Một ṭa phúc thẩm liên bang tại Washington, D.C. vào ngày 29/5 đă tạm thời đ́nh chỉ phán quyết của một ṭa án thương mại liên bang ở New York vốn ngăn chặn hầu hết mức thuế áp đặt với quy mô lớn của Tổng thống Trump, qua đó cho khôi phục tạm thời các mức thuế do ông áp đặt dựa trên luật quyền hạn t́nh trạng khẩn cấp quốc gia.
(Ảnh: Reuters)
Theo CBS News tối hôm 29/5, Ṭa Phúc thẩm Liên bang Mỹ cho biết trong một lệnh ngắn gọn nói rằng, họ sẽ chấp thuận yêu cầu của chính quyền Trump về việc tạm hoăn thi hành ngay lập tức các phán quyết và lệnh cấm vĩnh viễn của Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ trong các vụ kiện này cho đến khi có thông báo mới.
Trước đó vào hôm 28/5, một hội đồng gồm 3 vị thẩm phán của Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ đă nhất trí phán quyết rằng, Đạo luật về Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) được ông Trump viện dẫn để áp đặt các mức thuế, không trao cho tổng thống thẩm quyền áp đặt thuế không giới hạn đối với hàng nhập khẩu từ gần như tất cả quốc gia trên thế giới.
Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ đă ra lệnh cấm vĩnh viễn mức thuế 10% mà Tổng thống Trump đă áp lên hầu như mọi đối tác thương mại của Hoa Kỳ, cũng như các loại thuế mà Tổng thống Trump đă áp đặt lên hàng nhập khẩu từ Mexico, Canada và TQ với lư do nhằm đối phó với t́nh trạng buôn bán ma túy vào Mỹ. Các thẩm phán này đă cho chính quyền Trump thời hạn là 10 ngày để thực thi lệnh cấm vĩnh viễn này.
Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ đưa ra nhận định:
"IEEPA không cho phép bất cứ lệnh áp đặt thuế nào trong các nhóm Thuế Toàn cầu, Thuế Trả đũa hay Thuế Chống buôn lậu ma túy", và
"Các lệnh Thuế Toàn cầu và Thuế Trả đũa đă vượt quá bất cứ thẩm quyền nào được IEEPA trao cho tổng thống để điều chỉnh việc nhập khẩu thông qua các mức thuế".
Sau đó, Bộ Tư Pháp Mỹ đă yêu cầu Ṭa Phúc thẩm liên bang xem xét lại phán quyết của Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ, đồng thời đề nghị hoăn thi hành phán quyết này trong lúc chờ kháng cáo. Trong một đơn tŕnh lên ṭa hôm 29/5, chính quyền Trump cảnh cáo rằng nếu không được cho tạm hoăn, họ sẽ phải đưa vụ này lên Tối cao Pháp viện để
"tránh những sự tổn thất không thể khắc phục về mặt an ninh quốc gia và kinh tế đang bị đe dọa".
Trong một bản tuyên bố gửi cho
CBS News, phát ngôn viên Ṭa Bạch Ốc Kush Desai gọi phán quyết hôm 29/5 là
"một diễn biến tích cực đối với các ngành kỹ nghệ và người đi làm ở Mỹ"
Ông Kush Desai c̣n nói:
"Chính quyền Trump vẫn cam kết giải quyết các t́nh trạng khẩn cấp quốc gia về buôn bán ma túy và thâm hụt thương mại lịch sử bằng mọi quyền lực hợp pháp được trao cho tổng thống trong Hiến pháp và do Quốc hội. Bất kể tiến triển của vụ kiện này ra sao, tổng thống sẽ tiếp tục sử dụng mọi biên pháp nếu có thể để thúc đẩy một chính sách thương mại có lợi cho tất cả người dân Mỹ".
Trong lệnh ngắn của ḿnh, Ṭa Phúc thẩm Liên bang Mỹ đă cho hai nhóm nguyên đơn, gồm 5 công ty có trụ sở tại Mỹ và một nhóm 12 tiểu bang, thời hạn đến ngày 5/6 để trả lời đối với lời yêu cầu xin tạm hoăn của chính quyền Trump. Ṭa phúc thẩm đă đồng ư xem xét cả hai vụ kiện này cùng một lúc.
Phán quyết của Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ được xem là một đ̣n giáng mạnh vào chương tŕnh nghị sự kinh tế của ông Trump, trong đó mức thuế má là một trọng tâm. Tổng thống Trump lập luận rằng các loại thuế này là ch́a khóa để đưa việc sản xuất trở lại nước Mỹ và có thể giúp tạo ra hơn 1,000 tỷ USD doanh thu. Ông Trump cũng sử dụng mức thuế và lời đe dọa cho tăng thuế như một biện pháp gây sức ép buộc các đối tác thương mại phải ngồi xuống đàm phán.
Tổng thống Trump đă ban hành mức thuế 10%, cùng với một loạt thuế gọi là
"thuế đối xứng" (hiện đă bị cho tạm dừng), vào hôm 2/4, đúng vào ngày mà Ṭa Bạch Ốc gọi là
"Ngày Giải phóng" (Liberation Day).
Tuy nhiên, các mức thuế áp đặt này của ông Trump đă khiến cho thị trường tài chính thế giới bị chao đảo và làm dấy lên mối lo ngại về một cuộc suy thoái kinh tế trên toàn cầu. Ông Trump cũng đă tạm ngưng áp dụng một số mức thuế, bao gồm cả thuế đối xứng với 57 đối tác thương mại.
Việc ông Trump sử dụng IEEPA để áp đặt thuế đă dẫn đến nhiều vụ kiện từ các tiểu bang và công ty kinh doanh bị thiệt hại.
Nguyên đơn lập luận rằng tổng thống không có thẩm quyền đơn phương áp đặt thuế với các đối tác thương mại theo IEEPA, đạo luật này chưa từng được sử dụng theo cách đó trước đây.
Ba vị thẩm phán của Ṭa án Thương mại Quốc tế Mỹ đă đồng t́nh với lập luận này, khi viết trong phán quyết rằng,
"IEEPA không thể được hiểu là trao quyền không giới hạn như vậy cho tổng thống".
Trong một sự tranh chấp riêng biệt do hai công ty đồ chơi có trụ sở tại Illinois khởi kiện, Thẩm phán liên bang Rudolph Contreras cũng ra phán quyết rằng các mức thuế của ông Trump theo luật quyền hạn khẩn cấp là trái với luật pháp hiện hành.
Thẩm phán Contreras nhận định rằng,
"IEEPA không cho phép tổng thống áp đặt các loại thuế như đă nêu trong các sắc lệnh hành pháp và cấm chính quyền Trump thu bất cứ khoản thuế nào từ hai công ty này".
Tuy nhiên, Thẩm phán Contreras tạm hoăn hiệu lực phán quyết trong 14 ngày để cho Bộ Tư Pháp có đủ thời gian kháng cáo lên Ṭa phúc thẩm khu vực Columbia, điều mà chính quyền Trump cho biết họ sẽ cho thực hiện.
Trong phán quyết dài 33 trang của ḿnh, Thẩm phán Contreras có viết: "Vụ này xoay quanh câu hỏi liệu IEEPA có cho phép tổng thống đơn phương áp đặt, thu hồi, tạm dừng, khôi phục và điều chỉnh thuế để tái cấu trúc nền kinh tế trên toàn cầu hay không. Ṭa đồng ư với nguyên đơn rằng câu trả lời là không".
