"Chúng ta không lạm phát", Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết trong cuộc phỏng vấn với CBS cuối tuần trước, khẳng định "giá thực phẩm đang đi xuống".
Đây không phải là lần đầu tiên ông Trump tuyên bố điều này. Vài tháng qua, ông thường xuyên khẳng định Mỹ không lạm phát và giá năng lượng cũng như hầu hết sản phẩm khác đều đang đi xuống, để đề nghị Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) giảm lãi suất.
Theo các báo cáo, lạm phát nước này hiện thấp hơn khá nhiều so với mức đỉnh điểm trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden. Nhưng chúng không biến mất. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9 tăng 3% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn dự báo nhưng cao nhất kể từ tháng 1. Tốc độ này cũng vượt mục tiêu 2% của Fed.
Lạm phát giảm trong 4 tháng đầu năm, sau đó tăng trở lại. Một phần nguyên nhân là thuế nhập khẩu cao hơn.
Lạm phát (xanh) và lạm phát lõi (đỏ) của Mỹ trong 5 năm qua. Đồ thị: Reuters
Khảo sát mới nhất của CNN cho thấy 72% người được hỏi cho rằng nền kinh tế đang thiếu ổn định. 47% nhìn nhận tình hình kinh tế và chi phí sinh hoạt là các vấn đề hàng đầu hiện tại.
Một khảo sát đầu tháng này của ABC News và Washington Post cũng cho thấy hai phần ba số người tham gia nhận định nền kinh tế "đi sai hướng nghiêm trọng". Khoảng 60% đổ lỗi cho ông Trump về tình hình lạm phát hiện nay. 60% không tán thành cách ông xử lý các vấn đề về thuế nhập khẩu, kinh tế và quản lý chính phủ liên bang.
Theo giới phân tích, Tổng thống Mỹ có thể sẽ lặp lại sai lầm của người tiền nhiệm, nếu phủ nhận khó khăn kinh tế mà người dân đang trải qua. Tháng 6/2022, khi hàng triệu người Mỹ vật lộn với giá xăng kỷ lục và lạm phát cao nhất 40 năm, cựu Tổng thống Biden lại nhấn mạnh vào tốc độ tăng trưởng kinh tế. "Hãy nhìn xem, chúng ta là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới", ông Biden cho biết trong cuộc phỏng vấn trên ABC. Ông thừa nhận lạm phát là một thách thức, nhưng giá tăng "chủ yếu về thực phẩm và xăng".
Việc này được cho là một phần nguyên nhân khiến đảng Dân chủ chịu tổn hại trong cuộc bầu cử Tổng thống năm ngoái. Bởi trong năm 2024, người Mỹ đã chỉ ra khả năng chi trả là mối lo lớn nhất của họ, và kể cả khi tốc độ lạm phát giảm, giá hàng hóa vẫn tăng.
"Lương nhân công tăng, lạm phát liên tục hạ nhiệt, từ 9% xuống 3%. Đây là mức thấp nhất thế giới và vẫn trên đà đi xuống", ông Biden cho biết trong Thông điệp liên bang năm 2024. Cử tri không cảm thẩy thuyết phục khi chính quyền Biden khẳng định nền kinh tế khởi sắc. Bài phát biểu của ông Biden đã bỏ qua tác động tích lũy của giá cả mà người dân đang phải chịu.
Cách làm của ông Trump không giống người tiền nhiệm. Năm 2023 và 2024, ông Biden từng thừa nhận tốc độ tăng giá chậm lại. Còn hiện tại, ông Trump phủ nhận việc Mỹ đang lạm phát.
Hai cách tiếp cận này có thể sẽ dẫn đến hệ quả giống nhau. Giới phân tích chỉ ra người Mỹ không có thiện cảm với các chính trị gia phủ nhận trải nghiệm thực tế của cử tri, đặc biệt khi họ đối mặt với giá cao mỗi ngày.
Ông Trump từng dùng vấn đề lạm phát để chỉ trích người tiền nhiệm trong các chiến dịch tranh cử. Ông cho rằng cựu tổng thống không nhận thức được nỗi khổ mà lạm phát gây ra cho người dân. Trong các buổi vận động, ông Trump đôi khi còn tạo dáng với hàng tạp hóa và bình luận rằng chúng đắt đỏ thế nào.
Tuy nhiên, sau khi Tổng thống Trump nhậm chức, lạm phát lại trở thành vấn đề của ông. Lúc này, việc đổ lỗi cho người tiền nhiệm không còn có tác dụng. Khảo sát của CNN cho thấy khoảng 60% người được hỏi nói rằng các chính sách của ông Trump khiến tình hình kinh tế Mỹ tệ đi.
Người Mỹ không chỉ than phiền về giá cao, họ còn thay đổi hành vi tiêu dùng. Sau khi công bố báo cáo tài chính quý, Chipotle, Coke, Crocs và nhiều thương hiệu khác tháng trước cho biết khách hàng trung lưu và thu nhập thấp đã giảm chi tiêu.
Dù theo các số liệu, kinh tế Mỹ vẫn mạnh, hoạt động tuyển dụng yếu đi và các chương trình hỗ trợ của liên bang giảm dần khiến người dân lo ngại. Tỷ lệ vỡ nợ và chậm thanh toán cũng tăng trở lại.
Vấn đề mấu chốt là lạm phát mang tính tích lũy. Nhiều năm tăng giá khiến các sản phẩm giờ đắt đỏ hơn, dù tốc độ lạm phát chậm lại đáng kể so với thời ông Biden.
Moody’s Analytics cho biết so với tháng 9/2024, một hộ gia đình tại Mỹ phải chi thêm 208 USD mỗi tháng cho cùng một rổ hàng hóa và dịch vụ. Còn nếu so với đầu 2021, số tiền tăng thêm là 1.043 USD.
Tuần trước, sau khi giảm lãi suất tham chiếu, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết "người tiêu dùng không quan tâm đến các câu chuyện" do chính trị gia đưa ra. "Giá cả họ phải trả đang cao hơn. Anh có thể nói giá không còn tăng mạnh, nhưng chắc chắn họ nhận ra mức chi phí này đã đội lên so với cách đây 2-3 năm", ông giải thích, khẳng định "lạm phát vẫn khiến người dân rất khó chịu".
Powell cho rằng thời gian, và cả tăng lương, giúp tác động từ giá cả dịu lại. "Họ sẽ cảm thấy khá hơn, nhưng điều đó cần thời gian", ông nói.
Trong một cuốn sách xuất bản năm nay, chiến lược gia chính trị đảng Dân chủ David Plouffe nhận định sai lầm của đảng Dân chủ là phủ nhận thực tế mà cử tri đang chứng kiến. "Với tư cách là đảng cầm quyền, chúng ta không bao giờ được nói với người dân rằng những gì họ chứng kiến không phải là thật", ông nói.
