Theo như Ukraina đánh giá quyết định của Canada đồng ý trả lại một tua bin theo yêu cầu của Gazpromp là chứng tỏ hiệu quả kém của các trừng phạt quốc tế với Nga, sau khi vào hôm 09/07/2022, Berlin đã thuyết phục được Canada đồng ý trả lại một tua bin theo yêu cầu của Gazpromp để có thể vận hành Nord Stream 1, đường ống dẫn khí đốt vận chuyển một lượng lớn khí đốt sang Đức.
Một trạm chuyển tiếp khí đốt tại Lubmin, Đức trong hệ thống đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 1. Ảnh chụp ngày 21/06/2022. AP - Stefan Sauer
Đây là « sự đầu hàng » sẽ càng làm tăng cảm giác « Nga không bị trừng phạt ». Ukraina đã nói toạc ra như vậy với Canada hôm 10/07. Ngày 12/07, tổng thống Volodymyr Zelensky thậm chí cho biết đã triệu mời đại sứ Canada tại Kiev lên để nhắc nhở. Nguyên do là chính phủ JustinTrudeau hôm trước đã ra quyết định đồng ý gửi trở lại Đức một tua bin nén khí đang đặt trong kho gần Montréal sau khi được sửa chữa.
Thiết bị do tập đoàn Đức Siemens thiết kế chế tạo này từ một tháng qua đang trở thành tâm điểm của cuộc đọ sức về năng lượng giữa Nga và phương Tây. Nước Đức đã tiến hành liên tục các bước cần thiết với Ottawa để chiếc tua bin nói trên được gửi trả cho Gazprom, phục vụ vận hành đường ống dẫn khí Nord Stream 1, nguồn cung cấp khí đốt chủ chốt cho Đức cũng như một số nước Trung Âu.
Rắc rối quốc tế trong bối cảnh các trừng phạt Nga
Thủ tướng Đức Olaf Scholz thậm chí đã đích thân can thiệp. Ông khẳng định rằng tua bin này sẽ giúp « tránh tình trạng khan hiếm năng lượng ». Lãnh đạo chính phủ Đức đã hoan nghênh sau khi có tín hiệu đồng ý của Ottawa : « Chúng tôi cảm ơn các bạn bè và đồng minh Canada ».
Tuy nhiên, tuần trước đó chính phủ của ông Justin Trudeau vẫn còn từ chối gửi trả lại thiết bị cho người gửi đến, Gazpom, tập đoàn Nga đang khai thác quản lý đường ống dẫn khí Nord Stream1. Lý do Canada đưa ra là nếu gửi trả tua bin cho Gazprom tức là vi phạm các lệnh trừng phạt của quốc tế đối với Nga. Cuối cùng chính quyền Canada đã lùi bước trước đề nghị của Berlin, theo cách để Canada không chính thức vi phạm các trừng phạt, tức là họ không gửi trả lại trực tiếp cho Grazprom mà gửi lại cho nước Đức trước.
« Canada đã cấp cho chi nhánh của Siemens tại Canada một giấy phép có thể hủy và một thời hạn nhất định để đưa trả lại các tua bin của đường ống Nord Stream 1 đã được sửa chữa. Việc này sẽ giúp châu Âu có điều kiện được tiếp cận nguồn năng lượng ổn định và vừa túi tiền », bộ trưởng Tài nguyên Thiên nhiên Canada, Jonathan Wilkinson xác nhận.
Để hiểu làm sao mà các tua bin nén khí lại có thể trở thành điểm bất đồng lớn giữa Nga, Đức, Ukraina và Canada, cần ngược lại thời gian, vào ngày 14/06.
Đó là ngày mà Gazprom cho biết họ « buộc phải » cắt giảm gần 60% lượng khí đốt chuyển qua Nord Stream 1 vì có vấn đề kỹ thuật liên quan đến các trừng phạt quốc tế.
Trong một thông tin trên tweetter, tập đoàn Nga cho biết cụ thể đó là những tua bin nén khí do Simens chế tạo mà Canada không muốn trả lại Nga, cũng vì các trừng phạt trên.
Một rối ren quy mô quốc tế khó gỡ. Rắc rối này khởi nguồn từ thành phố Vyborg ở phía bắc Saint-Pétersbourg. Đó là nơi bắt đầu của đường ống dẫn khí Nord Stream 1. Để chuyên chở khí đốt cần phải có một động cơ cực mạnh như loại động cơ phản lực của máy bay để bơm áp lực dọc đường ống có chiều dài 1200 km, đủ để đẩy khí đốt đến tận bờ biển nước Đức.Đó chính là vai trò của các tua bin, theo giải thích của nhật báo Đức Suddeutsche Zeitung.
Cái cớ của Nga không ai tin ?
Gazprom lập luận rằng chừng nào Canada còn giữ tua bin của Siemens, họ sẽ không thể cho vận hành chuẩn đường ống dẫn khí. Nhưng vì lý do gì mà thiết bị trọng yếu này lại nằm bên kia bờ Đại Tây Dương ?
Trong một thông cáo, tập đoàn Đức giải thích rằng thiết bị đã được chi nhánh Simens tại Canada chế tạo và giao cho Gazprom năm 2009. Vì « các lý do kỹ thuật », tua bin này chỉ có thể được sửa chữa trong phân xưởng của tập đoàn tại Quebec.
Các chi tiết thiết bị đó vẫn phải bảo trì 10 năm một lần và vì thế mà một số các tua bin đó, 5 trên tổng số 8 chiếc, có mặt tại Canada ngay trước chiến tranh Ukraina. Cuộc xâm lược của Nga hôm 24/02 đã làm thay đổi bàn cờ với các trừng phạt cấm xuất sang Nga các thiết bị liên quan đến dầu lửa và khí đốt. Do đó Canada không thể gửi lại tua bin cho tập đoàn Nga.
Nhưng lập luận của Gazprom đưa ra để biện minh cho quyết định của họ hôm 14/06 tỏ ra không thuyết phục với nhiều nhà quan sát. Canada, Ukraina và ngay cả Đức cũng không thực sự tin. Ông Robert Habeck, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Kinh tế Đức đã khẳng định trên kênh truyền hình Bloomberg rằng vụ tua bin khí này chỉ là « cái cớ ». Ông nói rõ là Berlin tin Gazprom còn tua bin thay thế để có thể tiếp tục vận hành đường ống Nord Stream 1.
Bản thân Cơ quan quản lý mạng lưới năng lượng Đức hôm 15/06 đã khẳng định việc giảm 60%lượng khí chuyển qua đường ống Nord Stream 1 không thể lý giải bằng việc thiếu chỉ có một tua bin, theo trang tin Redaktionsnetzwerk Deutschland của tập đoàn báo chí Madsack Media.
Tại sao Berlin lại chạy vạy như vậy để có được sự đồng ý của Ottawa ? Thực ra, đó có thể là để « ngăn Vladimir Putin sử dụng vấn đề này như cái cớ để cắt khí đốt với châu Âu », ông Robert Habek quả quyết trên kênh truyền hình Blooberg.
Nord Stream 1 ngừng để bảo trì
Với Đức, cần phải làm nhanh: Canada phải đồng ý trước ngày 11/07. Đó là ngày tập đoàn Nga Gazprom bắt đầu công việc bảo trì hàng năm đường ống Nord Stream 1. Để làm việc đó, Gazprom đã đóng van dẫn khí cho đường ống đang cung cấp 40% nhu cầu khí đốt của Đức.
Và không chỉ có nước Đức bị ảnh hưởng. Một phần nguồn khí đốt quý giá đến từ Nga qua Nord Stream 1 còn dẫn khí đến Greifswald, ở vùng Pomeranie, rồi sau đó được chuyển đến nhiều nước Tây Âu như Anh, Bỉ hay cả Pháp. Trong bối cảnh cực kỳ căng thẳng hiện này trên thị trường năng lượng, từng mét khối khí đều được tính đến.
Việc bảo trì đường ống hàng năm, nhìn chung không gây lo ngại cho ai. Công việc chỉ kéo dài từ 10 đến 14 ngày, rồi sau đó tất cả trở lại bình thường. Các nước châu Âu, đầu tiên là Đức có đủ thời gian để tích trữ khí đốt dự phòng, nhật báo Đức Frankfurter Allgemine Zeitung giải thích.
Nhưng trong bối cảnh cuộc chiến tranh tại Ukraina thì lại khác. “Chúng ta ở trong hoàn cảnh chưa từng có và tất cả giờ đây đều có thể” xảy ra, ông Robert Habeck cảnh báo hôm Chủ nhật (10/07) trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh Nhà nước Đức.
Chính phủ Đức lo ngại rằng Matxcơva dùng tua bin làm cái cớ để cắt hẳn khí đốt cung cấp cho Đức và châu Âu qua đường ống Nord Stream 1. Việc này càng nghiêm trọng khi nguồn thay thế đang thiếu. Nord Stream 1 là một trong những đường ống cuối cùng còn cung cấp khi đốt Nga với số lượng lớn cho nước Đức, bởi vì đường ống dẫn khí Yamal-Europe đi qua Ba Lan đã giảm đáng kể lưu lượng từ đầu tháng 7. Trong khi mà khí đốt Nga chuyển qua ngả Ukraina đã bị đóng hoàn toàn từ giữa tháng 5, nhật báo Đức Süddeutsche Zeitung lưu ý.
Nhưng câu chuyện tua bin khí vẫn còn chưa kết thúc. Đức còn phải được Bruxelles thông qua việc xuất thiết bị này qua Nga, trong hoàn cảnh châu Âu vẫn đang trừng phạt lĩnh vực năng lượng Nga. « Tất cả các chuyên gia của chúng tôi đang làm việc để có được các giấy phép cần thiết », công ty Siemens Energy tỏ lạc quan. Chiếc tua bin khí có nguy cơ làm rối loạn các trừng phạt của phương Tây với Nga.
