EU - Mỹ nhất trí về thỏa thuận thương mại mới, nhưng liệu các cam kết khổng lồ về đầu tư và mua năng lượng có thành hiện thực khi thiếu ràng buộc pháp lý rõ ràng?
Thỏa thuận thương mại mới giúp EU tránh thuế sốc, nhưng để đổi lại, khối này phải đối mặt với hàng loạt câu hỏi lớn về chi tiết thực thi và năng lực đảm bảo. Ảnh: THX/TTXVN
Theo trang tin châu Âu euronews.com ngày 29/7, sau nhiều tuần đàm phán căng thẳng, Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ đã đạt được một thỏa thuận thương mại được mong đợi. Theo Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, EU sẽ đối mặt với mức thuế 15% đối với phần lớn hàng xuất khẩu sang Mỹ, bao gồm ô tô, chất bán dẫn và dược phẩm. Mặc dù được ca ngợi là "mức trần rõ ràng" mang lại sự ổn định cho doanh nghiệp, thỏa thuận này vẫn ẩn chứa nhiều điều chưa rõ ràng, từ tính pháp lý đến chi tiết cụ thể của các cam kết.
Thoạt nhìn, việc giảm thuế ô tô từ 27,5% xuống 15% là một "chiến thắng khiêm tốn" cho các nhà sản xuất Đức. Tuy nhiên, nhìn sâu hơn, vẫn còn năm điểm chính khiến giới quan sát phải đặt ra nhiều câu hỏi.
Thứ nhất, thỏa thuận chưa ràng buộc pháp lý. Điều bất ngờ đầu tiên là thỏa thuận đạt được vào cuối tuần trước vẫn chưa có hiệu lực ràng buộc pháp lý. Một tuyên bố chung "tương đối nhẹ nhàng" dự kiến sẽ được công bố trước ngày 1/8, thời hạn mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đặt ra khi ông đe dọa áp thuế 30%. Tuy nhiên, EU vẫn đang chờ đợi một sắc lệnh hành pháp từ Mỹ để củng cố những gì đã được thỏa thuận.
Một quan chức EU cho biết: "Vì chúng tôi muốn đảm bảo rằng Mỹ thực hiện các nghĩa vụ của mình một cách nhanh chóng, nên chúng tôi cũng muốn thực hiện nhanh chóng phần việc của mình". Quá trình này có thể kéo dài do việc đàm phán một thỏa thuận quốc tế song phương mất nhiều thời gian, buộc Ủy ban châu Âu phải xem xét các công cụ pháp lý khác. Điều này dấy lên lo ngại về sự chắc chắn và thời điểm thực thi của các điều khoản đã được cam kết.
Thứ hai, lĩnh vực nào được miễn thuế: Danh sách vẫn chưa hoàn chỉnh. Dù một số lĩnh vực đã được xác nhận miễn thuế 15%, như máy bay, EU vẫn đang tiếp tục đàm phán để mở rộng danh sách này. Rượu vang và rượu mạnh là những ưu tiên hàng đầu, do ngành công nghiệp này đã liên tục cảnh báo về hậu quả bất lợi của thuế quan.
Marzia Varvaglione, Chủ tịch Ủy ban Doanh nghiệp Rượu vang Châu Âu, nhấn mạnh: "Chúng tôi thực sự tin rằng hoạt động buôn bán rượu vang mang lại lợi ích to lớn cho cả các công ty EU và Mỹ, và hoạt động này phải được đưa vào thỏa thuận thuế quan 0 đổi 0". Sự ủng hộ từ phía các đối tác Mỹ cho thấy tiềm năng mở rộng danh sách miễn trừ, nhưng điều này vẫn phụ thuộc vào các cuộc đàm phán tiếp theo.
Thứ ba, thép và nhôm: Hệ thống hạn ngạch vẫn là ẩn số. Mặc dù thuế 50% đối với thép và nhôm vẫn được duy trì, EU và Mỹ đã cam kết cùng nhau giải quyết tình trạng dư thừa năng lực sản xuất toàn cầu, chủ yếu từ Trung Quốc. Tuy nhiên, chi tiết về hệ thống hạn ngạch vẫn đang được đàm phán.
Axel Eggert, Tổng giám đốc Hiệp hội Thép châu Âu (EUROFER), bày tỏ sự thận trọng: "Nếu mức thuế suất bằng 0 đối với các mặt hàng xuất khẩu truyền thống của chúng tôi sang Mỹ được xác nhận, chúng tôi sẽ đi đúng hướng. Vẫn chưa rõ ràng. Như thường lệ, vấn đề nằm ở chi tiết". Ngành công nghiệp thép châu Âu đang theo dõi sát sao, chờ đợi sự rõ ràng về cách thức áp dụng các quy định mới.
Thứ tư, cam kết mua năng lượng: Ai là bên thanh toán? EU đã cam kết mua 750 tỷ USD năng lượng từ Mỹ trong ba năm tới, tức 250 tỷ USD mỗi năm, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng, dầu mỏ và nhiên liệu hạt nhân. Điều này cũng liên quan đến nhu cầu "loại bỏ dần nhập khẩu năng lượng từ Nga" của EU.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là không có cam kết công khai nào về việc thực hiện điều này từ các cơ quan công quyền EU, bởi vì EU và các thể chế của khối sẽ không trực tiếp mua hàng. Một quan chức EU giải thích: "Chúng tôi có thể hỗ trợ tổng hợp nhu cầu và tạo điều kiện thuận lợi cho một số việc nhất định, đồng thời xem xét những điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng". Điều đó cho thấy vai trò của EU chủ yếu là tạo điều kiện, trong khi việc mua hàng thực tế sẽ do các ngành công nghiệp của khối quyết định.
Thứ năm, đầu tư EU vào Mỹ: Phụ thuộc vào doanh nghiệp tư nhân. Tương tự, cam kết đầu tư 600 tỷ USD của các công ty EU vào Mỹ cũng không được giám sát bởi bất kỳ cơ quan công quyền nào, khác với thỏa thuận Nhật Bản - Mỹ. Một quan chức EU khác cho biết: "Về cơ bản, chúng tôi đã tổng hợp những gì chúng tôi biết về ý định đầu tư của các công ty tư nhân. Và điều này sẽ được thể hiện trong tuyên bố chung như một ý định. Vì vậy, với tư cách là một cơ quan công quyền, EU không thể đảm bảo điều đó".
Vấn đề trên có nghĩa là, trong khi các chính phủ đã ký kết một thỏa thuận trên giấy tờ, việc thực hiện những cam kết mua năng lượng và đầu tư khổng lồ này lại phụ thuộc phần lớn vào ý chí và khả năng của các doanh nghiệp tư nhân. Sự thiếu vắng cơ chế ràng buộc và giám sát chặt chẽ đặt ra câu hỏi về mức độ chắc chắn của những con số ấn tượng này trong thực tế.
Tóm lại, thỏa thuận thương mại EU - Mỹ, dù mang lại hy vọng về sự ổn định, vẫn còn nhiều "điều chưa biết" và phụ thuộc vào các cuộc đàm phán tiếp theo cũng như sự chủ động của khu vực tư nhân.
