Ngày 24/5/1957, giữa bầu trời xanh của sa mạc Nevada, nhiếp ảnh gia Don English thuộc Văn phòng Tin tức Las Vegas đã bấm máy, ghi lại một khoảnh khắc vừa gợi cảm vừa đầy tính biểu tượng: một nữ vũ công mặc bộ đồ bơi trắng, phía trước gắn mô hình đám mây nấm khổng lồ, đứng kiêu hãnh với hai tay vươn cao như chào đón chiến thắng.
Bức ảnh chụp một cô gái trong trang phục có hình minh họa "cây nấm" của một vụ nổ bom nguyên tử trở thành biểu tượng của Las Vegas. Ảnh tư liệu.
Bức ảnh ra đời khi Chiến dịch Plumbbob - loạt thử nghiệm hạt nhân lớn nhất tại Khu thử nghiệm Nevada - đang diễn ra. Ban đầu, đây chỉ là một phần trong chiến dịch quảng bá “du lịch hạt nhân” của Las Vegas, nhưng nó nhanh chóng vượt ra khỏi mục đích thương mại để trở thành một biểu tượng thị giác của Thời đại Nguyên tử. Hình ảnh gói gọn cả niềm hứng khởi lẫn nỗi lo âu thời Chiến tranh Lạnh, và rồi để lại một bí ẩn kéo dài nhiều thập kỷ: Ai là người phụ nữ trong tấm hình?
Du lịch hạt nhân
Từ năm 1951 đến 1992, Khu thử nghiệm Nevada là tâm điểm của hơn 900 vụ nổ hạt nhân. Những đám mây nấm khổng lồ bốc cao hàng chục km đã trở thành một phần cảnh quan thường nhật với cư dân địa phương. Cách đó chỉ hơn 100 km, Las Vegas nhanh chóng biến hiện tượng khủng khiếp này thành sản phẩm du lịch độc đáo.
Các khách sạn và quán bar tổ chức tiệc cocktail mang tên Atomic, bữa sáng “hạt nhân” cho khách thức dậy sớm để ngắm vụ nổ từ xa, và thậm chí in lịch thử nghiệm bom để du khách tiện theo dõi. “Du lịch hạt nhân” khéo léo khai thác sức hấp dẫn của khoa học, cũng như thỏa mãn trí tò mò của công chúng về một loại vũ khí tối thượng.
Trong bối cảnh ấy, hình ảnh “Quý cô Bom Nguyên tử” ra đời. Văn phòng Tin tức Las Vegas cùng nhiếp ảnh gia Don English dàn dựng một buổi chụp ảnh đặc biệt: một mô hình đám mây nấm bằng vải cotton được khéo léo gắn phía trước bộ đồ bơi trắng. Người mẫu - khi ấy là vũ công chính của phòng trà Copa tại khách sạn Sands - tạo dáng giữa sa mạc. Kết quả là một bức ảnh vừa quyến rũ vừa ám ảnh, kết hợp nét hào nhoáng của Las Vegas với sức mạnh hủy diệt của hạt nhân.
“Chúng tôi có 7,5 triệu bức ảnh trong kho lưu trữ, nhưng ‘Quý cô Bom Nguyên tử’ luôn là một trong những hình ảnh được yêu cầu xem nhiều nhất", Kelli Luchs, chuyên viên lưu trữ tại Cơ quan Hội nghị và Du khách Las Vegas (LVCVA), cho biết.
Hình ảnh “Quý cô Bom Nguyên tử” mang trong mình sự đối lập kỳ lạ: vẻ đẹp quyến rũ của con người đặt cạnh sức hủy diệt khủng khiếp của vũ khí hạt nhân. Nó phản ánh tinh thần lạc quan, hào nhoáng của Las Vegas thập niên 1950, nhưng cũng nhắc nhở về mối đe dọa thường trực trong thời Chiến tranh Lạnh.
Bí ẩn kéo dài hàng thập kỷ
Dù nổi tiếng khắp thế giới, danh tính thật của người mẫu vẫn mờ mịt. Nhiều tài liệu gọi bà là “Lee A. Merlin” - cái tên mà sau này mới biết chỉ là nghệ danh.
Năm 2000, khi Bảo tàng Nguyên tử (Atomic Museum) chuẩn bị khai trương, nhà sử học Robert Friedrichs - một trong những thành viên sáng lập - quyết định giải mã bí ẩn. Ông hy vọng “Quý cô Bom Nguyên tử” vẫn còn sống để mời tham dự lễ khai mạc. Nhưng mọi dữ kiện đều dẫn vào ngõ cụt với lượng thông tin ít ỏi, chỉ có nghệ danh, nhiếp ảnh gia và vài tấm hình lưu trữ.
Nhà sử học Friedrichs miệt mài tìm kiếm suốt nhiều năm. Ông lục hàng đống hồ sơ, phỏng vấn những showgirl cùng thời, liên hệ khắp nơi, kể cả một đầu mối mơ hồ ở bang Nam Dakota.
Bước ngoặt xảy ra vào mùa đông năm 2024, sau một buổi thuyết trình của Friedrichs tại bảo tàng. Hôm sau, một khán giả gửi cho ông một bản cáo phó. Trong đó, chi tiết về một vũ công chính tại Sands Hotel là bà Anna Lee Mahoney trùng khớp hoàn toàn với thông tin ông đã lần theo suốt 25 năm.
Người phụ nữ sau biểu tượng
Sinh ngày 14/8/1927 tại Bronx, New York, Anna Lee Mahoney từng học múa ba lê và múa hiện đại dưới sự dẫn dắt của huyền thoại Bronislava Nijinska ở Los Angeles. Bà lấy nghệ danh Lee A. Merlin và bước vào làng giải trí, tham gia nhiều chương trình sân khấu, nhạc kịch.
Năm 1957, bà là vũ công chính tại Copa Room của Sands Hotel. Chính thời điểm đó, bà nhận lời tham gia buổi chụp ảnh trên sa mạc, trở thành “Hoa hậu Bom Nguyên tử” mà không ai biết tên thật suốt nhiều thập kỷ.
Năm 1962, Mahoney kết hôn, chuyển đến Hawaii và chuyển hướng sang lĩnh vực tư vấn sức khỏe tâm thần. Đến cuối những năm 1990, bà định cư tại Santa Cruz, California, làm việc cho Quỹ Cao đẳng Cabrillo, gây quỹ học bổng cho sinh viên. Năm 2001, bà qua đời vì ung thư, mang theo bí mật về quá khứ nổi tiếng của mình.
Nhờ sự hỗ trợ của một công ty thám tử chuyên nghiệp, Friedrichs đã xác nhận qua hồ sơ an sinh xã hội và giấy khai sinh rằng Lee A. Merlin và Anna Lee Mahoney là một.
“Việc đưa ra được cái tên và kể câu chuyện về khuôn mặt ấy là sự tri ân di sản văn hóa của Thời đại Nguyên tử", ông Friedrichs nói. Joseph Kent, Phó Giám đốc Bảo tàng Nguyên tử, bổ sung: “Las Vegas giữ vai trò đặc biệt trong Thời đại Nguyên tử, và ‘Quý cô Bom Nguyên tử’ là biểu tượng sống động của giai đoạn ấy".
Với Friedrichs, hành trình này không chỉ là công việc nghiên cứu, mà còn là một trải nghiệm cá nhân sâu sắc. Ông và nhiếp ảnh gia Don English đã trở thành bạn thân ngay từ lần gặp đầu tiên. Trước khi Bảo tàng Nguyên tử mở cửa, Friedrichs đưa English đi tham quan không gian trưng bày. English mang theo chiếc máy ảnh từng chụp tấm hình định mệnh năm 1957.
Trong sảnh bảo tàng, English chụp một bức ảnh cùng tấm bìa carton kích thước thật của “Quý cô Bom Nguyên tử". Ông Friedrichs vẫn thường nói đây là bức ảnh yêu thích nhất của mình trong suốt 25 năm sưu tầm.
English qua đời năm 2006, nhiều năm trước khi ông Friedrichs giải được bí ẩn. Thay vào đó, ông gọi điện cho con gái của English để chia sẻ tin vui. “Cô ấy rất phấn khởi khi biết cuối cùng chúng tôi đã khép lại câu chuyện này", ông Friedrichs kể lại.
Ngày nay, Bảo tàng Nguyên tử đã mở triển lãm tạm thời tôn vinh hành trình tìm kiếm kéo dài hơn hai thập kỷ của Friedrichs. Câu chuyện về Anna Lee Mahoney cuối cùng đã được kể trọn vẹn, trả lại tên thật cho một gương mặt từng vô danh nhưng đã in sâu vào ký ức văn hóa Mỹ.
