Liêu Mục Tông là vị hoàng đế có tính khí bạo lực và hay giết người khi không có lý do. Ông cũng thích đi săn. Triều đại của Liêu Mục Tông là triều đại đen tối và hỗn loạn nhất của nhà Liêu.
Liêu Mục Tông Gia Luật Cảnh là vị hoàng đế thứ tư của nhà Liêu, trị vì từ năm 951 đến năm 969, và cũng là một trong những hoàng đế gây nhiều tranh cãi, ám ảnh và đen tối nhất trong toàn bộ lịch sử triều đại Khiết Đan này. Triều đại của ông thường được các sử gia mô tả như một thời kỳ hỗn loạn kéo dài, nơi bạo lực, nghi kị, rượu chè và những cuộc thanh trừng đẫm máu trở thành đặc trưng thường trực của triều đình. Cuộc đời và cái chết của Liêu Mục Tông phản ánh rõ sự mong manh của quyền lực hoàng đế nhà Liêu trong giai đoạn đầu, khi ngai vàng chưa thực sự ổn định và vẫn bị chi phối nặng nề bởi mâu thuẫn nội bộ hoàng tộc.
Gia Luật Cảnh sinh ngày 19 tháng 9 năm 931, là con trai của Liêu Thái Tông và là cháu gọi Gia Luật Bội bằng bác ruột. Ông lên ngôi trong hoàn cảnh đầy biến động sau khi người anh họ là Liêu Thế Tông bị ám sát năm 951. Cái chết của Liêu Thế Tông khiến triều đình rơi vào trạng thái chấn động, các thế lực trong hoàng tộc Gia Luật và gia tộc phối ngẫu Tiêu đều âm thầm tranh đoạt ảnh hưởng. Việc Gia Luật Cảnh được tôn lập làm hoàng đế không đồng nghĩa với việc ông được thừa nhận rộng rãi. Ngay từ đầu, ngai vàng của Mục Tông đã đứng trước sự chống đối ngấm ngầm và công khai từ chính những người thân cận nhất.
Liêu Mục Tông. Ảnh: Chat GPT.
Trong những năm đầu trị vì, Liêu Mục Tông tiến hành hàng loạt biện pháp cứng rắn nhằm củng cố quyền lực. Ông sa thải nhiều vị thượng thư từng được Liêu Thế Tông trọng dụng, thanh trừng những quan lại và tông thất bị nghi ngờ không trung thành. Sự đàn áp này mang tính bạo lực cao độ, nhiều người bị giết mà không qua xét xử minh bạch. Dù vậy, từ góc độ chính trị thuần túy, những biện pháp sắt máu ấy lại giúp Mục Tông tạm thời ổn định cục diện, giành lại quyền kiểm soát triều đình từ tay các phe phái đối địch.
Tuy nhiên, sự ổn định đó được xây dựng trên nền tảng sợ hãi hơn là sự ủng hộ. Tính cách của Liêu Mục Tông ngày càng bộc lộ những mặt cực đoan. Ông nghiện rượu nặng, đến mức trong sử sách còn gọi ông là “Hoàng đế tỉnh táo” – một cách mỉa mai dành cho một người thường xuyên say xỉn nhưng vẫn nắm sinh sát trong tay. Khi rượu vào, Mục Tông trở nên hung bạo, dễ nổi giận và sẵn sàng giết người chỉ vì những lý do rất nhỏ, thậm chí không cần lý do. Nỗi sợ hãi bao trùm triều đình, từ các đại thần cho đến người hầu trong cung.
Những cuộc nổi loạn và âm mưu phản nghịch liên tiếp xảy ra trong triều đại của ông vừa là nguyên nhân, vừa là hệ quả của bầu không khí ấy. Tháng 6 năm 952, một người chú của Mục Tông đã bí mật gửi thư sang triều đình Hậu Chu, mô tả hoàng đế Liêu là kẻ say rượu, tính tình nhu nhược. Bức thư bị phát hiện, khiến Mục Tông càng trở nên đa nghi và tàn nhẫn. Không lâu sau, Gia Luật Loguo, anh trai của Liêu Thế Tông, phát động nổi loạn. Mục Tông thẳng tay đàn áp và giết chết Loguo, qua đó gửi đi thông điệp rõ ràng rằng bất kỳ ai thách thức quyền lực hoàng đế đều phải trả giá bằng mạng sống.
Năm 953, một âm mưu khác do người em của Mục Tông cùng một số đại thần trong triều tổ chức bị bại lộ. Lần này, ông giết sạch các đại thần tham gia, nhưng lại giam cầm người em thay vì xử tử. Đến năm 959, khi một âm mưu phản loạn khác bị phát hiện, Mục Tông thậm chí còn tha cho người anh em chủ mưu. Những hành động này cho thấy sự mâu thuẫn trong chính con người ông: vừa tàn bạo, vừa do dự, lúc giết không gớm tay, lúc lại bất ngờ khoan dung, khiến không ai có thể đoán trước được ý định của hoàng đế.
Trong bối cảnh nội bộ bất ổn, tình hình đối ngoại của nhà Liêu dưới thời Mục Tông cũng đầy sóng gió. Vương quốc Định An của người Bột Hải, dưới thời vua Liệt Vạn Hoa, đã tìm cách liên kết với các bộ lạc lân cận nhằm lật đổ sự thống trị của nhà Liêu, nhưng cuối cùng thất bại. Ở Trung Nguyên, triều Hậu Chu lợi dụng sự rối ren trong triều Liêu để tấn công các vùng phía bắc từng thuộc phạm vi ảnh hưởng của Khiết Đan. Dù vậy, nước Bắc Hán – chư hầu quan trọng của Liêu – vẫn giữ được độc lập, cho thấy ảnh hưởng của nhà Liêu chưa hoàn toàn suy sụp.
Năm 958, Hậu Chu tiếp tục phát động chiến dịch lớn nhằm giành lại Mười sáu châu Yên Vân, vùng đất chiến lược từng được Hậu Tấn nhượng cho Liêu. Liêu Mục Tông thân chinh, dẫn đại quân tiến đến khu vực Bắc Kinh ngày nay. Cuộc đối đầu quân sự lớn giữa hai đế quốc tưởng như không tránh khỏi, nhưng cái chết đột ngột của Hậu Chu Thế Tông đầu năm 959 đã làm thay đổi cục diện. Mục Tông rút quân về nước, chiến tranh tạm lắng xuống.
Giữa thời kỳ trị vì của Mục Tông, cục diện Đông Á cũng chứng kiến biến động lớn khi nhà Tống thay thế nhà Hậu Chu năm 960. Quan hệ Liêu – Tống trong giai đoạn này tương đối hòa hoãn, hai bên bắt đầu thiết lập giao thương và bang giao, dù các vấn đề cốt lõi như Mười sáu châu và Bắc Hán vẫn còn đó. Cùng thời gian này, theo ghi chép của Cao Ly sử, người Nữ Chân vượt sông Áp Lục, tiến vào khu vực núi Bạch Đầu thuộc dãy Trường Bạch, làm thay đổi cấu trúc dân cư và tiềm ẩn những biến động lâu dài cho vùng Đông Bắc Á.
Ở phía đông, Cao Ly dưới thời Quang Tông năm 962 đã liên minh với nhà Tống và theo đuổi chính sách bành trướng về phía bắc. Định An Quốc của người Bột Hải cũng liên kết với Tống và Cao Ly để chống lại nhà Liêu. Những liên minh này cho thấy vị thế khu vực của nhà Liêu dưới thời Mục Tông đã suy giảm đáng kể so với các đời trước.
Song song với những biến động chính trị và quân sự, đời sống cá nhân của Liêu Mục Tông ngày càng sa đọa. Ông mê săn bắn, rượu chè triền miên, hành xử thất thường. Bạo lực trở thành thói quen, khiến triều đại của ông bị sử sách đánh giá là thời kỳ đen tối và hỗn loạn nhất của nhà Liêu. Nỗi sợ hãi không chỉ tồn tại trong triều đình mà còn lan xuống tận tầng lớp thấp nhất trong cung.
Cái chết của Liêu Mục Tông phản ánh trọn vẹn bi kịch của một bạo chúa mất kiểm soát. Ngày 12 tháng 3 năm 969, trong một chuyến đi săn ở vùng núi, ông mở tiệc uống rượu cùng các quan chức vào buổi tối. Khi gọi đầu bếp mang thức ăn lên mà không có ai đáp lại, Mục Tông nổi cơn thịnh nộ, dọa sẽ giết toàn bộ đầu bếp. Quá sợ hãi, các đầu bếp đã lẻn vào lều và giết chết chính hoàng đế. Một kết cục vừa bi thảm vừa mỉa mai cho người từng quen dùng bạo lực để gieo rắc nỗi sợ.
Ngày hôm sau, con trai của Liêu Thế Tông là Gia Luật Hiền được tôn lập làm hoàng đế, mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử nhà Liêu. Nhìn lại, Liêu Mục Tông Gia Luật Cảnh không chỉ là một vị vua nghiện rượu và bạo ngược, mà còn là biểu tượng cho giai đoạn bất ổn sâu sắc của triều Liêu, khi quyền lực hoàng đế chưa đủ vững chắc, mâu thuẫn hoàng tộc chồng chéo và bạo lực trở thành phương thức cai trị chủ đạo. Triều đại của ông là bài học cay đắng về cái giá phải trả khi nỗi sợ thay thế cho sự chính danh và trật tự.
Vietbf @ Sưu tầm
