Nếu nhìn vào đầu kim của ống chích và răng nanh của rắn độc dưới kính hiển vi thì chúng ta sẽ thấy là 2 thứ này giống y hệt nhau về hình dáng, kể cả cơ chế hoạt động cũng giống nhau, đó có thể chính là cảm hứng giúp con người nảy sinh ra phát minh để chế ra loại kim chích y khoa ngày nay.
Kim chích dưới da (hypodermic needle) là một loại kim rỗng, có đầu vát nhọn, được sử dụng chung với
ống bơm (syringe) dùng để bơm chất lỏng qua da. Thuật ngữ
"dưới da" bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp gồm
hypo là dưới và
derma là da.
Cả 2 thứ đó là những phát minh giúp cho cách mạng hóa nền y học hiện đại, giúp đưa thuốc vô cơ thể nhanh chóng và hiệu quả, đặc biệt là với những thứ không có hiệu quả qua đường uống như chích vắc-xin, bệnh nhân tiểu đường cần chích insulin, v..v...
Khi rắn độc cắn, răng nanh sẽ cắm xuống da con mồi, cơ hàm của rắn co lại tạo ra áp lực đẩy nọc độc từ tuyến nọc qua lỗ rỗng trên răng (hoặc rãnh nhỏ dọc thân răng) vô con mồi, rất giống với cơ chế của ống bơm và kim chích.
Từ trái qua phải: răng nanh loài rắn lục, rắn hổ, rắn nước.
Thời cổ đại, ghi chép của Aulus Cornelius Celsus cho biết người Hy Lạp và người La Mã (khoảng thế kỷ thứ 1 sau CN) sử dụng ống rỗng bằng lau sậy để bơm chất lỏng vô các lỗ có sẵn trên cơ thể (chắc là lỗ mũi, miệng). Có tài liệu cho rằng các thầy thuốc thời đó đã quan sát cách thức rắn cắn và cách mà loài ong chích để nghĩ ra phương pháp bơm chất lỏng vô cơ thể người.
Đến thế kỷ thứ 9, một bác sĩ phẫu thuật người Ai Cập đã phát minh ra ống bơm bằng thủy tinh, dùng để thụt rửa và hút chất dịch ra khỏi mũi của bệnh nhân. Các tiến bộ trong việc phát minh ra kim chích đứng vững trong thời gian khá dài, gần một thiên niên kỷ, mãi đến đầu thế kỷ 19 mới có tiến triển và cải tiến rõ rệt hơn.
Ống và kim chích lúc ban đầu
Vào năm 1656, ở ĐH Oxford, Vương quốc Anh, giáo sư Christopher Wren được lịch sử y học ghi nhận là người đầu tiên đã thực hiện việc chích thành công dưới da cho một con chó, qua cách sử dụng lông ngỗng làm kim chích và bàng quang của động vật làm bong bóng hơi, tạo ra lực đẩy để bơm thuốc. Thành tựu của G/s Wren đã chứng minh rằng phương pháp chích dưới da là khả thi.
Gần 200 năm sau đó, bác sĩ Francis Rynd (Ireland) đã chế tạo ra cây kim chích rỗng ruột đầu tiên vào năm 1844. Ngày 18/5/1844, ở bệnh viện Meath của thành phố Dublin, vị bác sĩ này đã sử dụng kim này để chích thuốc giảm đau cho 1 bệnh nhân có tên là bà Margaret Cox. Tuy nhiên lịch sử y học đã không ghi nhận là Rynd là người đã phát minh ra kim chích hiện đại của ngày nay.
Bên trái là răng nanh của rắn đuôi chuông, bên phải là nanh rắn lục gaboon.(Minh họa)
Phát minh của Charles Gabriel Pravaz & Alexander Wood
Ông Pravaz sinh sống ở Pháp còn ông Wood là người Scotland, tuy không làm việc với nhau nhưng có sự trùng hợp là họ lại cùng bắt tay nghiên cứu chế tạo ra kim chích ở cùng thời điểm này, khoảng đầu thập niên 1850.
Năm 1851, Wood cho công bố ra loại ống chích được làm bằng thủy tinh, giúp cho bác sĩ có thể ước lượng được liều lượng thuốc qua mắt khi nhìn thấy chất lỏng trong ống. Song song đó, công trình nghiên cứu của Pravaz vào năm 1855 đã tạo ra loại kim chích dài 3 cm, có đường kính là 5 mm và ông dùng nó để chích thuốc cho cừu.
Kim chích được phóng đại lên (Minh họa)
2 người này đã được lịch sử y học hiện đại ghi nhận là những người đã phát minh ra kim chích, phục vụ cho việc chích dưới da để đưa thuốc vô cơ thể người sống. Năm 1858, bác sĩ Charles Hunter người Anh ở London đã tiêu chuẩn hóa khái niệm đó bằng cách đưa ra thuật ngữ
"hypodermic" (dưới da).
Khi thế chiến thứ II bùng nổ, nhu cầu cấp cứu trên chiến trường đã tiếp tục thúc đẩy y học tiến triển, người ta đã phát minh ra ống chích cho sử dụng 1 lần để chích thuốc giảm đau và kháng sinh (morphine, penicillin) cho thương binh. Đến thập niên 1950, kim chích cho sử dụng 1 lần đã trở thành tiêu chuẩn trong ngành y khoa thời đó.
Hồi đầu thập niên 1890, các chuyên gia nghien cứu của công ty sản xuất dụng cụ y tế Maison Lüer đã phát minh ra ống chích có 2 thành phần, gồm ống xi-lanh và kim chích tháo rời ra được. Họ đăng ký bằng sáng chế này hồi năm 1894 dành cho đầu nối Luer (phần màu tím) và kỹ thuật Luer này đã được tiêu chuẩn hóa trên toàn cầu thành tiêu chuẩn
ISO 80369, vẫn còn được áp dụng cho đến ngày nay.
(Minh họa)
Nhìn chung, có thể thấy kim chích đã được hình thành ra trong 2,000 năm qua và nó đã giúp cách mạng hóa nền y học hiện đại, giúp chích thuốc vào cơ thể, lấy máu để xét nghiệm, chích ngừa, v..v.. và có thể coi là một trong những phát minh quan trọng nhất của nền y học hiện đại.
Theo medshop, phlebotomyusa
