Libya – “khối tài sản” lớn nhất ở Bắc Phi

Không chỉ là quốc gia đi đầu trong lĩnh vực kinh tế ở Bắc Phi với trữ lượng dầu mỏ khổng lồ, Libya còn là nước mở màn các cuộc biểu tình đòi dân chủ ở khu vực này và ở Trung Đông.

Trữ lượng dầu mỏ ở Libya thay đổi bộ mặt toàn Bắc Phi

Libya không chỉ là một thành viên của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) mà còn là quốc gia đang nắm giữ trữ lượng dầu mỏ đã được kiểm chứng thuộc hàng lớn nhất tại Bắc Phi.

Theo đánh giá thống kê về năng lượng của công ty dầu khí BP (Anh) vào năm 2008, tính đến cuối năm 2007, Libya đã được chứng nhận có trữ lượng dầu mỏ đạt 41,464 tỷ thùng, chiếm 3,34 % trữ lượng dầu của toàn thế giới mặc dù vào tháng 4/1955, khi Luật dầu khí số 25 – bộ luật chủ chốt hiện vẫn đang được bổ sung của quốc gia này - được ban hành, các công ty khai thác mới bắt đầu thăm dò dầu khí ở đây.

Libya là nước có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất ở Bắc Phi.

Các mỏ dầu đầu tiên của Libya được phát hiện vào năm 1959 ở Amal và Zelten (giờ được gọi là Nasser), nhưng phải tới năm 1961 họ mới bắt đầu xuất khẩu dầu ra nước ngoài. Tuy nhiên, kể từ đó đến nay, Libya không chỉ được coi là nhà sản xuất dầu mỏ lớn nhất ở châu Phi mà còn được xem là một trong những quốc gia ở Bắc Phi cung cấp trữ lượng dầu mỏ lớn nhất cho thị trường châu Âu.

Các công ty khai thác dầu mỏ ở Libya luôn được châu Âu đánh giá cao nhờ sản phẩm của họ có giá rẻ, chất lượng tốt và luôn đáp ứng kịp thời nhu cầu của các đối tác nước ngoài. Có được điều này là nhờ vào chi phí sản xuất thấp, các mỏ dầu rất gần với các nhà máy tinh chế và không tốn quá nhiều chi phí cho việc vận chuyển chúng sang thị trường châu Âu.

Vào năm 2007, trung bình mỗi ngày, Libya sản xuất được khoảng 1.847,7 thùng dầu thô, chiếm 2,2% tổng sản lượng của toàn thế giới, tăng 0,5% so với mức trung bình năm 2006. Nền kinh tế của quốc gia này phụ thuộc từ khoảng 75% tới 90% vào việc khai thác và xuất khẩu dầu.

Thêm vào đó, mặc dù đã trải qua gần một nửa thập kỉ thăm dò, nhưng trữ lượng dầu mỏ khổng lồ của quốc gia này vẫn chưa được khai phá hết và lượng dầu tiềm năng còn rất nhiều khiến Libya trở thành nước chủ chốt giúp nền kinh tế của khu vực Bắc Phi không ngừng tăng trưởng, nhưng cũng vì lẽ đó mà nhiều quốc gia ở phương Tây “thèm khát” mảnh đất “béo bở” này.

Sự can thiệp của nước ngoài vào Libya đã giảm đáng kể do lệnh cấm vận và do các bộ luật khắt khe khác được áp dụng ở đây, đặc biệt trong khoảng thời gian từ năm 1992 tới năm 1999. Để hạn chế việc phụ thuộc vào các công nghệ cũng như các trang thiết bị khai thác dầu mỏ của các nước khác, quốc gia này đã chấp thuận việc vay vốn đầu tư nước ngoài để duy trì hoạt động của ngành dầu khí.

Tình hình chính trị ở Libya đang rơi vào tình trạng bất ổn định.

Mặc dù bị cấm vận thương mại với nhiều quốc gia, nhưng vào năm 2007, Libya vẫn được công nhận là quốc gia có trữ lượng khí tự nhiên đạt 1.490 tỉ mét khối chiếm 0,84% tổng trữ lượng của toàn thế giới. Cũng trong năm đó, họ đã sản xuất được khoảng 15,2 tỷ mét khối lượng khí tự nhiên, chiếm 0,51% trữ lượng toàn cầu.

Trong năm 2010 vừa qua, trữ lượng dầu mỏ của Libya là 44,3 tỷ thùng, cao hơn so với mức 3,7 tỷ thùng ở Ai Cập, và chỉ kém Tunisia 1 tỷ thùng. Trong đó, 80% lượng dầu của quốc gia này được xuất khẩu sang châu Âu, 10% tới Trung Quốc và chỉ 5% tới Mỹ.

Libya là nhà sản xuất trực tiếp, chuyên cung cấp dầu mỏ cho Italia, Đức, Thụy Sĩ và Ai Cập. Chỉ tính riêng tại Italia, công ty Tamoil của Libya (có trụ sở ở Milan, Ý) đã có khoảng 2.100 trạm dịch vụ, chiếm 5% toàn thị trường bán lẻ các sản phẩm từ dầu của đất nước này. Điều đó cho thấy, dầu mỏ của Libya đã trở thành một nhân tố không thể thiếu đối với việc tăng trưởng kinh tế của quốc gia này cũng như của khu vực Bắc Phi và với nhu cầu của nhiều quốc gia lớn khác ở châu Âu.

Libya đi đầu trong các cuộc biểu tình đòi dân chủ ở Bắc Phi

Lý do Mỹ và đồng minh tấn công Libya chứ không phải là Yemen hay Bahrain thật đơn giản. Không chỉ vì Bahrain là nơi Mỹ có căn cứ hải quân lớn, Yemen như là “bàn đạp” của Washington trong cuộc chiến chống al-Qaeda còn Libya thì “không là gì cả” mà còn bởi cả những cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ của người Libya. Nhất là khi cuộc nổi dậy đòi dân chủ đã lan ra khỏi Bắc Phi với Bahrain và Saudi Arabia mà điều này lại ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi của các nước phương Tây.

Nhiều người Libya biểu tình đòi dân chủ.

Cụ thể, làn sóng biểu tình đòi dân chủ bắt đầu từ Libya đã lan rộng ra các nước như Bahrain, Iran, Algeria, Iraq, Yemen, Ai Cập rồi tới một số quốc gia khác ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi. Tình hình chính trị bất ổn định không chỉ xảy ra ở Libya mà còn lan sang các nước “đồng minh” của Mỹ như Bahrain – nơi Mỹ có căn cứ hải quân lớn - trong vòng 3 ngày liên tiếp vừa qua.

Hàng ngàn người dân Iran cũng xuống đường biểu tình kêu gọi cải cách chính phủ hoặc tạo dựng chính quyền mới. Tại Ai Cập, do ảnh hưởng của “hiệu ứng” Libya, nhiều người dân cũng biểu tình đòi mau chóng thay đổi hiến pháp và bầu cử lại. Hàng trăm người Iraq cũng yêu cầu chính phủ cải cách hành chính, phục vụ nhân dân tốt hơn nữa. Còn tại Yemen, hàng nghìn cảnh sát đã được huy động để chống biểu tình đòi dân chủ.

Làn sóng biểu tình đòi dân chủ từ Libya đã lan sang cả các nước láng giềng

Có thể nói, Libya là quốc gia đầu tiên của Bắc Phi đi đầu trong công cuộc cách mạng đòi dân chủ và làn sóng biểu tình ở đây đã gây ảnh hưởng không nhỏ tới các quốc gia lân cận ở khu vực Trung Đông và ở cả Bắc Phi.

Thậm chí một chính trị gia còn nhận định, tình hình bất ổn định về chính trị tại Trung Đông (mà khởi nguồn là từ Libya) có thể sẽ mở ra các cơ hội cho những sự thay đổi có lợi trên toàn thế giới sau này. Cũng theo vị chính trị gia này, vì lợi ích lâu dài, tình trạng này có thể sẽ tiếp tục tái diễn trong khu vực.

Mà với Mỹ, sự ổn định tại các quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn hiện nay dường như quan trọng hơn là nguyện vọng của các phong trào đòi dân chủ ở những nước này. Bà Marina Ottaway, Giám đốc chương trình Trung Đông tại Carnegie Endowment for International Peace ở Washington, nói: "Mỹ luôn thuyết giảng những giá trị mà chính họ lại không thể tuân thủ. Suy cho cùng thì quyền lợi của Mỹ luôn là trên hết." Do đó, chỉ có Libya là bị Mỹ và các nước đồng minh phương Tây lên kế hoạch phản ứng quân sự.

Theo VTC