(Minh họa)
Nỗi sợ hãi chính là sức mạnh vô hình đã giúp giữ vững nước Nga của Tổng thống Putin trong hơn hai thập kỷ qua. Điều khiếp sợ này đã khiến người dân bình thường phải giữ im lặng, báo chí tự cho kiểm duyệt, và các viên chức lung tỏ ra tuyệt đối trung thành với ông ta. Nhưng lá bùa chú từng bảo vệ cho Putin đang bắt đầu bị tan vỡ.
Bên ngoài Điện Kremlin, một hàng dài ngoằn ngoèo con người đang đứng xếp thành hàng. Những người đàn ông mặc áo khoác chống nước ôm chặt các đơn khiếu nại; những người về hưu chống gậy, các bà mẹ đẩy xe nôi về phía cổng có biển "Nơi Tiếp đón của Tổng thống Liên bang Nga". Những chiếc ghế dài nhét chật kín các đơn từ kiến nghị. Rồi một người phụ nữ đã cáu gắt lên.
"Chúng tôi thấy phát ngán khi thấy họ chỉ chất đầy tiền trong phòng!" bà này hét to lên.
"Ai đã chọn những kẻ làm đại biểu này? Chúng tôi chưa bao giờ bỏ phiếu cho họ! Putin đang nuôi dưỡng một đội quân để giải quyết vấn đề của chúng tôi—nhưng chẳng thấy có gì thay đổi cả!"
Lời nói bộc phát của bà đã nhận được tràng pháo tay từ đám đông. Từ phía tường Điện Kremlin, người dân Nga đang lớn tiếng tố cáo nhưng kẻ thân tín của Putin về tội danh trộm cắp và phản bội. Cảnh tượng ồn áo này đã được camera ghi lại vào ngày 27 tháng 9 là một cuộc biểu tình trên đường phố, kiểu biểu tình mà ở Nga, người ta thường bị bắt nhốt và phạt tù.
Nhưng bất chấp nhiều năm bị đàn áp tàn bạo, người dân Nga vẫn tiếp tục lên tiếng. Tổ chức nhân quyền Memorial, từng đoạt giải Nobel, đã thống kê ra có hơn 1,100 tù nhân chính trị ở Nga. Những người bất đồng chính kiến đã bị bỏ tù, tra tấn, lưu đày, hoặc bị giết hại. Tuy nhiên, ngay cả dưới áp lực đó, sự bất mãn vẫn đang dâng trào: Người dân Nga mang nỗi phẫn nộ đến tận cửa nhà của Putin.
Hệ thống bắt đầu bị rung chuyển động mạnh
(Minh họa)
Putin đã xây dựng nên cái mà ông gọi là "hệ thống chiều dọc quyền lực", một kim tự tháp chứa những kẻ trung thành trải dài từ trưởng làng xã đến các đám tài phiệt và tướng lãnh. Kim tự tháp này đã tồn tại suốt 25 năm qua, nhưng giờ đây những vết nứt đã bắt đầu thấy xuất hiện ra.
Sự bất mãn không chỉ đến từ những người dân đang tuyệt vọng về mọi mặt, từ vật giá leo thang đến chuyện con em của họ phải ra chiến đấu ở Ukraine. Ngay cả phe đối lập được chế độ dàn dựng ra, nay cũng đang quay lưng lại với ông ta. Gennady Zyuganov, cựu chủ tịch Đảng Cộng sản 81 tuổi, người đã bảo vệ Điện Kremlin trong nhiều thập kỷ, đã lên án chính sách kinh tế của chính phủ trên đài phát thanh nhà nước.
"Với lãi suất 20%, chúng ta sẽ chẳng đi đến đâu cả", ông nói.
"Giá khoai tây đã tăng lên gấp bốn lần, đây thực sự là một sự ô nhục cho nước Nga!"
Cựu chủ tịch Đảng Cộng sản Gennady Zyuganov, 81 tuổi (ở giữa) tại một buổi lễ với Tổ chức Thiếu niên Tiền phong
Trong một cuộc họp được truyền hình trực tiếp với Putin, Zyuganov đã yêu cầu được trao lại quyền để tự mình sửa chữa. Hình ảnh một di tích Xô Viết đang làm nhục tổng thống vì giá khoai tây đã lột tả một thực tế mới phi lý: những người trung thành đang mất đi niềm tin, và ông chủ dường như bị dồn vào chân tường.
Đối với người Nga bình thường, khoai tây luôn là một trong những loại thực phẩm sinh tồn thật khiêm nhường, thiết yếu, thứ mà bạn có thể trông cậy khi không còn cách nào khác. Khi ngay giá cả về cả khoai tây cũng bị thất bại, thì niềm tin vào người đàn ông đã từng hứa hẹn sự ổn định cũng bị tan vỡ.
Về phía phe dân tộc chủ nghĩa, tờ Tsargrad, một tờ báo ủng hộ Điện Kremlin, hiện đang bị phẫn nộ vì tòa án bảo vệ người di cư Trung Á thay vì "người Nga". Các biên tập viên cáo buộc ngành Tư pháp đã "bịt miệng người dân" và yêu cầu một cuộc thanh trừng chống tham nhũng toàn diện đối với các Thống đốc, Phó thống đốc và thẩm phán đang
"chìm đắm trong tài sản biển thủ do tham ô, hối lộ".
Khi cả Đảng Cộng sản và phe cực hữu đều cáo buộc Điện Kremlin đã phản bội lại nước Nga, trung tâm kim tự tháp của Putin rõ ràng đã bị tổn thất nặng nề.
Mỗi tuần lại có thêm một vụ bê bối từ nội bộ giới tinh hoa. Để xoa dịu cơn giận dữ của công chúng, Putin giờ đây lại nuôi dưỡng đám đông bằng chính những người thân cận của mình. Tuần trước, tờ Tsargrad lại đăng một bài viết gây phẫn nộ về việc cảnh sát e ngại tòa án:
"Xã hội Nga ngày càng thất vọng về việc làm của hệ thống Tư pháp". Tờ báo bảo thủ này kêu gọi thay đổi cách tòa án đối xử với các sĩ quan thực hiện xét xử nạn tham nhũng:
"Cảnh sát ở Nga đã bị đẩy đến bờ vực thẳm, và giờ đây không chỉ tính mạng người dân Nga mà cả quyền lực của chính phủ cũng đang bị đe dọa".
Người Nga chứng kiến hệ thống đang ngày càng bị mục ruỗng. Tháng trước, Thẩm phán Tòa án Tối cao Victor Momotov đã bị tước đoạt 95 bất động sản và hàng tỷ rúp được cho là đã tích lũy thông qua các thỏa thuận khách sạn có liên quan đến mafia. Một ngày trước đó, các công tố viên đã tịch thu tài sản của hai vị tướng bị tố cáo đã nhận số tiện hối lộ thật khổng lồ. Cùng lúc đó, một Phó thống đốc, người đã cố gắng né tránh bị truy tố bằng cách tình nguyện tham gia chiến tranh ở Ukraine, vẫn bị cho bắt giữ điều tra.
"Các vụ bắt giữ đang trên đà gia tăng", Ilya Shumanov của Tổ chức Minh bạch Quốc tế Nga cho biết.
"Sự tương phản giữa giàu và nghèo, chiến tranh đang còn diễn ra và giá cả leo thang đang khiến cho người Nga rất bất mản và phẫn nộ."
Trong khi đó, cuộc sống của người dân Nga bình thường ngày càng thụt lùi. Tại quê hương St. Petersburg của Putin với dân số 5,6 triệu người, có khoảng 1,5 triệu người về hưu đang chật vật sống qua ngày với khoản trợ cấp ít ỏi.
"Chúng tôi chỉ đủ sống qua ngày từ lương hưu này sang lương hưu khác trong khi những người đứng đầu thì cứ ra tay biển thủ hàng tỷ đô la", một bác sĩ đã nghỉ hưu nói với tờ
Daily Beast.
"Giá cả cứ leo thang, còn Putin thì gây chiến tranh thay vì nghĩ đến cuộc sống vất vả, khó khăn của chúng tôi."
Tâm lý này giờ đây lan tỏa khắp các thành phố của Nga. Mỗi lệnh trừng phạt mới, mỗi mệnh lệnh kêu gọi đi lính, mỗi đám tang từ Ukraine đều làm xói mòn những lời hứa về sự ổn định của Putin vào đầu những năm 2000. Tỷ lệ người dân Nga ủng hộ đàm phán hòa bình đã tăng lên mức cao kỷ lục là 65,9%, theo các cuộc thăm dò xã hội tháng 8 của Trung tâm Levada.
Cuộc xâm lược ở Ukraine được cho là để chứng minh sức mạnh to lớn của Nga. Nhưng thay vào đó, nó đã làm cạn kiệt ngân khố, cô lập các ngành kỹ nghệ lớn nhỏ và phơi bày điểm yếu của Putin. Và mặc dù 78% vẫn nói rằng họ ủng hộ hành động của quân đội Nga ở Ukraine, người dân bắt đầu nhận ra rằng mức thuế sẽ tăng vào năm 2026 và ngân sách gia đình họ sẽ bị ảnh hưởng, do hậu quả của cuộc chiến kéo dài bốn năm của Putin.
