Khi những chiếc máy bay và những người lính Mỹ cuối cùng rời khỏi Afghanistan ngày 30/8/2021, Abdul Wasi, biệt kích quân thuộc một đơn vị đặc biệt lúc ấy đang chiến đấu với Taliban ở tỉnh Kunar, phía Bắc Afghanistan vẫn chưa hiểu chuyện ǵ đang xảy ra. Chỉ đến khi Taliban thông báo truy nă những người đă cộng tác với quân đội Mỹ th́ anh mới biết Kabul sụp đổ. Và một cuộc đào thoát bắt đầu, kéo dài hơn 1 năm qua 2 lục địa nhưng lúc đặt chân đến Mỹ, Wasi lại bị bắt vào tù…
Một năm chạy trốn
Xế chiều ngày 3/9/2021, lúc nghe tin chính quyền Tổng thống Ghani sụp đổ và nhất là lúc hệ thống truyền tin không c̣n liên lạc được với Bộ chỉ huy Lực lượng đặc biệt Mỹ ở Kabul, 12 biệt kích trong đó có Abdul Wasi rút về một nhà an toàn, gọi là “trại Mazar-al-Sharif” do người Mỹ thiết lập ở tỉnh Kunar, giáp với Pakistan. Tại nơi này, sĩ quan chỉ huy nhóm biệt kích cho biết tất cả chỉ có 3 lựa chọn. Một là ở lại Afghanistan và tiếp tục chiến đấu chống Taliban trong hàng ngũ của Ahmad Massoud, con trai tướng Ahmad Shah Massoud, Tư lệnh Liên minh phương Bắc ở thung lũng Panjshir, hai là chạy trốn và ba là đầu hàng!
Wasi (giữa) tại căn cứ biệt kích Marmol.
Sau một đêm suy nghĩ, Wasi quyết định quay về Kabul với hy vọng sẽ gặp được người phụ trách một nhà an toàn ở thủ đô v́ anh không tin Kabul thất thủ nhanh như vậy. Anh kể: “Bằng cách sử dụng giấy tờ tùy thân của một nông dân tỉnh Kunar đă chết, có khuôn mặt hao hao giống tôi, 6 ngày sau tôi về đến Kabul nhưng khi gặp người phụ trách nhà an toàn cũng đang lẩn trốn, tôi được biết Taliban đă thu giữ toàn bộ hồ sơ sinh trắc học của nhóm biệt kích chúng tôi, lưu trữ trong trụ sở Lực lượng đặc biệt Mỹ tại Kabul. Bên cạnh đó, họ cũng thu được cả máy quét sinh trắc nên nếu không khéo, tôi sẽ bị bắt và bị chặt đầu như những người khác tin vào Taliban, ra hàng”.
Trong suốt thời gian lẩn trốn ở Kabul, Wasi đă cố liên lạc với vài người Mỹ thuộc Lực lượng đặc biệt đă từng chiến đấu chung với hy vọng thông qua họ, anh sẽ được phép vào Mỹ tị nạn nhưng tất cả đều là con số không. Đến giữa tháng 9/2021, một đồng đội của Wasi cũng đang lẩn trốn ở một tỉnh phía Bắc, giáp với Pakistan cho biết anh ta vẫn có thể giao tiếp với thế giới bên ngoài nhờ sóng wifi từ Pakistan.
Wasi kể: “Lập tức tôi lên đường t́m đến đồng đội. Tại nhà anh ấy, qua email, tôi đă gặp lại anh trai tôi là Sami-ullah Safi. Anh tôi là phiên dịch cho quân đội Mỹ ở Afghanistan từ năm 2010. Năm 2015, anh tôi đến Houston, bang Texas theo thị thực nhập cư đặc biệt và trở thành công dân Mỹ vào tháng 7/2021, một tháng trước khi Kabul thất thủ. Sami cho biết tôi có thể xin thị thực nhập cảnh Mỹ tại Đại sứ quán Mỹ ở Pakistan”.
Với số tiền 1.000 USD của anh trai gửi, Wasi đi Pakistan. Tại Islamabad, Đại sứ quán Mỹ trả lời Wasi rằng họ không có chức năng cấp thị thực nhập cảnh cho người Afghanistan đă cộng tác với quân đội Mỹ. Nếu muốn, Wasi phải sang Brazil hoặc Quatar! Wasi kể: “Sau khi suy nghĩ, tôi quyết định sẽ đến Brazil v́ quốc gia này nằm ở Nam Mỹ, hy vọng vào Mỹ cũng cao hơn. Điều may mắn là lúc đến Đại sứ quán Brazil ở Islamabab rồi sau khi nghe tôi tŕnh bày, họ cấp thị thực nhập cảnh Brazil cho tôi ”.
Vẫn theo lời kể của Wasi, lẽ ra anh nên từ Pakistan đi Brazil nhưng v́ hết tiền, hơn nữa một người bạn anh là thợ cơ khi hàng không, được Taliban trưng dụng làm việc tại sân bay Kabul đă hứa với Wasi rằng anh ta sẽ giúp Wasi đi Brazil bằng con đường chính thức v́ đă có thị thực.
Wasi kể tiếp: “Lúc quay lại Afghanistan và lúc qua trạm kiểm soát biên giới, tôi bị lính biên pḥng Taliban chặn lại. Do đă chuẩn bị từ trước nên tôi đưa ra mấy tờ đơn thuốc, phiếu xét nghiệm rồi nói rằng tôi đi Pakistan để trị bệnh tiểu đường. Trong đời tôi, chưa bao giờ tôi sợ bằng lúc ấy v́ trong cḥi gác, tôi thấy có một thiết bị kiểm tra sinh trắc học. Chỉ cần gă Taliban lấy nó quét vơng mạc mắt của tôi, gă sẽ biết tôi là ai. Tuy nhiên sau một hồi đọc tờ đơn thuốc rồi hỏi tôi vài câu về bệnh lư, gă khoát tay ra hiệu cho tôi đi qua”.
Sự cố ấy đă khiến Wasi bỏ ư định đến sân bay Kabul để đi bằng đường chính thức v́ anh biết rằng việc kiểm tra xuất nhập cảnh ở sân bay sẽ nghiêm ngặt hơn ở biên giới Pakistan gấp nhiều lần. Sau khi liên lạc với người anh trai ở Mỹ, Wasi nhận thêm một ít tiền để bắt đầu chuẩn bị cho chuyến đi Brazil bằng đường bộ. Trên bản đồ, Wasi vạch ra lộ tŕnh của ḿnh: Từ Afghanistan, anh qua Iran để đến Arab Saudi rồi từ đó đi Ai Cập, Chad, Niger, Mali, Guinea, châu Phi. Tiếp theo anh sẽ vượt Nam Đại Tây Dương vào Brazil.
Con đường thống khổ
Khởi hành giữa tháng 10/2021, bằng nhiều cách khác nhau như xe lửa, xe bus, xe khách và thậm chí là đi bộ, Wasi đến Guinea một cách dễ dàng v́ anh có thị thực nhập cảnh Brazil. Tại cảng Guinea, chủ một tàu buôn đồng ư cho anh đi nhờ nhưng ông này nói tàu ông chỉ cập cảng Ecuador chứ không đi Brazil. Wasi kể: “Tôi đành phải chấp nhận v́ không c̣n đủ tiền để mua vé tàu khách”.
Đặt chân lên đất Ecuador, Wasi lên xe bus đi Brazil nhưng khi đến nơi, anh mới biết đây không phải là nơi trú ẩn an toàn: “Người đân địa phương nh́n tôi với cặp mắt e dè v́ họ nghĩ tôi là kẻ khủng bố. Thậm chí tôi c̣n bị một nhóm thanh niên đánh đập. Họ đánh tôi đến mức không c̣n có thể đánh hơn được nữa. Mua 1 chai nước tôi phải trả 6 USD trong lúc nó chỉ là 1 USD, 1 ổ bánh ḿ Taco tôi cũng phải trả 10 USD”. Đă vậy, khi đến Đại sứ quán Mỹ ở Sao Paulo, một viên chức tại nơi này trả lời Wasi rằng phải chờ đợi v́ anh không thuộc diện sẽ gặp nguy hiểm đến tính mạng bởi lẽ anh đang ở Brazil chứ không phải ở Afghanistan!
3 tuần sau khi đến Brazil, Wasi t́nh cờ gặp một nhóm di dân tự do đang tính chuyện vượt biên vào Mỹ. Theo họ, từ Ecuador họ sẽ đi theo tuyến Colombia, Panama, Costa Rica, Nicaragua, Honduras, Guatemala và cuối cùng là biên giới Mexico, Mỹ. Theo Wasi, anh quyết định theo nhóm này bởi lẽ nếu ở lại Brazil, anh không biết ḿnh sẽ phải chờ đợi bao lâu v́ qua những thông tin do anh trai cung cấp, những người lính Lực lượng đặc biệt Mỹ từng hoạt động chung với Wasi ở Afghanistan đă nêu ra trường hợp của Wasi với Bộ Quốc pḥng Mỹ nhưng nơi này trả lời rằng lính biệt kích Afghanistan chỉ làm việc theo hợp đồng với các nhà thầu quân sự tư nhân nên Bộ Quốc pḥng không có trách nhiệm về họ!
V́ thế, Wasi phải tự ḿnh cứu ḿnh. Anh kể: “Vào đến Panama th́ tôi bị bắt. Cảnh sát Panama lột quần áo rồi tra tấn tôi trước mặt di dân chỉ v́ duy nhất ḿnh tôi là người Afghanistan. Họ bảo tôi trà trộn vào để khủng bố, Tôi không biết tại sao mặc dù tôi đă giải thích rằng tôi là biệt kích Mỹ, tôi chỉ t́m cách trốn chạy khỏi sự trả thù của Taliban”.
Sau hơn 2 tuần giam giữ, cảnh sát Panama thả Wasi cùng nhóm di dân. Trên đường đến Honduras, 16 trong số 50 di dân chết v́ đói, v́ đuối nước khi vượt sông, v́ rắn độc cắn. Ở Colombia, khi nhóm di dân băng qua vùng Darien Gap khét tiếng, là khu rừng rậm dài 130km không có đường đi, họ bị cả dân quân lẫn các băng nhóm tội phạm săn lùng để cướp tài sản. Ở Guatemala, nhóm của Wasi bị các nhóm vận chuyển ma túy đuổi đánh v́ họ cho rằng những di dân này thực chất cũng làm công việc như họ nhưng đă hạ giá tiền công rẻ hơn. Ở Nicaragua, họ bị nghi là du kích cảnh tả chống chính phủ và khi họ bỏ chạy vào rừng, cảnh sát đă dùng trực thăng phát loa kêu gọi đầu hàng.
Cuối cùng, sau gần 11 tháng chịu đựng bao nỗi thống khổ trên đoạn đường dài hơn 20.000 km, từ Afghanistan đến Mexico, Wasi cùng 30 di dân trả tiền cho tài xế một chiếc xe tải để đưa họ đến biên giới Mexico, Mỹ. Wasi kể: “Khởi hành lúc nửa đêm. Chúng tôi bị bắt phải ngồi xuống thùng xe và bị che chắn bằng tấm vải bạt lớn. Khi đến gần biên giới, gă tài xế c̣n chĩa súng vào từng người chúng tôi, lấy đi tất cả những đồng tiền c̣n sót lại”.
Vào tù
Đêm 30/9/2022, Wasi cùng nhóm di dân lội qua con sông Rio Grande, là biên giới tự nhiên giữa Mexico, Mỹ. Sáng hôm sau, họ đến gần nông trại Rosetta Farm Orchard thuộc thị trấn Eagle Pass, bang Texas th́ Wasi nh́n thấy một nhóm biên pḥng Mỹ.
Lập tức Wasi vừa chạy vừa giơ hai tay lên đầu, miệng hét: “Tôi là biệt kích Mỹ ở Afghanistan. Tôi đă trốn thoát và tôi xin tị nạn”. Thế nhưng trái ngược với những mong đợi của Wasi, rằng anh sẽ được chào đón th́ nhóm biên pḥng đưa anh vào thẳng trại giam Eden, bang Texas với cáo buộc “xâm nhập lănh thổ Mỹ bất hợp pháp”.
Trong các buổi thẩm vấn, Wasi luôn nói rằng: “Quân đội Mỹ có dữ liệu sinh trắc học của tôi. Chỉ huy Lực lượng đặc biệt Mỹ ở Afghanistan biết rơ điều này. Tôi đă ở trong Trại Marmol cùng với biệt kích Mỹ. Chúng tôi đă cùng nhau thực hiện các nhiệm vụ bí mật...”.
Chỉ vài ngày sau khi Wasi bị bắt, anh trai anh đă nhận được tin và đă vào trại giam thăm Wasi đồng thời làm thủ tục bảo lănh cho Wasi tại ngoại nhưng bị từ chối. Không chịu bỏ cuộc, anh trai Wasi vận động những người lính Lực lượng đặc biệt Mỹ đă từng chiến đấu chung với Wasi, t́m cách giúp em ḿnh.
Ben Owen, cựu biệt kích Mỹ ở Afghanistan nói: “Để trả lời câu hỏi rằng làm thế nào chúng tôi biết Wasi là ai, chúng tôi đă t́m thấy tên Wasi trong danh sách của sĩ quan Mỹ chỉ huy lực lượng biệt kích, là người cuối cùng rời khỏi Afghanistan ngày 30/8.V́ vậy Wasi chính xác như những ǵ anh ấy nói. Chúng tôi có tất cả các giấy tờ. Wasi không phải là khủng bố”. Thế nhưng Bộ An ninh Nội địa Mỹ đă không trả lời các yêu cầu của Ben Owen cũng như của các phương tiện truyền thông c̣n Bộ Tư pháp th́ từ chối b́nh luận.
Theo thông báo của Bộ An ninh nội địa th́ ngày 10/1/2023, Wasi sẽ phải ra ṭa với tội danh vượt biên, nhập cư bất bợp pháp. Nếu bị kết tội, Wasi sẽ bị trục xuất về Afghanistan, nơi anh cầm chắc lĩnh án tử h́nh bằng h́nh thức chặt đầu của Taliban.
Với dân biểu Dan Crenshaw, đảng viên đảng Cộng ḥa ở Houston, Texas đồng thời là cựu đặc nhiệm Hải quân Mỹ (SEAL), văn pḥng của ông đă đề nghị được thay mặt Wasi để liên hệ với Hải quan và Biên pḥng Mỹ về trường hợp của Wasi nhưng câu trả lời là sau khi Wasi bị bắt và đă có quyết định đưa anh ra ṭa th́ không ai có thể can thiệp được. Dân biểu Dan Crenshaw nói: “Chúng tôi vẫn đang theo dơi t́nh h́nh cũng như giữ liên lạc thường xuyên với Cơ quan thi hành án của Ṭa án liên bang để có thể bảo vệ Wasi một cách thích hợp”.
Trả lời phỏng vấn của Kênh truyền h́nh Fox News từ trại giam Eden, Wasi cay đắng: “Tôi muốn đến Mỹ. Tôi không chọn một quốc gia khác v́ tôi đă chiến đấu cùng người Mỹ. Nhưng khi tôi đến được đây, họ lại ném tôi vào tù”…
