Ông Trịnh Bá Phương sẽ phải đứng trước tòa án lần thứ hai, tiếp tục bị truy tố với tội danh theo Điều 117 Bộ luật Hình sự. Đây là một sự kiện pháp lý vô cùng phi lý, phản ánh sâu sắc bản chất độc tài và thể thức mà chế độ Cộng sản Việt Nam đối xử với những tiếng nói phản kháng.
Ông bị lôi ra tòa để bị áp đặt thêm một bản án nữa cùng với cái tội đanh mà ông đang phải chịu đựng 10 năm tù. Lý do, theo thân nhân ông cho biết, khi đang bị giam giữ tại nhà tù An Điềm ở Quảng Nam, ông đã viết mấy chữ “Đả đảo Cộng Sản” vào một miếng giấy hồi mấy tháng trước.
Ở một nước dân chủ và tôn trọng quyền tự do ngôn luận của người dân thì một hành động như vậy chẳng có gì phải làm lớn chuyện. Nhưng ông Trịnh Bá Phương lại đang sống tại nước Việt Nam và đang bị đảng Cộng sản độc tài cai trị nên đã bị lũ cai tù báo cáo, coi đó là một hành vi chống đối chính trị và phải truy tố.
Cơ sở khởi tố hình sự: Phi lý từ gốc rễ
Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật CSVN, tội phạm hình sự chỉ phát sinh khi một hành vi thể hiện sự nguy hiểm cho xã hội. Điều 8 Bộ luật Hình sự Việt Nam quy định rõ: Hành vi nguy hiểm cho xã hội là hành vi vi phạm pháp luật có khả năng gây tổn hại đến lợi ích công cộng, đến an ninh, trật tự, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân hoặc tổ chức.
Nhưng trong vụ việc này, ông Trịnh Bá Phương bị truy tố chỉ vì viết mấy chữ “Đả đảo Cộng Sản” ngay trong phòng giam, nơi mà ông đã bị cách ly hoàn toàn với xã hội.
Đánh giá một cách khách quan, hành vi này không hề gây nguy hiểm cho xã hội. Ông Phương không phát tán, không kêu gọi, không thực hiện bất kỳ hành vi nào bên ngoài bức tường nhà tù. Do đó, kết luận giám định hình sự cho rằng hành vi này “gây hoang mang dư luận”, “làm mất uy tín cơ quan đảng và nhà nước” hay “gây chiến tranh tâm lý” là bịa đặt một cách chủ quan, không dựa trên cơ sở thực tiễn và pháp lý.
Một lần nữa, chế độ dùng khái niệm mơ hồ để hình sự hóa các hành vi phản kháng chính trị, nhằm gia tăng mức hình phạt để kéo dài thời gian giam giữ công dân một cách bất công.
Về tội danh hình sự: Vi phạm quyền tự do ngôn luận
Ông Trịnh Bá Phương bị truy tố theo Điều 117 Bộ luật Hình sự, thường được hiểu nôm na là tội “tuyên truyền chống Nhà nước”.
Bên cạnh Điều 131, đây là hai trong những tội danh mà các tổ chức nhân quyền quốc tế và các quốc gia phương Tây nhiều lần yêu cầu Việt Nam bãi bỏ, vì nó xâm phạm trực tiếp quyền tự do ngôn luận được công nhận theo Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR 1966), mà Việt Nam đã ký kết và tham gia.
Không chỉ vậy, Điều 25 Hiến pháp Việt Nam 2013 cũng khẳng định quyền tự do ngôn luận của công dân.
Do đó, việc truy tố ông Phương dựa trên Điều 117 là hoàn toàn trái với pháp luật quốc tế và hiến pháp Việt Nam. Đây là minh chứng cho thấy hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam đang bị lợi dụng để bịt miệng các tiếng nói phản kháng, biến quyền tự do ngôn luận thành một hành vi hình sự, thậm chí là lý do để gia tăng thời gian giam giữ.
Thế nên, có thể khẳng định bất kỳ ai bị truy tố theo Điều 117 hay 131 đều bị xét xử oan, và vụ án ông Trịnh Bá Phương là ví dụ điển hình, minh chứng cho việc quyền lực chính trị chi phối hoàn toàn cơ quan lập pháp và các cơ quan tố tụng.
Về quyền hành nghề luật sư, quyền được bào chữa và nguyên tắc tranh tụng bình đẳng
Quyền được bào chữa là một trong những quyền cơ bản của bị cáo trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên, các luật sư bào chữa cho ông Trịnh Bá Phương đã hai lần đến trại giam nhưng bị ngăn cản tiếp xúc với thân chủ mà không có lý do hợp pháp nào. Đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng quy định tố tụng hình sự, bao gồm:
Quyền hành nghề luật sư: Luật sư bị gây khó khăn khi thực hiện nhiệm vụ theo quy định pháp luật. Quyền được nhờ luật sự bào chữa của bị cáo: Việc trại giam ngang nhiên cấm đoán luật sư tiếp xúc trực tiếp với thân chủ, làm cho ông Trịnh bá Phương mất cơ hội thực hiện quyền được nhờ luật sư bào chữa theo quy định.
Nguyên tắc tranh tụng bình đẳng: Luật sư – bên bào chữa bị ngăn cản tiếp xúc thân chủ, trong khi đó, kiểm sát viên (bên buộc tội) tiếp xúc bị can, bị cáo bình thường. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng giữa các bên tranh tụng, vi phạm tố tụng hình sự.
Thông điệp từ vụ án
Điều đáng chú ý nhất trong vụ án là hành vi lưu giữ biểu ngữ “Đả đảo Cộng Sản” của ông Trịnh Bá Phương trong trại giam. Trong bối cảnh Việt Nam là một trong những quốc gia có hệ thống an ninh, mật vụ và kiểm soát nhà tù lớn nhất nhì trên thế giới, việc một cá nhân trong tù vẫn duy trì ý thức phản kháng là điều phi thường.
Hành vi này tuy chỉ xảy ra trong phạm vi phòng giam được canh phòng nghiêm ngặt, không gây nguy hiểm trực tiếp cho xã hội, nhưng lại làm chế độ “hoảng hốt” đến mức truy tố để chồng hình phạt mới lên hình phạt cũ, kéo dài thời gian giam giữ của ông Trịnh Bá Phương. Đây là minh chứng sống động cho thấy:
Ý thức phản kháng của ông Trịnh Bá Phương đã “mạnh” đến mức nào đối với chế độ, bất chấp hoàn cảnh lao tù hà khắc. Chúng thể hiện ý chí tự do và tinh thần đấu tranh kiên cường, không khuất phục.
Chế độ Cộng sản hoảng hốt đến mức nào: Một hành vi cá nhân, không có khả năng gây hại cho xã hội, vẫn bị thổi phồng thành mối đe dọa cho cả một chế độ, để biện minh cho việc gia tăng trừng phạt. Đây là biểu hiện của sự hèn hạ, kém cỏi, thiếu tự tin vào quyền lực và sức thuyết phục đối với người dân.
Sự hoảng hốt của chế độ càng rõ ràng khi đánh giá toàn cảnh sự việc: Trong khi nắm giữ quyền lực chính trị tuyệt đối, cùng với đó là sức mạnh của cả một hệ thống quân đội, an ninh hùng hậu, được trang bị đầy đủ các phương tiện hiện đại để đàn áp nhân dân. Thế nhưng, chế độ vẫn sợ hãi trước ý thức phản kháng của tù nhân qua một biểu ngữ trong lao tù.
Điều này phản ánh sự mong manh của quyền lực khi phải duy trì dựa trên sự đàn áp và căm ghét của nhân dân. Vụ án ông Trịnh Bá Phương không chỉ là câu chuyện về một cá nhân bị truy tố phi lý. Nó còn là bằng chứng cho thấy một xã hội bị chi phối bởi sự sợ hãi và kiểm soát, nơi quyền lực chính trị luôn đứng trên pháp luật, và nơi những tiếng nói phản kháng bị xem như mối đe dọa cần loại bỏ.
Hành vi phản kháng của ông Phương trong tù là biểu hiện của tinh thần tự do và ý chí phản kháng, nó đặt ra câu hỏi quan trọng về tính hợp pháp và đạo đức của hệ thống pháp luật và chính quyền hiện hành. Nó cũng gửi thông điệp rằng, ngay cả khi bị giam cầm, ý chí tự do vẫn tồn tại, và chế độ sẽ không bao giờ hoàn toàn kiểm soát được tâm trí và trái tim của người dân.
Tóm lại, vụ án Trịnh Bá Phương cho thấy một nghịch lý: Rằng cá nhân nhỏ bé, trong trại giam, vẫn có thể làm chế độ hùng mạnh run sợ, trong khi quyền lực tuyệt đối lại sợ hãi trước biểu hiện tự do cá nhân. Việc truy tố ông lần thứ hai không phải nhằm trừng phạt hành vi nguy hiểm cho xã hội, mà là nhằm bịt miệng, làm nhụt ý chí phản kháng, và phô trương quyền lực bằng cách gia tăng hình phạt.
Cho thấy:
Hệ thống pháp luật bị thao túng để phục vụ quyền lực chính trị, không phải công lý. Quyền tự do ngôn luận, quyền được bào chữa và quyền tham gia chính trị bị xâm phạm nghiêm trọng. Tinh thần phản kháng, ý chí tự do của người dân là sức mạnh thực sự mà chế độ không thể kiểm soát hoàn toàn. Việc duy trì các tội danh như Điều 117 và 131 chỉ làm lộ rõ sự hèn kém, hoảng sợ của chế độ trước những biểu hiện nhỏ nhất của phản kháng.
Trịnh Bá Phương, trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất, vẫn tỏa sáng với ý chí phản kháng của mình trước bất công cường quyền.
