Năn bộp là một loại cỏ mọc hoang dại, tự nhiên trên những cánh đồng ngập mặn, ngập phèn của các tỉnh miền Tây. Cho đến nay, loại cây này được xem như một loại sản vật trời cho của miền Tây và trở thành nguồn sống của bà con nơi đây.
Lịch sử cây cỏ dại năn bộp
Không ai xác định năn bộp được sử dụng làm thức ăn từ khi nào, nhưng có những lăo nông tri điền Bạc Liêu, trong lúc trà dư tửu hậu, đă ngồi bàn xem ai là người phát hiện ra vị ngon của món ăn này. Theo các cụ, trẻ chăn trâu trên những cánh đồng ngập nước là người có công đầu, kế đó là những người dân nghèo bứt đọt năn ăn cho qua bữa.
Năn bộp loại rau đồng thân thuộc trong những bữa cơm miền Tây. Ảnh: Nguyệt Nhi
Trong những năm kháng chiến, những cán bộ cách mạng hoạt động sâu trong bưng biền đă chế thêm những món ăn mới từ năn. Cuối cùng, giới sành ăn miền Tây Nam Bộ đă lưu truyền món ăn này và nâng cấp nó trở thành món rau thời trân.
Đặc điểm cây năn bộp
Người dân miền Tây phân biệt năn thành hai loại là "năn kim" và "năn bộp". Năn kim c̣n gọi là "cỏ năn", có cọng nhỏ, đầu nhọn như cây chông và có màu xanh đậm, mọc trên vùng nước cạn hoặc nhiễm phèn vàng, có củ, thân nhỏ nên thường cắt cho trâu ḅ ăn.
C̣n năn bộp (hay "năn") có cọng suôn hơn, tṛn to bằng khoảng chiếc đũa, màu nâu non, mọc trên vùng ruộng sâu nhiễm phèn bạc. Cứ mỗi mùa mưa, năn bộp mọc chen trong ruộng lúa hoặc chen dày trên các vùng đất hoang trũng. Khi những cơn mưa cuối cùng trong năm ngừng rơi, cũng là lúc mùa năn chấm dứt.
Cây cỏ năn bộp có ba phần được sử dụng để làm món ăn. Phổ biến nhất là đọt năn mọc ở gần gốc, màu vàng nâu xỉn v́ nhiễm phèn nhưng khi bóc ra lấy phần non th́ có màu trắng ngà, nhẹ bỗng như xốp và dài chừng ba tấc. Ngoài đọt năn th́ những đoạn chồi non của cây dài khoảng hai đốt ngón tay người lớn, sếu đầu đỏ rất thích mổ ăn c̣n gọi là mầm năn. Cuối cùng là củ năn, khi cây năn đă chết lụi gửi củ dưới đất đến mùa mưa năm sau mới mọc lên thành cây.
Cây năn bộp mọc ở nhiều tỉnh như Bạc Liêu, Sóc Trăng, An Giang, Đồng Tháp, Long An, Cà Mau... nổi tiếng nhất là năn bộp ở Bạc Liêu, Sóc Trăng. Khoảng tháng 4 âm lịch, khi năn mọc bạt ngàn trên đồng, các chủ ruộng thuê người nhổ năn rồi chèo ghe ra chợ bán hoặc bán cả đám cho thương lái, để từ đó năn được phân phối đi khắp chợ huyện hay các tỉnh lân cận, đặc biệt năn bộp nay trở thành đặc sản rau sạch xứ Sài G̣n.
Các món ăn từ cỏ năn bộp
Rau năn có vị ngọt thanh, có hậu và hơi ngai ngái mùi phèn mặn và mùi khói rơm rạ đốt trên đồng. Theo Đông y, năn có tính b́nh, hỗ trợ tỳ vị, có nhiều dinh dưỡng và chất xơ. Những gốc năn bóc tách hết vỏ vàng nâu bên ngoài lấy phần non màu trắng như trứng gà để làm rau ăn sống, trộn gỏi, xào, nấu canh, nhúng lẩu, làm dưa v.v. và món nào cũng ngon đặc biệt.
Đơn giản nhất là món rau năn ăn như một loại rau sống, chấm với nước trong nồi thịt kho, cá kho, hay mắm kho. Dân dă mà xôm tụ hơn nữa là th́ là rau năn ăn sống với cá rô đồng rán gịn, cá lóc nướng trui hoặc cá trê nướng dầm nước mắm gừng.
Kế đó là các món rau năn xào với phương thức chế biến rất phong phú: năn xào thịt trâu, năn xào măng tây hay măng ṿi, năn xào thịt vịt, năn xào gà đất, năn xào nghêu, năn xào hến, năn xào tép bạc, năn xào nước cốt dừa, năn xào ếch, năn xào thịt chuột đồng, năn xào trứng...
Các món năn xào nói trên thường để to lửa, đảo nhanh cho rau năn vừa chín tái, ăn có độ gịn ngọt, trở thành đồ ăn thích hợp khi đi kèm với rượu đế, cơm trắng. Đọt năn cũng có thể nấu canh cá, canh thịt băm, canh ngao, canh cua đồng, nhúng lẩu mắm v.v.
Khi nhu cầu rau sạch tại các vùng miền Tây Nam Bộ ngày càng lớn, đọt năn bộp dân dă, ăn ngon và lạ miệng đă trở thành nguồn rau sạch quư giá. Nhổ năn bán đă trở nên phổ biến, là nghề giúp tăng thu nhập của nhiều hộ dân nghèo miền Tây Nam Bộ. V́ lẽ đó người ta bảo nhau rằng "năn bộp là sản vật trời cho của người miền Tây".
VietBF @ Sưu tầm
Games
