Gmail ra đời đúng ngày 1/4/2004 và nhiều người nghĩ đó là trò đùa Cá tháng Tư của Google khi miễn phí 1 GB lưu trữ, gấp 100 lần dịch vụ khác.
"Google nhận được tin nhắn", "tìm kiếm là hoạt động trực tuyến thứ hai, email mới là số một", "miễn phí dung lượng lưu trữ 8 tỷ bit thông tin, tương đương 500 nghìn trang email" là thông điệp mở đầu của thông cáo báo chí Google tung ra cách đây tròn 20 năm.
Cách viết hài hước và lời hứa hẹn "nghe vô lý" ở thời đó khiến nhiều người coi như một trò đùa của Google - startup về tìm kiếm trực tuyến mới sáu năm tuổi. Người dùng cũng không thể tạo Gmail, mà phải đăng ký danh sách chờ để trải nghiệm bản beta.
"Một thông cáo báo chí ngớ ngẩn, được công bố đúng ngày Cá tháng Tư", Victoria Song, hiện là cây viết của The Verge, nhớ lại. Khi đó, Yahoo, Hotmail đang "làm mưa làm gió" và là những cái tên người dùng nghĩ đến đầu tiên khi cần tạo email. Các dịch vụ này miễn phí dung lượng lưu trữ cao nhất 15 MB. Muốn nhận nhiều email hơn, người dùng phải xóa bớt thư cũ hoặc mua thêm dung lượng. Trong khi đó, Google tuyên bố miễn phí 1 GB, nhấn mạnh chữ "trên mỗi người dùng".
Tuy nhiên, khi những người trong danh sách chờ bắt đầu trải nghiệm Gmail, họ không còn nghĩ đó là trò đùa nữa. Sau 20 năm, dịch vụ ra đời vào "ngày nói dối" đã có 1,2 tỷ người dùng, tương đương 1/7 dân số toàn cầu.
Giao diện người dùng đầu tiên của Gmail. Ảnh: Rich Demuro
Từ dự án phụ của kỹ sư Google...
Theo thông báo của Google khi ấy, ý tưởng về Gmail xuất phát từ lời than phiền của người dùng về dịch vụ email, khiến họ phải mất nhiều thời gian để tìm kiếm một thư nào đó cũng như sắp xếp hộp thư cho đủ dung lượng.
"Cô ấy phải xóa email 'như điên' để duy trì giới hạn bắt buộc 4 MB. Cô ấy hỏi chúng tôi không thể sửa cái này à", Larry Page, nhà đồng sáng Google khi đó, cho hay.
Lời phàn này thu hút sự chú ý của một số kỹ sư. Google thường yêu cầu nhân viên dành một ngày trong tuần, tương đương 20% thời gian, phát triển một dự án nào đó mà họ quan tâm, không liên quan đến công việc chính. Việc xây dựng dịch vụ email với khả năng tìm kiếm tốt được một số kỹ sư coi là "dự án 20%" hấp dẫn, khởi đầu cho sự ra đời của Gmail.
"Nếu người dùng Google gặp vấn đề với email, chúng tôi cũng vậy", Sergey Brin, đồng sáng lập Google và phụ trách mảng công nghệ, chia sẻ. Ông cho biết phát triển Gmail "phức tạp hơn so với dự đoán", nhưng cuối cùng vẫn có thể cung cấp tới những người đã yêu cầu.
Phiên bản thử nghiệm của Gmail tập trung xử lý ba "nỗi đau", gồm: khả năng tìm kiếm nhanh email dựa trên từ khóa; khả năng lưu trữ 1 GB dung lượng, cao hơn trung bình 100 lần dịch vụ cùng thời; và tốc độ, khi dịch vụ tự động sắp xếp email riêng lẻ thành cuộc hội thoại, tương tự khái niệm "luồng mail" hiện nay, thay vì để người dùng tự phân loại.
Tuy nhiên, ngay trong thông báo, bản thân hai nhà sáng lập Google cũng chưa tin tưởng hoàn toàn vào khả năng thành công của dịch vụ. "Chúng tôi sẽ cung cấp thử nghiệm trước với một số ít người đam mê email. Nếu may mắn, Gmail sẽ trở nên phổ biến với họ và cả những người ban đầu đã khơi dậy ý tưởng này", thông báo viết.
...đến hộ chiếu vào thế giới Internet
Từ một thông báo như trò đùa, Gmail dần trở nên phổ biến. Theo Victoria Song, có một tài khoản Gmail năm 2004 giống như một tấm vé nhanh nhất để gia nhập nhóm những người sành điệu, dù nhiều người chẳng cần đến chúng.
Còn trong trí nhớ của Rich Demuro, phóng viên công nghệ của báo địa phương tại Louisiana (Mỹ), Google là cái tên "hot" trong giới công nghệ nhờ công cụ tìm kiếm và mọi người phải xếp hàng để đăng ký sử dụng khi Gmail được công bố.
Gmail có giao diện "sạch", thường hiểu thị quảng cáo xen giữa email của người dùng. Điều này khiến nhiều người nghi ngờ hãng đọc email của họ để quảng cáo. Đến ngày 17/5/2004, Google phải gửi email giải thích cho người dùng rằng "tất cả đều được máy tính quét và quảng cáo được đặt tự động chứ không có ai đọc email của bạn cả".
Sau 20 năm sau, dung lượng lưu trữ miễn phí được nâng lên 15 GB. Gmail gần như có mặt trên thiết bị di động.
Theo Victoria Song, với dung lượng lưu trữ đủ lớn, Gmail giống như một bản ghi vô hạn về cuộc đời của cô, từ những email với bố mẹ khi học xa nhà, những đơn xin thực tập đã gửi, những tấm thiệp từ bạn học cũ, thậm chí cả chuyện tình cảm cũng được chia sẻ qua email.
"Khi xem lại email cũ, tôi cảm giác như đang bước qua thời gian", Song nói. Nhiều cha mẹ thậm chí tạo Gmail cho đứa con mới ra đời, vừa để giữ được tên tài khoản ưng ý, vừa là cách lưu trữ thông tin cho con như cuốn sách kỹ thuật số.
Gmail cũng ngày càng cắm dễ sâu vào cuộc sống Internet của người dùng. Khi họ sử dụng một dịch vụ nào đó, tài khoản sẽ liên kết với email, hoặc có thể sử dụng luôn Gmail để đăng nhập. Khi bị khóa tài khoản, họ cũng phải cung cấp Gmail để lấy lại.
"Gmail giống như hộ chiếu cho Internet. Tôi có thể không hào hứng mở Gmail nữa, nhưng mật khẩu Gmail là mật khẩu quan trọng nhất trong đời tôi", Song nói.
Theo Ilya Brown, Phó chủ tịch Gmail, các nhà phát triển cũng nhận ra Gmail giờ đây giống như danh tính trên Internet, là đại diện cho con người từ thế giới thực.
Tương lai cho Gmail
Gmail giờ đây như là một phần hiển nhiên trên Internet, nhưng vai trò về giao tiếp của nó cũng dần mờ nhạt trong bối cảnh phần mềm nhắn tin lên ngôi.
Dịch vụ email của Google từng tích hợp Gchat, nhưng không thể cạnh tranh với những Messenger, WhatsApp, Slack, Telegram ngày nay. Người dùng sử dụng phần mềm nhắn tin khác, đồng nghĩa với nhiều dữ liệu quan trọng của họ được lưu trên đó thay vì Gmail như xưa.
Dung lượng khổng lồ để lưu mọi email từng là lợi thế, nhưng sau 20 năm, chúng tích tụ không ít email rác, khiến người dùng không còn hào hứng mỗi lần mở email.
SauTrướcTrượt để xem ảnh Slide
"Nếu so sánh ảnh chụp màn hình từ đó đến nay, Gmail đã thay đổi, nhưng hộp thư đến của tôi phần lớn vẫn như khi tôi mở tài khoản năm 2004", Demuro nhận xét. "Ngày nay tôi nhận được nhiều thư rác hơn".
Nhà phát triển xác nhận điều này. "Điều chúng tôi coi trọng là xây dựng những thứ mà người dùng cần. Với sản phẩm như Gmail có những kỳ vọng lớn về độ tin cậy", Maria Fernandez Guajardo, Giám đốc cấp cao và giám đốc sản phẩm của Gmail, nói. Theo Guajardo, dù rất muốn thử nghiệm, công ty cũng phải cẩn thận trong việc triển khai bất kỳ tính năng mới nào và giải thích chúng tác động như thế nào đến sản phẩm.
Theo Victoria Song, Gmail chắc chắn sẽ còn tồn tại lâu dài, nhưng việc người dùng tương tác với nó trong tương lai vẫn là dấu hỏi. "Hàng ngày, chúng ta có thể thấy bạn mình tuyên bố đóng tài khoản mạng xã hội. Nhưng chưa ai nói họ sẽ bỏ email", Song viết.
