,67% do JCPOA quy định.
Mỹ và phương Tây cuối cùng đă hiểu được rằng, nếu không quay trở lại thỏa thuận JCPOA năm 2015 th́ việc cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân của Iran sẽ không có giá trị ǵ. Do đó, họ cho rằng, điều quan trọng là phải hoàn thành các cuộc đàm phán càng sớm càng tốt.
Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng, việc kư kết thỏa thuận đă "trở nên cấp bách". Ngay trước khi nối lại ṿng đàm phán thứ tám về khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran JCPOA, Mỹ đă có một số cử chỉ tích cực.
Washington đồng ư để Hàn Quốc giải tỏa hơn 7 tỷ USD của Iran bị phong tỏa tại các ngân hàng của Hàn Quốc theo lệnh trừng phạt của chính quyền cựu Tổng thống D. Trump.
Mới đây nhất, Mỹ đă chủ động dỡ bỏ lệnh cấm vận về quyền miễn trừ liên quan đến chương tŕnh hạt nhân dân sự của Iran, một bước rất quan trọng và cần thiết để quay trở lại thỏa thuận JCPOA. Việc miễn trừ này cho phép các nước hoặc các công ty tham gia vào chương tŕnh hạt nhân dân sự của Iran mà không phải chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Mỹ đang rất cố gắng để ṿng đàm phán lần này đạt kết quả. Lư do thứ nhất là trong chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 2020, ông J. Biden đă hứa nếu đắc cử ông sẽ quay trở lại thỏa thuận hạt nhân với Iran. Ông phải thực hiện lời hứa này đối với cử tri Mỹ.
Thứ hai, trong năm đầu nhiệm kỳ Tổng thống của ḿnh, ông J. Biden đang phải đối phó với rất nhiều vấn đề phức tạp cần tập trung giải quyết. Trong nước, đó là hậu quả của đại dịch Covid-19, kinh tế sa sút, nội bộ chính quyền cũng như xă hội Mỹ chia rẽ sâu sắc.
Về đối ngoại, các vấn đề tại Trung Đông, trong đó có hậu quả của cuộc chiến Afghanistan, Iraq, cuộc chiến chống khủng bố, cuộc đối đầu với Trung Quốc, Nga và mới đây nhất là cuộc xung đột Ukraine... đang đặt chính quyền Mỹ vào t́nh thế hết sức khó khăn.
Sự ủng hộ của người dân Mỹ đối với Tổng thống J. Biden giảm kỷ lục từ mức 53% hồi đầu nhiệm kỳ xuống c̣n 43% ở thời điểm hiện nay.
Trong t́nh h́nh như vậy, ông J. Biden phải t́m cách sớm quay trở lại thỏa thuận hạt nhân với Iran để tập trung đối phó với những vấn đề trên, đặc biệt là để chuẩn bị cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ Tổng thống được tổ chức vào đầu tháng 11/2022 tới mà theo nhận xét của nhiều nhà phân tích chính trị th́ đảng Dân chủ của ông đang đứng trước nguy cơ thất bại không nhỏ.
Về phía Iran, mặc dù các nhà lănh đạo nước này vẫn đưa ra các tuyên bố cứng rắn, nhưng thực tế trên bàn đàm phán, trước những thay đổi tích cực của Mỹ, thái độ Iran đă tỏ ra mềm dẻo hơn.
Trước đây, Tehran đ̣i Mỹ phải dỡ bỏ tất cả các lệnh trừng phạt và bồi thường thiệt hại khoảng 200 tỷ USD trong thời gian bị cấm vận sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận JCPOA từ năm 2018 đến nay và phải kư một cam kết đảm bảo Mỹ sẽ không rút khỏi thỏa thuận một lần nữa.
Đến nay, chính quyền Iran đă thể hiện mức độ hợp tác cao. Cả Washington và Tehran đều tạm gác lại các đ̣i hỏi nằm ngoài thỏa thuận hạt nhân năm 2015 để trở lại thỏa thuận gốc, tất nhiên có tính đến một số điểm mới phát sinh do đă gần 7 năm trôi qua kể từ khi kư kết.
Mong muốn của Mỹ đàm phán trực tiếp với Iran cũng đă nhận được tín hiệu tích cực từ Tehran. Ngoại trường Iran Amir Hossein Abdollahian nói, nước ông sẽ không bỏ qua lựa chọn đàm phán trực tiếp với Mỹ nếu các cuộc đàm phán tại Vienna có thể dẫn đến một thỏa thuận chặt chẽ.
Các chính trị gia Iran cho rằng, việc đạt được thỏa thuận về chương tŕnh hạt nhân Iran đă gần kết thúc và các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Iran và Mỹ sẽ đẩy nhanh tiến độ đồng thuận tại Vienna. Nhiều thông tin đă bắt đầu nói đến khả năng gặp gỡ giữa Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken và Ngoại trưởng Iran Amir Hossein Abdollahian thời gian tới.
Một số vấn đề tồn tại cần đàm phán tiếp
Đến nay, tất cả các bên đều nhất trí thỏa thuận hạt nhân JCPOA sẽ được khôi phục về nguyên bản ban đầu. Tuy nhiên, có một số điểm mới cần phải được bổ sung để phù hợp với t́nh h́nh đă thay đổi rất nhiều trong gần 7 năm qua. Tất cả những điều này sẽ là chủ đề của các cuộc đàm phán hiện nay.
Bất đồng giữa các thành viên của nhóm P5+1 nổi lên sau khi Iran từ chối thực hiện các cam kết của ḿnh ghi trong thỏa thuận hạt nhân để đáp trả việc Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận năm 2018.
Khi các cuộc đàm phán bước vào giai đoạn cuối cùng, việc đạt được giải pháp về "cơ chế giải quyết bất đồng" là một vấn đề phức tạp đang được đặt ra trong các cuộc đàm phán hiện nay tại Vienna.
Iran lo ngại rằng, việc thực hiện cam kết của Mỹ và châu Âu không được kiểm chứng và trong trường hợp các bên không giải quyết được bất đồng, Mỹ sẽ sử dụng cơ chế giải quyết xung đột và chuyển hồ sơ hạt nhân lên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
Tehran có quyền đ̣i hỏi được đảm bảo để tránh bất kỳ cuộc khủng hoảng nào trong tương lai như đă từng xảy ra trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống D. Trump.
Hiện nay, Iran mong muốn đạt được nhiều hơn nữa. Những đ̣i hỏi của Iran là hoàn toàn có thể hiểu được, bởi v́ Iran là nạn nhân. Người rút khỏi thỏa thuận hạt nhân không phải Iran mà là Mỹ. Washington không chỉ vi phạm thỏa thuận đă kư, mà c̣n đơn phương áp đặt các biện pháp trừng phạt khốc liệt chưa từng có đối với Tehran.
Cho đến tháng 11/2018, theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), Iran đă tuân thủ nghiêm chỉnh các điều khoản của thỏa thuận hạt nhân. Dự trữ uranium làm giàu của Tehran vẫn ở dưới mức giới hạn cho phép theo thỏa thuận. Iran chỉ từ chối thực hiện các nghĩa vụ của ḿnh để phản ứng lại việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận và thi hành "chính sách gây áp lực tối đa" chống Iran năm 2018.
Điều 36 và 37 của JCPOA cho phép một bên kư kết không thực hiện cam kết của ḿnh nếu bên kia vi phạm.
Trở ngại cuối cùng cần vượt qua nằm bên phía Mỹ
Các nhà đàm phán Iran nói rằng, chính phủ Tehran đă đưa ra "quyết định chính trị" liên quan đến việc trở lại thỏa thuận hạt nhân JCPOA. Trở ngại cuối cùng hiện nay là Mỹ phải đưa ra quyết định của ḿnh.
Trở ngại lớn nhất hiện nay là nội bộ chính quyền Mỹ không thống nhất. Các thượng nghị sỹ thuộc đảng Cộng ḥa yêu cầu bất kỳ thỏa thuận nào do Tổng thống J. Biden kư kết với Iran phải được Quốc hội thông qua.
Theo các nguồn tin từ Washington, một ngày trước khi bước vào đàm phán phiên thứ tám tại Vienna, 33 nhà lập pháp của Đảng Cộng ḥa tại Thượng viện đă gửi thư cho Tổng thống J. Biden cam kết sẽ ngăn chặn bất kỳ thỏa thuận mới nào với Iran không được tŕnh lên Quốc hội.
Thượng nghị sỹ đảng Cộng ḥa Bob Menendes - Chủ tịch Uỷ ban đối ngoại Thượng viện Mỹ - đă thẩm vấn trưởng đoàn Mỹ Rob Malley về quá tŕnh đàm phán và các vấn đề liên quan đến thỏa thuận.
Mặc dù c̣n khó khăn và phức tạp, các nhà quan sát vẫn hy vọng Mỹ và Iran sẽ sớm đạt được thỏa thuận để khôi phục lại thỏa thuận hạt nhân. Chỉ c̣n "vài mét nữa là về tới đich" như người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố, tất cả các bên đang chạy đua để vượt qua những trở ngại cuối cùng. Không có lư do ǵ và không ai muốn quay trở lại điểm xuất phát ban đầu.
VietBF @ Sưu tầm
