Năm 1963, sau khi người ta giết ông Ngô Đình Diệm thì chính trị Miền Nam Việt Nam bị loạn bởi vì các nhân vật cầm quyền sau đó không đủ uy tín để lãnh đạo đất nước. Các nhân vật này không phải là một minh chủ do dân chúng lựa chọn.
Trước đây ông Ngô Đình Diệm được chấp nhận làm minh chủ bởi vì ngoài ông không có ai có uy tín hơn. Còn những lãnh tụ sau Ngô Đình Diệm bị dân chúng loại bỏ bởi vì họ không có thành tích chứng minh bản lĩnh của họ. Trái lại thành tích của họ lại là thành tích phản bội, thành tích dùng bạo lực để đoạt chính quyền, thành tích tự phong mình làm lãnh tụ chứ không được dân chúng tôn lên.
Rất nhiều cuộc đảo chánh và phản đảo chánh đã xảy ra, giống như loạn 12 sứ quân thời Đinh Bộ Lĩnh. Cuối cùng thì quyền lực gom vào tay của một sứ quân mạnh nhất trong đám, đó là ông Nguyễn Văn Thiệu. Ông này có tham gia lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy rằng ông ta chủ tâm lật Ngô Đình Diệm để lên thay thế Ngô Đình Diệm.
Tuy nhiên giữa lúc lộn xộn, các tướng lãnh đồng lòng bầu ra một người lãnh đạo tập thể các tướng lãnh để ổn định tình thế. Do đó ông Thiệu mới trở thành Chủ tịch Hội đồng Tướng lãnh nhằm chấm dứt tình trạng dùng súng đạn để tranh quyền; và dẹp nạn kiêu binh, tức là nạn những thế lực chính trị từng góp công trong việc làm cho chế độ Ngô Đình Diệm bị sụp đổ, đó là nhóm “Phật Giáo Tranh Đấu” của nhà sư Thích Trí Quang.
Nhà sư này muốn mình trở thành một lãnh tụ tinh thần của quốc gia cho nên ông ta không vừa ý bất cứ một lãnh tụ chính trị nào. Ông muốn người lãnh đạo quốc gia phải là người của ông. Để chứng tỏ quyền lực của mình, ông chỉ huy nhóm sinh viên kiêu binh biểu tình đạp đổ bất cứ chính phủ nào mà ông không vừa ý.
Chủ tịch Ủy ban Lãnh đạo Quốc gia
Đến nông nỗi đó thì nhóm chịu trách nhiệm trong vụ lật đổ ông Ngô Đình Diệm phải ra tay ổn định tình thế bằng cách đưa một người trong nhóm tướng lãnh ra nắm chính quyền. Do đó Hội đồng Tướng lãnh được biến thành Ủy Ban Lãnh Đạo Quốc Gia. Và chính phủ do Tướng Nguyễn Cao Kỳ làm Thủ tướng được đặt tên là Ủy Ban Hành Pháp Trung Ương.
Sau đó thì Tướng Kỳ thành công trong việc điều hành quốc gia và trấn áp được thế lực chính trị của nhà sư Thích Trí Quang. Tuy nhiên dân chúng cũng không chấp nhận chuyện quân đội nắm chính quyền, họ đòi hỏi phải trả chính quyền về cho dân sự.
Nhưng khi có cuộc bầu cử trả quyền về cho dân sự thì dân chúng Miền Nam biết rằng chỉ có những nhân vật xuất thân trong hàng tướng lãnh trong quân đội mới đủ khả năng ổn định tình thế lâu dài. Nhất là lúc đó quân Cọng sản đang đánh mạnh và quân đội Hoa Kỳ đã vào tham chiến tại Việt Nam với quân số còn đông hơn là quân đội VNCH. Vì vậy cần phải có một chính phủ mạnh về thế lực cũng như về vũ lực.
Việc phải tới là nhân dân Việt Nam quyết định phải chọn một tướng lãnh làm người lãnh đạo quốc gia và ông này sẽ ra khỏi Quân đội một khi ông ta trở thành Tổng thống. Dĩ nhiên là dân chúng không rõ ông tướng nào là “bảnh” nhất trong các ông tướng. Nhưng họ tin rằng nhóm tướng lãnh sẽ tự cử ra vị tướng nào có uy tín nhất trong nhóm của họ. Và rồi nhóm tướng lãnh đã đề cử Tướng Nguyễn Văn Thiệu.
Theo hồi ký của Tướng Lâm Quang Thi thì có một sự tranh cãi gay go trong cuộc họp Hội Đồng Tướng Lãnh. Tướng Nguyễn Cao Kỳ muốn được Quân đội đề cử nhưng Tướng Thiệu không đồng ý và ông ta lại muốn Quân đội đề cử cá nhân ông ta. Rốt cuộc thì các tướng lãnh đồng ý cử Tướng Thiệu.
Hồi ký của Tướng Kỳ cho biết là ông ta quyết định nhường cho ông Thiệu trong một giây phút yếu lòng. Như vậy quyết định chọn Tướng Thiệu không phải là kết quả của cuộc tranh chấp quyền lực giữa hai ông tướng, mà chỉ là kết quả của một cuộc hội ý cùng nhau lo việc quốc gia. Và chuyện căng nhau giữa hai ông tướng chẳng qua là vì ông này cho ông kia không đủ khả năng bằng mình.
Ngoài ra, chính Tướng Kỳ đã thú nhận với Tướng Westmoreland : “Kỳ nói toạc ra với tôi rằng nếu muốn đảo ngược tình hình suy sụp tại nông thôn hiện tại thì phải thay đổi người chỉ huy quân đội, Khánh phải ra đi… … Khi tôi hỏi ai sẽ là người thay thế Khánh. Kỳ chần chừ rồi trả lời : “Nguyễn Văn Thiệu”. (Hồi ký của Westmoreland, Bản dịch của Duy Nguyên trang 132).
Tướng Westmoreland cũng thú nhận chính ông đã thuyết phục Tướng Thiệu ra tranh chức Tổng thống. Lý do để Tướng Westmoreland thuyết phục Tướng Thiệu ra tranh cử Tổng thống là vì nếu để Tướng Kỳ làm Tổng thống thì ông ta sẽ kiêm luôn Tổng tư lệnh quân đội, lúc đó Tướng Thiệu có muốn tiếp tục lãnh đạo quân đội cũng không được nữa.
Vả lại ông Thiệu cũng đồng ý với Westmoreland rằng Tướng Kỳ không đủ bản lĩnh để nắm chức Tổng tư lệnh quân đội, một khi ông ta nắm Tổng tư lệnh quân đội thì mọi chuyện hỏng cả. ( Bản dịch của Duy Nguyên trang 136 ).
Cuối cùng Tướng Westmoreland đã kết luận về Tướng Thiệu : “Tôi là một trong số những người trong Phái bộ Hoa Kỳ ủng hộ ông Thiệu nhiều hơn… Trong số các ứng cử viên lúc ấy tôi thấy chỉ có ông Thiệu là người có nhiều hy vọng giúp đất nước thoát khỏi cơn nguy biến” (trang 317).
Ngoài Tướng Westmoreland, còn có một nhân vật đại diện cho chính phủ Hoa Kỳ là đại sứ Ellsworth Bunker. Theo như tài liệu của Bunker được giáo sư Stephen Young phổ biến :
“Nhưng khi phân tích giữa điểm mạnh và điểm yếu của hai người, Ellsworth lại hoàn toàn nhận định rằng Thiệu là con người có khả năng và sâu sắc hơn Kỳ. … Sự thông minh và khôn ngoan của Thiệu vượt trội hơn Kỳ. Thiệu luôn luôn đi thẳng vào vấn đề, nói ngay với người đối thoại những điều mà ông ta không đồng ý… Kỳ thiếu tinh thần trách nhiệm và thiếu những dự đoán hơn đối thủ của ông ta…”( Stepen Young, Victory Lost, bản dịch của Nguyễn Vạn Hùng trang 105 ).
BÙI ANH TRINH
