Việc hít thở được kiểm soát bởi hoạt động não bộ và có tác động rất lớn lên não bộ (Minh họa)
Một cuộc nghiên cứu gần đây đã tiết lộ ra rằng, mỗi người trong chúng ta có một lối hít thở hoàn toàn độc nhất, tương tự như dấu vân tay hay mống mắt.
Theo cuộc nghiên cứu này, chỉ cần theo dõi luồng khí hít thở qua mũi trong vòng 24 giờ, các khoa học gia có thể nhận diện ra được sức khỏe từng cá nhân với độ chính xác lên đến 96,8%. Họ cho thực hiện điều này bằng cách cho người tham gia đeo một thiết bị nhỏ gọn, gắn vào mũi và ghi lại số liệu về nhịp thở trong suốt các sinh hoạt thường ngày, kể cả lúc ngủ. Sau đó, các thuật toán về học máy (machine learning) đã cho phân tích hàng chục đặc điểm trong số liệu này: độ dài và sự thay đổi của từng nhịp hít vào, thở ra và khoảng ngừng giữa các hơi thở, để xác định ra sức khỏe của người sử dụng. Điểm đáng chú ý là độ chính xác của cuộc thí nghiệm này khá ổn định qua nhiều lần kiểm tra lại trong suốt hai năm, tương đương với các kỵ thuật nhận diện giọng nói hiện đại.
Vì sao hơi thở của mỗi người lại độc nhất?
Thật ra, việc hít thỏ là một hành vi tự nhiên và tưởng chừng như là đơn giản. Tuy nhiên, điều đó lại được kiểm soát bởi một mạng lưới rất phức tạp trong não bộ. Hơi thở cần được phối hợp nhịp nhàng với các hoạt động như nói chuyện, bơi lội hay vận động, cho nên phải thương lượng chia sẻ với nhiều vùng khác nhau trong não bộ. Trung tâm điều khiển hô hấp bắt đầu từ thân não, nhưng sau đó được cho kết nối đến cả những vùng có liên quan đến ngôn ngữ, cảm xúc và vận động.
Bởi vì mỗi vùng trên não bộ có cách sắp xếp tổ chức riêng, nên chính sự độc đáo đó đã tạo ra một nhịp thở mang tính đặc thù cá nhân cho mỗi người. Đặc biệt, nghiên cứu cho thấy , khi hít vào sẽ tạo ra các sóng não đặc biệt ở vùng ghi nhớ, giúp củng cố ký ức, và việc thay đổi nhịp thở có thể ảnh hưởng đến khả năng điều tiết căng thẳng, nhận thức.
Hơi thở sẽ tiết lộ điều gì về mỗi người?
Không chỉ mang tính định danh, kiểu thở của mỗi người còn phản ảnh ra nhiều khía cạnh về thể chất, tâm lý và thói quen trong các hành vi. Trong cuộc nghiên cứu, các khoa học gia đã phát hiện ra những người có chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể) khác nhau thì cũng có cách thở khác nhau. Ngoài ra, chu kỳ ngủ-thức và các rối loạn về tâm lý như lo âu hay trầm cảm cũng để lại dấu vết rõ rệt trong số liệu về nhịp thở. Một ví dụ cụ thể là những người có mức độ lo âu cao thường có xu hướng hít ngắn và có khoảng ngừng giữa các hơi thở không đều lúc ngủ.
Ngoài ra, một yếu tố đặc biệt quan trọng trong việc nhận diện hơi thở là độ biến thiên giữa các khoảng ngừng thở: người này có thể ngừng thở đúng 1 giây sau mỗi hơi thở, trong khi người khác lại dao động từ 1 đến 5 giây. Những sự khác biệt này tạo ra
"dấu vân tay" về hô hấp riêng biệt. Ngoài ra, cuộc nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, cách thở có thể có liên quan đến khả năng tập trung đầu óc, năng suất về nhận thức, và thậm chí dự báo nguy cơ các vấn đề sức khỏe về tâm thần.
Hơi thở có ảnh hưởng đến não bộ như thế nào?
Hơi thở không chỉ do não bộ điều khiển mà còn có ảnh hưởng ngược lại đến hoạt động về thần kinh. Mỗi lần hít vào, áp suất trong khoang mũi sẽ thay đổi, kích thích các neuron gửi tín hiệu đến vùng ghi nhớ của não, góp phần củng cố ký ức. Một số cuộc nghiên cứu còn cho thấy rằng thời điểm chuyển giao giữa việc thở ra và hít vào có thể có hiệu ứng
"tái khởi động" nhẹ cho não bộ, giúp điều hòa sự căng thẳng và tăng năng suất về nhận thức.
Vì thế, việc hít thở có kiểm soát trong yoga hay thiền là một liệu pháp giảm sự lo âu được khuyến cáo
Do vậy, việc luyện tập kỹ thuật thở chậm và có kiểm soát thường được ứng dụng trong thiền, yoga và các liệu pháp giảm lo âu cũng dựa trên nguyên tắc này. Đặc biệt, khi hít vào, cơ thể sẽ nhạy cảm hơn với các kích thích về giác quan, không chỉ riêng mùi hương, mà còn cả hình ảnh, âm thanh, xúc giác.
Câu hỏi mà nhiều người có thể thắc mắc là tại sao mũi và việc hít thở lại có thể điều khiển cả não bộ? Đứng ở góc nhìn về tiến hoá, thì việc hít thở qua mũi có liên kết chặt chẽ với hoạt động của não vì khứu giác, là giác quan đầu tiên được hình thành ra ở động vật có vú, đóng vai trò nền móng trong quá trình tiến hoá cho não bộ. Mặc dù con người hiện đại chủ yếu dựa vào thị giác, các sự kết nối giữa mũi và nhiều vùng não vẫn tồn tại như một tàn dư của tiến hóa. Điều thú vị là, trong các bài kiểm tra có liên quan đến trí nhớ không gian hay nhận thức hình ảnh, vốn không có liên quan đến khứu giác, con người thường thể hiện tốt hơn trong lúc đang hít vào thay vì thở ra. Điều này cho thấy việc hít vào có thể đặt cơ thể vào trạng thái nhạy cảm hơn với mọi kích thích về giác quan, chớ không chỉ có mùi hương.
Nghiên cứu này có ý nghĩa như thế nào?
Hiện tại, các chuyên gia đang tiếp tục mở rộng các thử nghiệm với thiết bị đo luồng khí mũi để sàng lọc ra các bệnh lý. Nếu mối liên hệ giữa kiểu thở và sức khỏe được xác nhận ở nhiều nhóm đối tượng khác nhau, hơi thở hoàn toàn có thể trở thành một phương tiện chẩn đoán không xâm lấn có hiệu quả. Hơn thế nữa, cuộc nghiên cứu còn đặt ra một câu hỏi khá hấp dẫn: nếu có ai hít thở theo một kiểu nào đó vì đang bị trầm cảm, thì liệu việc làm thay đổi nhịp thở có thể giúp cải thiện tốt tâm trạng này hay không? Nếu đúng là vậy, thì việc dạy hít thở theo một cách tích cực có thể trở thành một phương pháp điều trị về tinh thần mới đầy hứa hẹn. Thậm chí, giới khoa học đang cho thử nghiệm thiết bị này để sàng lọc, phát hiện sớm các bệnh lý về thể chất và tâm thần dựa trên số liệu của
hơi thở.
Nguồn:
https://www.eurekalert.org/news-releases/1085739
