Theo ước tính của The Economist, mức thiệt hại về giá trị thị trường có thể lên đến 4 ngàn tỷ USD.
Nhân vật đầu tư Michael Burry, người nổi tiếng với biệt danh
"The Big Short" sau khi đặt cược thành công vào sự sụp đổ thị trường nhà ở năm 2008, vừa thực hiện một hành động gây ra chấn động ở Wall Street: cho đóng cửa
Scion Asset Management, quỹ dự phòng mà ông đã điều hành trong nhiều năm qua.
Sự kiện này không chỉ là một quyết định quản trị tài sản cá nhân, mà còn là một lời tuyên bố mạnh mẽ nhất về tình trạng méo mó của thị trường hiện tại khi các BigTech đang tìm cách gian lận hồ sơ kế toán để thổi phồng mức lợi nhuận lên.
Ông Michael Burry
Việc ông Burry chính thức chấm dứt việc đăng ký công ty đầu tư của mình với các cơ quan phụ trách chứng khoán ở Mỹ (
SEC) được củng cố qua một thông điệp gửi đến giới đầu tư: ông sẽ cho thanh lý quỹ và hoàn trả vốn vào cuối năm, chấm dứt phụ trách nguồn tiền của giới đầu tư bên ngoài và các trách niệm báo cáo công khai.
Theo ông Burry, nguyên nhân chính của quyết định này là do
"việc đánh giá giá trị chứng khoán của cá nhân tôi từ một khoảng thời gian cho đến nay đã không còn đúng với thị trường".
Đây là lần thứ hai mà ông Burry cho đóng cửa quỹ dự phòng của mình, nhưng lần này lại mang hàm ý khác biệt. Vào năm 2008, ông đóng cửa
Scion Capital sau khi đã thắng cược lớn, đạt được mục tiêu tài chính và mệt mỏi với sự khó chịu của giới đầu tư không kiên nhẫn.
Lần này, việc rút lui ra khỏi cuộc chơi được nhiều giới phân tích diễn giải như một hành động từ chối tham gia vào một hệ thống mà ông tin rằng đã
"vượt ra khỏi các yếu tố căn bản" (unhinged from fundamentals) và bị
"gian lận về căn bản" (fundamentally rigged).
Hành động này xảy ra trong bối cảnh các thị trường chứng khoán đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ trong nhiều năm, đặc biệt là các cổ phiếu kỹ nghệ, khiến cho các chỉ số như
Nasdaq Composite vẫn được duy trì ở mức định giá cao.
Nhân vật đầu tư Burry không phải là người duy nhất cảm thấy lo lắng. Nhiều người bán khống nổi tiếng khác như Jim Chanos cũng đã phải đóng cửa quỹ khi họ bị thất bại trong việc điều hướng đà tăng trưởng mãnh liệt của thị trường, đặc biệt là khi một rổ cổ phiếu phổ biến với nơi bán khống đã tăng lên hơn 50% trong năm nay.
Sự kiện này khiến cho giới đầu tư càng chú ý hơn, bởi vì ông Burry không phải người thường
"bắt mạch" thị trường nóng để tìm cách rút lui. Trên mạng xã hội X, Burry tiếp tục lên tiếng cảnh cáo rằng, các mức lợi nhuận AI khổng lồ của Big Tech được xây dựng trên
"một trong những sự gian lận phổ biến nhất trong thời hiện đại, cho kéo dài lịch khấu hao thiết bị (stretching the depreciation schedule), kiếm lợi nhuận qua các báo cáo được 'làm đẹp' một cách giả tạo".
Bài đăng của ông Burry đã khiến cho giới tài chính bị dậy sóng. Ông này có ước tính rằng từ 2026 đến 2028, các công ty Big Tech có thể giảm báo cáo khấu hao lên đến 176 tỷ USD, đẩy mức lợi nhuận báo cáo của Oracle và Meta cao hơn con số thực tế là 26,9% và 20,8%.
Con số này không chỉ là báo động về các con số trong kế toán, mà còn phản ảnh ra một thực trạng đáng lo: một chu kỳ tài chính bị méo mó, nơi mà nguồn chi tiêu khổng lồ vào GPU, trung tâm dữ liệu và mô hình AI đang tạo ra mức
"lợi nhuận ảo", trong khi giá trị thực tế của tài sản đã bị hao mòn nhanh hơn nhiều so với cách thức mà các công ty ghi nhận ra.
Bong bóng AI
Sự rút lui của ông Burry ngay lập tức kéo theo một lời cảnh cáo sắc bén trên mạng xã hội X, nhắm thẳng vào tâm điểm của cơn sốt thị trường hiện tại: cuộc đua về Trí tuệ Nhân tạo (AI).
Jim Morrow, người sáng lập kiêm Giám đốc Đầu tư của
Callodine Capital, đã lên tiếng báo động từ nhiều tháng trước rằng thị trường đang trở nên quá tải do cường độ bỏ vốn đầu tư và các
"ảo giác về tài chính" từ việc khấu hao cho kéo dài.
(Minh họa)
Theo ông, việc mà các công ty âm thầm cho kéo dài tuổi thọ được khấu hao cho máy móc, chip bán dẫn và trung tâm số liệu đang khiến cho lợi nhuận báo cáo hiện tại cao hơn thực tế rất nhiều. Với tốc độ thay đổi kỹ thuật nhanh hơn, với các thế hệ chip mới ra đời chỉ sau 12–18 tháng, khiến cho phần cứng nhanh chóng bị lỗi thời.
Những máy móc này tuy vẫn hoạt động, nhưng giá trị kinh tế thực sự của chúng bị giảm nhanh, và các khoản chi phí đầu tư ban đầu được báo cáo ra một cách chậm trễ, làm cho mức lợi nhuận khi báo cáo bị cho
"thổi phồng quá mức và giả tạo".
Đây chính là cách mà các công ty kỹ nghệ lớn, như Meta và Oracle, đang hạch toán chi phí cho các tài sản khổng lồ mà họ mua để xây dựng trung tâm số liệu AI (GPU, máy chủ, hệ thống nhà máy điện làm mát).
Hồ sơ của Meta là một chứng minh cụ thể. Cho đến năm 2024, máy chủ và thiết bị mạng được cho khấu hao trong 4 đến 5 năm, có hiệu lực từ tháng 1 năm 2025. Thế nhưng, Meta cho biết họ sẽ cho kéo dài thời gian sử dụng hữu ích theo ước tính của một số máy chủ và tài sản mạng nhất định lên 5 1/2 năm.
"Chi phí khấu hao tài sản và thiết bị là 8,50 tỷ USD, 7,56 tỷ USD và 6,39 tỷ USD cho các năm kết thúc tương ứng vào ngày 31/12/2022, năm 2021 và 2020", Meta đã viết ra trong hồ sơ báo cáo thường niên năm 2022 của mình.
Nói một cách khác, khấu hao đã là một chi phí rất lớn, và giới quản trị rõ ràng đã cố tình kéo dài khung thời gian mà những chi phí đó được ghi nhận ra nhằm tăng mức lợi nhuận lên giả tạo.
Thông thường, những tài sản này sẽ mất đi giá trị sử dụng nhanh chóng. Tuy nhiên, ông Burry và các phân tích gia khác như Jim Morrow tố cáo rằng các công ty đã âm thầm và cố tình kéo dài thời gian sử dụng hữu ích ước tính của những thiết bị này, thường là từ khoảng 3 năm lên đến 5 hoặc 6 năm.
Bằng cách cho kéo dài khung thời gian khấu hao, các công ty có thể dàn trải đều chi phí trong nhiều năm hơn, từ đó tìm cách giảm mức chi phí khấu hao ngắn hạn trên báo cáo thu nhập hiện tại.
Điều này trực tiếp sẽ làm tăng mức lợi nhuận được báo cáo một cách giả tạo, mặc dù dòng tiền thực tế cho chi phí vốn (capital expenditures-Capex) vẫn không thay đổi. Ông Burry có ước tính sự thay đổi này có thể làm thổi phồng mức lợi nhuận của các mục tiêu cụ thể lên đến hơn 20%.
Bong bóng hay là cho tái định giá?
Tờ
Fortune có nhận định, lời chỉ trích này càng có trọng lượng khi xét đến tốc độ đổi mới trong ngành chip. Nvidia hiện đang rút ngắn chu kỳ phát hành chip mới xuống còn 12 đến 18 tháng, thậm chí là hàng năm, thay vì hai năm như trước, qua đó củng cố thêm lập luận của Morrow.
Việc các công ty quyết định kéo dài thời gian khấu hao tài sản khi kỹ thuật đang tăng tốc tạo ra một sự mâu thuẫn lớn. Các chuyên gia như Richard Jarc (
Uncovered Alpha) cho rằng tuổi thọ kinh tế thực sự của các GPU tiên tiến có thể chỉ là trong một hoặc hai năm.
Lấy máy tính xách tay làm ví dụ: hãy tưởng tượng việc cố gắng chạy phiên bản mới nhất của Adobe Premiere Pro trên chiếc MacBook 2018. Chắc chắn, nó có thể khởi động, nhưng nó sẽ quá nóng, chậm hoặc gặp trục trặc, bởi vì nó đơn giản là không được chế tạo cho nhu cầu tính toán của ngày nay.
Chip cũ cũng vậy: tuy chúng không ngừng hoạt động, nhưng chúng sẽ nhanh chóng mất giá trị kinh tế khi các mẫu mã mới hơn, nhanh hơn sẽ khiến chúng trở nên lỗi thời về mặt chức năng vận hành.
Việc ông Burry vạch ra tình trạng thực tế này khiến cho giới đầu tư bắt đầu chú ý đến những gì đang xảy ra trong bảng cân đối về kế toán. Khi các công ty Big Tech cho mở rộng trung tâm số liệu AI với chi phí hàng chục tỷ USD cho GPU, máy chủ và hệ thống làm mát, họ đang tạo ra một hiệu ứng đòn bẩy về tài chính mạnh mẽ.
Chỉ riêng việc xây dựng một trung tâm dữ liệu hyperscale 1 gigawatt đủ hỗ trợ một mô hình AI tiên tiến đã có thể tiêu tốn đến 50 tỷ USD, với phần lớn chi phí dành cho GPU. Nhưng điều đáng lo ngại là nhiều cơ sở này hiện vẫn chưa hoạt động, vì còn chờ lưới điện và hạ tầng cơ sở, khiến cho mỗi tháng hàng ngàn GPU đang "ngồi không" trở thành bạc tỷ USD khấu hao đang đốt trên bảng cân đối.
"Mỗi tháng một chồng GPU trị giá 35 tỷ USD nằm đó mà không có nguồn điện để hoạt động, đó là một tỷ USD khấu hao đang đốt một lỗ trên bảng cân đối kế toán", ông Morrow nói thêm.
Tờ
The Economist vào tháng 9/2025 đã gọi việc khấu hao bị trì hoãn là
"câu đố về kế toán 4 ngàn tỷ USD nằm ở trung tâm của đám mây AI", lưu ý thêm rằng, Microsoft, Alphabet, Amazon, Meta và Oracle đều đã kéo dài thời gian sử dụng hữu ích của máy chủ của họ ngay cả khi Nvidia rút ngắn chu kỳ chip của mình xuống còn một năm.
Theo ước tính của
The Economist, nếu những tài sản đó được khấu hao trong ba năm thay vì khung thời gian dài hơn mà các công ty hiện giả định, lợi nhuận trước thuế hàng năm sẽ giảm 26 tỷ USD, tương đương khoảng 8%. Lịch trình hai năm sẽ nhân đôi khoản lỗ đó, và nếu việc cho khấu hao thực sự phù hợp với tốc độ của Nvidia, mức thiệt hại giá trị trên thị trường có thể lên đến 4 ngàn tỷ USD.
Không chỉ dừng lại ở chi phí và khấu hao, ông Burry còn chỉ ra các khoản đầu tư AI ngàn tỷ USD đang dựa phần nhiều vào kỳ vọng thị trường hơn là giá trị căn bản. Ông đang cảnh cáo về một sự lầm lẫn căn bản của thị trường giữa cường độ vốn (capital intensity) và tăng trưởng năng suất thực sự (genuine productivity).
Theo ông Burry, các công ty đang chi mạnh tay cho trung tâm số liệu, chip và mô hình AI, nhưng lợi nhuận báo cáo phần lớn dựa vào cách tính khấu hao kéo dài, khiến cho bức tranh tài chính trở nên méo mó.
Giới đầu tư đang mù quáng trước số tiền khổng lồ đang được đổ vào cơ sở hạ tầng (trung tâm dữ liệu, GPU) và không nhận ra rằng dự án này là quá lớn, quá nhanh đối với các công ty chưa từng phụ trách dự án có giá trị là 50 tỷ USD nào.
"Không có công ty nào trong số này từng phụ trách một dự án trị giá 50 tỷ đô la trước đây. Bây giờ họ đang cố gắng làm cả 50 dự án cùng một lúc", ông Morrow lo lắng.
Những cảnh cáo của Burry cũng phản ánh rủi ro hệ thống. Gần một nửa tiền tiết kiệm của người Mỹ hiện bị
"trói chặt" vào 6 loại cổ phiếu vốn hóa lớn, và các khoản đầu tư AI đã trở thành
"mối giao dịch đông đúc nhất trong lịch sử". Bởi vậy Burry cảnh cáo, khi thị trường quay đầu, sự điều chỉnh có thể diễn ra rất nhanh, tạo ra những cú sốc lớn cho giới đầu tư thiếu sự chuẩn bị.
"Nó sẽ xảy ra từ từ, và sau đó là tất cả ập đến cùng một lúc", người sáng lập Jim Morrow của
Callodine Capital đưa ra kết luận.
* Nguồn: FT, Fortune, BI
