Chính trị gia Mỹ thực chất đang kéo lùi kinh tế nước này

Sự thiếu rõ ràng về hướng đi của chính sách tài khóa cả ở tầm chính phủ và liên bang khiến doanh nghiệp và người dân “không biết đâu mà lần”.

Kinh tế Mỹ đang có dấu hiệu hồi phục thế nhưng vẫn ở mức dè dặt. Chỉ báo kinh tế gần đây đã cho thấy điều này.

Quốc hội và Nhà trắng không có ý định cải thiện triển vọng của nước Mỹ và có thể khiến mọi chuyện tồi tệ hơn. Thông điệp từ Washington DC hiện như vậy.

Thứ nhất, tin tốt. Tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ tháng 2/2011 giảm xuống 8,9%, mức thấp nhất trong gần 2 năm. Số lượng việc làm trong lĩnh vực phi nông nghiệp tăng hơn 200 nghìn. Khoảng 100 nghìn việc làm mới/tháng là cần thiết để giúp việc làm tăng trưởng kịp tốc độ của lực lượng lao động.

Suốt từ khi kinh tế Mỹ suy giảm vào năm 2009, kinh tế Mỹ đều không thể làm được điều này. Tháng 2/2011, số lượng việc làm trên thị trường tăng mạnh đã giúp thu hẹp khoảng cách trên thế nhưng nếu tốc độ cải thiện không nhanh hơn, sẽ mất khoảng 10 năm để xóa đi hoàn toàn.

Không thể nào đứng nhìn kinh tế phục hồi ở tốc độ như vậy. Đà phục hồi của kinh tế vẫn có thể chững lại. Thị trường nhà đất, nơi khởi nguồn của mọi rắc rối, còn lâu mới hồi phục.

Chỉ số S&P/Case Shiller của giá nhà đất Mỹ những tháng gần đây lại giảm và được dự báo có thể xuống thêm khoảng 20%.

Sau nhiều tháng cải thiện nhẹ, niềm tin người tiêu dùng Mỹ cũng đã đi xuống. 2 tuần qua, người tiêu dùng Mỹ bi quan hơn. Nguyên nhân chính bởi họ sợ hãi ảnh hưởng tiêu cực khi giá dầu tăng cao cũng như tình hình tài chính công tại Washington và nhiều thành phố trên khắp nước Mỹ đi xuống.

Điều này dường như quá hợp lý. Trên thực tế, chính sách công đang hướng theo đà phục hồi kinh tế theo 3 cách.

Thứ nhất, chính sách kích cầu đưa ra vào năm 2009, chủ yếu thông qua chính quyền các bang, đang nhạt dần.

Thứ hai, nghị sỹ Đảng Cộng hòa vốn đang chiếm thế đa số trong Hạ viện đang tính hạn chế chương trình kích cầu nhiều hơn nữa. Nghị sỹ Đảng Dân chủ sẽ buộc phải đáp ứng đòi hòi của phía Đảng Cộng hòa nếu không muốn chính phủ sụp đổ.

Thứ ba, ít nhất trong ngắn hạn, sẽ thật khó để đoán định về hướng thay đổi của chính sách tài khóa ở cả tầm chính phủ và liên bang.

Chẳng ai biết thuế sẽ tăng bao nhiêu, lương lao động về hưu trong lĩnh vực công sẽ được trả thế nào và chương trình An sinh Xã hội sẽ ra sao?

Sự tương tác giữa các yếu tố này nhiều khi rõ ràng và cũng có thể không rõ ràng. Đơn giản, khi chính sách kích cầu của liên bang giảm đi, chính quyền nhiều bang phải cắt mạnh chi tiêu vì thế người làm việc trong lĩnh vực công chắc chắn chịu ảnh hưởng. Chính quyền các bang của Mỹ đang sa thải nhân viên hàng loạt trong khi tình hình việc làm trong lĩnh vực tư nhân cải thiện.

Để tìm hiểu mối quan hệ giữa sự tê liệt của chính sách tài khóa và đà phục hồi kinh tế còn chậm chạp của nước Mỹ, hãy xét đến số liệu mới về thị trường việc làm: tỷ lệ tham gia vào lực lượng lao động Mỹ đã giảm không ngừng trong những năm gần đây.

Từ khi suy thoái kinh tế bắt đầu, tỷ lệ này còn giảm nhanh hơn, đặc biệt với người chỉ có trình độ học vấn hết phổ thông.

Thập niên 1970, khoảng gần 80% lao động nam có trình độ phổ thông có việc làm thế nhưng con số này hiện chỉ còn 60%. Số liệu việc làm chỉ tính người có tìm kiếm việc làm. Nhiều người trong nhóm không có được công việc toàn thời gian thậm chí không buồn kiếm việc.

Vậy người không có việc làm này nuôi sống bản thân cách nào? Họ về hưu sớm. Số lượng người Mỹ nhận tiền trợ cấp từ chương trình an sinh xã hội ở độ tuổi tối thiểu 62 ngày một tăng dù điều này khiến khoản tiền họ nhận được giảm đi. Số lượng người về hưu sớm và tuyên bố nhận trợ cấp tăng vọt.

Dù đón dấu hiệu hồi phục, thế nhưng thực tế kinh tế Mỹ đang chịu tác động xấu trong dài hạn. Chính phủ Mỹ nên duy trì hỗ trợ tài khóa có điều kiện cho các bang, đẩy mạnh can thiệp vào thị trường lao động (hỗ trợ chuyển địa điểm và tái đào tạo), ngoài ra đẩy mạnh bình ổn thị trường bất động sản.

Cam kết tài khóa ngắn hạn cần phải được gắn với cam kết cải cách trong dài hạn, không chỉ để đạt được sự cân bằng tài khóa mà còn giảm đi bất ổn.

Hệ thống thuế cũng cần được cải tổ toàn diện với lý do trên và còn để tăng doanh thu mà không phải áp thuế quá cao.

Ở thời điểm các công ty và người lao động Mỹ khốn khó với nhiều vấn đề kinh tế, chính trị gia Mỹ chưa làm đủ để giải quyết cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ chính chính sách lãnh đạo của họ. Nếu nước Mỹ vượt qua thử thách hiện nay mà không phải chịu hậu quả xấu trong dài hạn, điều đó cũng chẳng phải bởi chính trị gia quá giỏi.

Ngọc Diệp
Theo FT