Quan hệ thương mại song phương bùng nổ, đưa Trung Quốc thành đối tác lớn nhất của châu Phi, củng cố vị thế kinh tế toàn cầu.
Châu Phi thành 'điểm vàng'” của hàng hóa Trung Quốc giữa căng thẳng Mỹ - Trung (trong ảnh: cảng hàng hóa ở Sơn Đông, Trung Quốc).
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nền kinh tế Trung Quốc đă cho thấy khả năng phục hồi đáng ngạc nhiên. Bất chấp những cuộc đối đầu liên tiếp trong năm nay và mối đe dọa từ mức thuế quan của Mỹ, Bắc Kinh đă báo cáo sự tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi một chiến lược táo bạo: chuyển hướng ḍng chảy thương mại sang các thị trường mới nổi, đặc biệt là châu Phi và Đông Nam Á. Sự thay đổi này không chỉ giúp Trung Quốc duy tŕ tăng trưởng mà c̣n định h́nh lại bản đồ thương mại toàn cầu.
Tăng trưởng xuất khẩu bất chấp thách thức
Theo trang tin châu Âu euronews.com ngày 11/8, số liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho thấy, kim ngạch xuất khẩu của nước này đă tăng 7,2% trong tháng 7 năm nay so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng trưởng này diễn ra trong bối cảnh các doanh nghiệp Trung Quốc đang tranh thủ thời gian tạm lắng trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, sau khi hai bên đồng ư tạm thời ngừng áp thuế quan cho đến ngày 12/8.
Mới nhất vào ngày 11/8 giờ địa phương, Tổng thống Mỹ Donald Trump đă kư sắc lệnh tiếp tục gia hạn việc hoăn áp thuế cao với Trung Quốc thêm 90 ngày. Ông Tổng thống Trump nêu rơ trên tài khoản cá nhân của ḿnh trên trang mạng Truth Social: "Tôi vừa kư một Sắc lệnh Hành pháp gia hạn việc đ́nh chỉ thuế quan đối với Trung Quốc thêm 90 ngày. Tất cả các điều khoản khác của Thỏa thuận sẽ giữ nguyên".
Mặc dù các nhà phân tích của Capital Economics cho rằng sự cải thiện trên có phần tích cực do xuất khẩu yếu của Trung Quốc vào tháng 7/2024, nhưng dữ liệu vẫn cho thấy sự kiên cường của nền kinh tế nước này. Thặng dư thương mại toàn cầu của Trung Quốc cũng đă tăng lên 683,5 tỷ USD vào cuối tháng 7, cao hơn gần một phần ba so với cùng kỳ năm ngoái.
Đáng chú ư, kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc cũng tăng 4,1% trong tháng trước, mức tăng cao nhất kể từ tháng 7/2024, cho thấy nhu cầu trong nước cũng đang phục hồi. Các mặt hàng như dầu thô, đồng và đậu nành đă có sự tăng trưởng mạnh mẽ, phản ánh sự sôi động của hoạt động kinh tế.
Theo ông William Jackson, chuyên gia kinh tế trưởng về thị trường mới nổi tại Capital Economics, vai tṛ của các thị trường mới nổi đối với xuất khẩu của Trung Quốc đă tăng lên đáng kể. Ông ước tính rằng trong khi các thị trường này chiếm khoảng 70% mức tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc từ năm 2019-2024, con số này đă tăng vọt lên gần 90% trong nửa đầu năm 2025. Sự bùng nổ này diễn ra trên khắp châu Á, Mỹ Latinh và Trung Đông.
Đặc biệt, điều này không chỉ giới hạn ở việc Trung Quốc t́m kiếm các thị trường trung chuyển để né tránh thuế quan của Mỹ. Mặc dù xuất khẩu sang các trung tâm trung chuyển truyền thống như Malaysia và Thái Lan đă tăng mạnh, nhưng các quốc gia ở Trung Đông và Mỹ Latinh cũng đă nổi lên như những thị trường tăng trưởng đáng kể. Điều này cho thấy các nhà sản xuất Trung Quốc đang tích cực t́m kiếm người dùng cuối mới tại các nền kinh tế đang phát triển.
Chuyển hướng và thác thức
Trong khi thương mại với Mỹ chịu ảnh hưởng nặng nề, với xuất khẩu giảm gần 22% và nhập khẩu giảm gần 19%, Trung Quốc đă nhanh chóng t́m kiếm các thị trường thay thế. Xuất khẩu sang châu Phi và Đông Nam Á đă tăng vọt ở mức hai chữ số, cho thấy chiến lược chuyển hướng ḍng chảy thương mại đang mang lại hiệu quả rơ rệt.
Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, Trung Quốc đă trở thành đối tác thương mại lớn nhất của châu Phi, với kim ngạch thương mại song phương đạt khoảng 141 tỷ euro trong nửa đầu năm nay. Sự gia tăng mạnh mẽ này không chỉ củng cố vị thế kinh tế của Trung Quốc tại các khu vực này mà c̣n làm nổi bật sự phụ thuộc của các nền kinh tế đang phát triển vào hàng hóa Trung Quốc. Điều đó c̣n cho phép Bắc Kinh giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đồng thời tạo ra một lá chắn chống lại các biện pháp trừng phạt thương mại trong tương lai.
Thặng dư thương mại của Trung Quốc với các thị trường mới nổi đă vượt qua thặng dư với các thị trường phát triển trong quư 2/2025. Sự mất cân bằng này càng trở nên trầm trọng hơn khi nhập khẩu của Trung Quốc từ các thị trường mới nổi giảm sút, chủ yếu do giá hàng hóa toàn cầu sụt giảm.
Phạm vi các ngành công nghiệp mà Trung Quốc xuất khẩu cũng rất đa dạng, bao gồm cả những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao và thấp. Ông Jackson dẫn chứng: "Brazil và Mexico hiện là một trong những thị trường xuất khẩu ô tô lớn nhất của Trung Quốc". Cùng lúc đó, xuất khẩu hàng dệt may và các sản phẩm sản xuất cơ bản cũng tăng lên.
Mặc dù nền kinh tế Trung Quốc đang đứng vững, nhưng các chuyên gia vẫn bày tỏ lo ngại về những thách thức phía trước. Chuyên gia Zichun Huang của Capital Economics nhận định rằng "với sự thúc đẩy tạm thời về nhu cầu từ thỏa thuận đ́nh chiến thương mại Mỹ - Trung đang dần phai nhạt và thuế quan đối với các lô hàng được chuyển hướng qua các quốc gia khác hiện đang tăng lên, xuất khẩu có vẻ sẽ tiếp tục chịu áp lực trong thời gian tới". Điều này cho thấy sự tăng trưởng gần đây có thể chỉ là tạm thời và Trung Quốc vẫn đối mặt với những khó khăn khi cuộc chiến thương mại tiếp tục leo thang.
Bên cạnh đó, xuất khẩu đất hiếm, một nguyên liệu thiết yếu cho nhiều sản phẩm công nghệ cao, cũng cho thấy những dấu hiệu bất ổn. Mặc dù xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc đă tăng hơn 13% về khối lượng, nhưng lại giảm 24,2% về giá trị trong 7 tháng đầu năm nay, cho thấy giá trị xuất khẩu đang bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thị trường.
Về phần ḿnh, chuyên gia Jackson cảnh báo: "Các nhà xuất khẩu Trung Quốc có thể sẽ phải đối mặt với những rào cản ngày càng tăng tại (ít nhất là một số) thị trường mới nổi". Chẳng hạn, chính quyền Trump có thể tập trung vào việc hạn chế các tuyến trung chuyển để tiếp cận thị trường Mỹ.
Áp lực cũng đang đến từ nội bộ các quốc gia. Ông Jackson lưu ư: "Khả năng và bản chất của phản ứng sẽ khác nhau tùy theo quốc gia". Các nước như Ấn Độ có thể sẽ áp đặt rào cản thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước, trong khi các nước xuất khẩu hàng hóa nguyên liệu có thể sẽ không có phản ứng mạnh.
Tóm lại, trong bối cảnh các cuộc đối đầu thương mại với Mỹ vẫn tiếp diễn, Trung Quốc đang thể hiện khả năng thích ứng mạnh mẽ bằng cách chuyển hướng thương mại sang các khu vực mới. Chiến lược này đă giúp họ duy tŕ tăng trưởng xuất khẩu và củng cố vị thế kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, với những rủi ro tiềm ẩn và triển vọng khó khăn trong tương lai, Bắc Kinh sẽ cần phải tiếp tục điều chỉnh và t́m kiếm những giải pháp dài hạn để đảm bảo sự ổn định của nền kinh tế.
VietBF@sưu tập
