Châu Âu thấp thỏm lo Mỹ giảm ủng hộ Ukraine. Các đồng minh của Mỹ ở châu Âu đang không khỏi lo lắng trước nguy cơ mặt trận thống nhất ủng hộ Ukraine trong xung đột với Nga bị lung lay nếu đảng Cộng ḥa chiến thắng cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ vào tháng 11.
Kịch bản Mỹ giảm hỗ trợ Ukraine sau bầu cử giữa kỳ là điều châu Âu lo ngại, bởi nó chắc chắn sẽ làm rạn nứt mặt trận ủng hộ Kiev.
Theo b́nh luận viên Liz Sly của Washington Post, mối quan tâm lớn nhất ở các nước châu Âu lúc này là liệu Mỹ có rút lại hỗ trợ Ukraine, qua đó nhường lợi thế cho Tổng thống Nga Vladimir Putin ngay tại thời điểm quan trọng nhất, khi Kiev bắt đầu đạt được những tiến bộ đáng chú ư trên chiến trường.
8 tháng kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, liên minh xuyên Đại Tây Dương đă đạt được sự đồng thuận hiếm hoi trong nỗ lực hỗ trợ Kiev. Phương Tây đă cam kết hỗ trợ quân sự, tài chính và nhân đạo trị giá hơn 93 tỷ USD cho Ukraine, trong đó phần lớn đến từ Mỹ.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tại hội nghị về tái thiết Ukraine Berlin ngày 25/10. Ảnh: Bundesregierung.de.
Tuần trước, Kevin McCarthy, lănh đạo phe Cộng ḥa tại Hạ viện Mỹ, tuyên bố nếu đảng của ông kiểm soát Hạ viện sau bầu cử giữa kỳ, Washington sẽ không tiếp tục "chi tiền không giới hạn" để hỗ trợ Kiev. Phát biểu của McCarthy đă khiến các quan chức ở Kiev và Tây Âu bắt đầu đặt câu hỏi liệu Ukraine có thể tiếp tục dựa vào Mỹ hay không.
Hiện chưa rơ liệu đảng Cộng ḥa có thực hiện lời đe dọa giảm tài trợ cho Ukraine nếu họ kiểm soát Hạ viện hay không. Ở chiều hướng ngược lại, lănh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mitch McConnell cho biết một Thượng viện do phe Cộng ḥa kiểm soát sẽ "tập trung giám sát việc đảm bảo cung cấp kịp thời vũ khí cần thiết và hỗ trợ đồng minh Ukraine nhiều hơn nữa".
Nỗ lực hỗ trợ Ukraine của Tổng thống Joe Biden đến nay vẫn nhận được ủng hộ rộng răi từ lưỡng đảng và các cuộc thăm ḍ dư luận cho thấy đa phần người dân Mỹ cũng đồng t́nh với quyết định gửi thêm vũ khí, viện trợ quân sự cho Kiev.
Nhưng viễn cảnh Mỹ có thể rút lại ủng hộ Ukraine đă gióng lên hồi chuông cảnh báo ở các nước châu Âu.
Ukraine chỉ đơn giản là sẽ không thể buộc Nga rút lui nếu thiếu đi lượng vũ khí khổng lồ mà Mỹ đă cung cấp cho nước này từ cuối tháng hai. Mọi tŕ hoăn hay chậm trễ đều có khả năng khiến cục diện chiến trường thay đổi theo hướng Nga mong muốn, Tobias Ellwood, lănh đạo Ủy ban Quốc pḥng tại quốc hội Anh, lưu ư.
"Nếu Mỹ rút lui, Nga có thể giành lại chiến thắng khi đang đứng ngay trước ngưỡng thất bại", ông nói.
Cathryn Cluver-Ashbrook, nhà khoa học chính trị người Đức, phó chủ tịch điều hành Quỹ Bertelsmann, trụ sở tại Washington, nhận định việc Mỹ cắt giảm viện trợ có thể là một lời cảnh báo đối với nhiều quốc gia ở châu Âu đến nay vẫn chưa thực hiện những cam kết quốc pḥng và tài chính họ đưa ra kể từ khi xung đột bùng phát.
Đức là một trong những quốc gia như vậy. Chính quyền Thủ tướng Olaf Scholz vẫn chưa thực hiện cam kết tăng chi tiêu quốc pḥng mà ông đưa ra ngay sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine hồi cuối tháng hai. Liên minh châu Âu (EU) đă hứa hỗ trợ tài chính hơn 11 tỷ USD cho Ukraine, nhưng đến nay mới giải ngân khoảng 3 tỷ USD.
"Nó sẽ khiến những cuộc tṛ chuyện của giới chính trị gia châu Âu trở nên khó khăn hơn", bà Cluver-Ashbrook nói.
Theo Nathalie Tocci, giám đốc Viện các Vấn đề Quốc tế, trụ sở tại Rome, Italy, câu hỏi đặt ra lúc này là liệu châu Âu có phản ứng với nỗi lo ngại trên bằng cách đẩy mạnh các cam kết hỗ trợ của ḿnh hay không. Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế ngày càng trầm trọng trên khắp lục địa, một số nước có thể lấy lư do đó để giảm bớt viện trợ cho Ukraine.
Dù giới chức Mỹ thường xuyên bày tỏ lo lắng rằng mặt trận thống nhất của châu Âu có thể rạn nứt khi khối đối mặt khủng hoảng năng lượng, tới nay, tinh thần đoàn kết đó vẫn được duy tŕ tốt một cách đáng ngạc nhiên, theo các nhà ngoại giao khu vực.
Theo một quan chức giấu tên, người dân châu Âu đang bị chia rẽ về nhiều vấn đề, như cách chia sẻ gánh nặng năng lượng hay cam kết tăng chi tiêu quốc pḥng. Tuy nhiên, về vấn đề cốt lơi là đối đầu Nga, quyết tâm của khu vực vẫn chưa bị lung lay.
"Không ai nói không với bất cứ đề xuất nào. Mặc dù có một số bất đồng về các chi tiết, không ai chùn bước hay đi chậm lại", ông này cho biết.
Song Mỹ vẫn là nước dẫn dắt các nỗ lực ủng hộ Ukraine, giúp châu Âu xây dựng một mặt trận thống nhất, nêu gương bằng những cam kết viện trợ khổng lồ của ḿnh, Tocci nói.
"Bạn có thể tưởng tượng rằng nếu mặt trận ủng hộ ở Mỹ lung lay, mọi thứ sẽ sụp đổ theo", bà cho hay.
Bà viện dẫn trường hợp của Italy, nơi chính phủ liên minh gồm các đảng cực hữu vừa lên nắm quyền. Tân Thủ tướng Giorgia Meloni đă dập tắt mối lo ngại của châu Âu rằng Italy có thể trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên ngoảnh mặt với Ukraine.
"Italy do chúng tôi dẫn dắt sẽ không bao giờ là mắt xích yếu của châu Âu", bà Meloni cam kết.
Nhưng đảng Anh em Italy của bà đang điều hành đất nước trong một liên minh với hai đảng cánh hữu theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu là đảng Liên đoàn và đảng Forza Italia của cựu thủ tướng Silvio Berlusconi, người ngưỡng mộ Tổng thống Nga Putin và mới đây tuyên bố rằng Tổng thống Ukraine phải chịu trách nhiệm khi buộc Nga phát động chiến dịch quân sự.
"Một động lực vô cùng quan trọng đối với người châu Âu là Mỹ rất mạnh về cả quân sự và tài chính. Điều này thực sự thúc đẩy người châu Âu ủng hộ Ukraine. Nếu mặt trận ủng hộ ở Mỹ tan vỡ, chắc chắn tâm lư ở châu Âu, nơi cuộc khủng hoảng năng lượng và kinh tế đang được cảm nhận rệt nét hơn, sẽ bị tác động đáng kể", Tocci nhận định.
Theo giới quan sát, trong trường hợp đảng Cộng ḥa giành chiến thắng trong bầu cử giữa kỳ và giảm dần sự ủng hộ của Mỹ với Ukraine, các đồng minh châu Âu có có thể bù đắp khoảng trống mà Washington để lại.
Nếu tính quy mô hỗ trợ theo tỷ lệ phần trăm GDP, Mỹ đứng sau nhiều nước châu Âu. Latvia hiện dẫn đầu, với khoản hỗ trợ trị giá 0,9% GDP, trong khi giá trị viện trợ của Mỹ chỉ chiếm 0,2% GDP của họ. Dù vậy, con số đóng góp của Mỹ vẫn đủ sức làm lu mờ bất kỳ quốc gia nào khác.
Khó quốc gia phương Tây nào có thể đuổi kịp các cam kết hỗ trợ quân sự của Mỹ dành cho Ukraine. Washington đă hứa viện trợ Kiev 27 tỷ USD, gấp hơn 7 lần so với cam kết 3,74 tỷ USD của Anh, nhà tài trợ quân sự lớn thứ hai.
Khi chiến sự tiếp tục kéo dài, nhu cầu được hỗ trợ của Ukraine không ngừng tăng lên. Các cuộc tập kích gần đây của Nga nhằm vào lưới điện Ukraine khiến nhiều thành phố rơi vào cảnh mất điện, có thể khiến người dân đối mặt với một mùa đông tối tăm, lạnh lẽo. Tổng thống Volodymyr Zelensky nói rằng Ukraine cần hàng tỷ USD viện trợ khẩn cấp để duy tŕ tồn tại trong năm tới.
Tại hội nghị về tái thiết Ukraine diễn ra ở Berlin, Đức, hôm 25/10, Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal đă thúc giục phương Tây cung cấp gói cứu trợ kinh tế tức thời trị giá 17 tỷ USD, bên cạnh khoản viện trợ trị giá 3 tỷ USD mỗi tháng từ Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ.
Giới phân tích đánh giá những yêu cầu của Ukraine là rất lớn và có thể tạo ra áp lực nặng nề hơn khi châu Âu bước vào mùa đông. Đó là lúc vai tṛ lănh đạo của Mỹ phát huy tác dụng, nghị sĩ Anh Ellwood nhấn mạnh.
"Khi Mỹ hành động, các nước khác cũng sẽ làm theo. Quy mô hỗ trợ cả về tài chính lẫn quân sự từ Mỹ đều vượt trội so với các quốc gia khác", ông nói. "Nhưng nếu Mỹ bắt đầu phân vân, các nước khác cũng sẽ hoài nghi theo".
VietBF@ sưu tập
