Thất bại quản lý đừng đổ cho ý thức người dân

Cứ mỗi khi thất bại trong công tác quản lý, người ta lại đổ lỗi cho ý thức của người dân: từ tắc nghẽn giao thông cho đến môi trường ô nhiễm, từ hối lộ phong bì cho bác sĩ hay dúi tiền cho Cảnh sát giao thông… Nhưng vì sao mà ý thức của người dân lại mãi kém khi mà đời sống kinh tế vật chất thì đã đi lên rất nhiều?

Từ việc rèn ý thức của đứa trẻ

“Nhân chi sơ, tính bản thiện”. Những đứa trẻ khi mới ra đời đều trong sáng và hầu như chưa có ý thức. Ý thức của đứa trẻ được hình thành dần dần và nó phải được rèn rũa bằng nhiều cách: người lớn làm gương, ông bà, bố mẹ, thầy cô giáo dạy dỗ.

Có câu: “Nuôi con mà không dạy là lỗi ở người cha. Dạy trò mà không nghiêm là lỗi ở người thầy. Cha khuyên răn, thầy dạy bảo mà không thành là lỗi ở người con”.

Trong mỗi gia đình đều có các quy định riêng mà đứa trẻ phải thực hiện. Nếu vi phạm, chúng sẽ bị bố mẹ từ nhắc nhở, quở trách, phạt bằng nhiều hình thức, thậm chí bị đánh đòn. Chắc chắn, đứa trẻ nào cũng sẽ có lần, thậm chí nhiều lần vi phạm. Nhưng nếu bố mẹ chúng thực hiện nghiêm các quy định, các giao ước thì đứa trẻ dần dần sẽ ý thức được rằng, nó không nên vi phạm nếu không muốn bị phạt. Khi phạt con, hầu hết bố mẹ đều hiểu rằng: phạt để lần sau nó không làm như thế nữa.

Tuy nhiên, cũng có những đứa trẻ không bị phạt hay nhắc nhở khi vi phạm, hoặc có lúc chúng bị phạt, có lúc lại không. Và vì thế, lần sau chúng sẽ lại tiếp tục vi phạm.

Ý thức của đứa trẻ được hình thành dần dần và nó phải được rèn rũa bằng nhiều cách

Ở trường học cũng vậy, sẽ có những quy định dành cho lứa tuổi học trò mà bất cứ học sinh nào cũng phải tuân theo. Đi học phải đúng giờ, ngồi trong lớp phải giữ trật tự, về nhà phải làm bài tập… Nếu vi phạm, chúng cũng sẽ phải nhận những kỷ luật của nhà trường. Người ta thường hỏi: tại sao bọn trẻ rất nghe lời cô giáo, hầu như không dám vi phạm quy định của nhà trường. Điều này thể hiện ngay cả khi chúng chỉ là những bé đang học mẫu giáo. Câu trả lời là: Vì cô giáo của chúng luôn thực hiện rất nghiêm những quy định mà nhà trường hay lớp học đã đề ra.

Không có chuyện một bé không làm bài tập mà được bỏ qua, hay mắng chửi bạn mà không bị cô phạt.

Cứ như vậy, ý thức của những đứa trẻ dần được hình thành. Và trước khi trách một đứa trẻ hư, hãy xem lại gia đình và nhà trường đã giáo dục trẻ như thế nào.

Không ít phụ huynh đã kể rằng, họ bị con họ phê bình vì vứt rác ra đường hoặc vượt đèn đỏ. “Tại sao bố/mẹ lại vượt đèn đỏ” hoặc “tại sao bố/mẹ lại vứt rác ra đường”? - nhiều đứa trẻ đã hỏi và bố mẹ chúng thường lờ đi vì đơn giản là họ không trả lời được.

Có một điều rõ ràng là, những đứa trẻ chỉ hỏi một vài lần đầu, và sau đó thì chúng không hỏi nữa. Chúng dần coi những việc làm sai trái đó là đương nhiên, chúng chấp nhận và sau đó là… làm theo. Từ việc này dẫn sang việc khác, và bố mẹ thì nói: Sao con cái càng lớn chúng càng bướng?”

Cho tới chuyện nhờn luật của người lớn

Từ chuyện những đứa trẻ con, chúng ta hãy phân tích hành động của người lớn.

Lâu nay, rất nhiều chuyện, sau khi mổ xẻ nguyên nhân tồn tại thì các nhà quản lý lại đi đến kết luận: Ý thức của người dân quá kém! Từ chuyện đổ rác ra đường, chuyện vi phạm luật giao thông, chuyện đưa phong bì cho bác sỹ hay chuyện đút lót cho Cảnh sát giao thông… thì một là người ta “đổ” cho ý thức của người dân, hai là người ta “đổ” cho lòng tham của những người nhận tiền khi bị chỉ trích về những thất bại của việc thực hiện các quy định.

Cứ mỗi khi bất lực trong quản lý, người ta lại đổ lỗi cho ý thức của người dân

Nhưng ý thức của người vi phạm, hay ý thức của người nhận tiền đút lót trong các vấn đề trên bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi điều gì? Nhiều người cho rằng, đó là luật pháp và việc thực thi pháp luật.

Nhiều người bảo, ý thức người dân Việt mình kém. Ra nước ngoài mà xem, không có cảnh sát họ vẫn chấp hành nghiêm chỉnh. Nói thế đúng mà chưa đúng. Cũng vẫn người Việt Nam, tại sao ra nước ngoài họ lại không dám phạm luật? Bởi vì họ biết, nếu họ vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.

Còn ở Việt Nam, hầu hết những người vi phạm đều biết rằng, sở dĩ họ dám vi phạm là vì họ biết không ai làm gì họ, hoặc họ có thể “được thông cảm”, hay cùng lắm là “dúi tí tiền xong”. Một lý do nữa, (mà lý do này có lẽ là lý do chính), đó là: người khác làm được thì họ cũng làm được. Không làm thì chỉ có… thiệt mình!

Nếu ai vi phạm giao thông cũng bị xử lý, chắc chắn sẽ rất ít người vi phạm, và đường sẽ ít tắc hơn. Nếu ai đổ rác ra đường cũng bị phạt như quy định, đường phố chắc chắn sẽ sạch hơn. Nếu không có doanh nghiệp “vi phạm luật môi trường nghiêm trọng” như kiểu Vedan giết sông Thị Vải hay TungKuang hủy diệt môi trường sông Ghẽ mà vẫn không bị truy tố, thì môi trường sẽ không tiếp tục bị các doanh nghiệp huỷ hoại; Nếu không có những cảnh sát ăn tiền mà chỉ bị nhắc nhở hoặc cho qua, đánh dân mà chỉ bị phạt hành chính, sẽ rất ít cảnh sát dám ăn mãi lộ hay hành hung người dân; Nếu cấp dưới vi phạm mà cấp trên không bao che, sẽ chẳng mấy ai “vô ý thức” coi thường pháp luật…

Người Việt không xấu như người ta nghĩ. Và thực thi quy định, luật pháp một cách nghiêm minh, công bằng tuy không phải là biện pháp duy nhất, nhưng nó là một trong những biện pháp quan trọng nhất để “rèn” ý thức của mỗi công dân.

Xuân Hưng
VNMedia