Mỹ - Trung có thực sự là những kẻ thù chiến lược của nhau?

Xét theo diễn biến sự kiện, Trung Quốc đang bị rơi vào tình thế co cụm cả về kinh tế lẫn phạm vi ảnh hưởng, mà nguyên nhân không gì khác là sự tấn công trực diện của Mỹ và Phương Tây. Đây là sự thất thất bại bước đầu của luồng tư tưởng cực đoan có bản chất là tư tưởng Đại Hán.

Tờ Nhân Dân Nhật Báo đang cố gắng ngụy tạo bức tranh về tính chất "khu vực" của vấn đề an ninh các "quốc gia nhỏ" với một dụng ý rõ ràng là để che đậy những yếu điểm khó có thể dung hòa họ vào một trật tự của thế giới văn minh. Bài báo của Wang Fan, giáo sư viện nghiên cứu "Chiến lược quan hệ quốc tế" trực thuộc bộ Ngoại giao Trung Quốc, viết:

Đã có rất nhiều cuộc hội thảo diễn ra xoay quanh vấn đề liệu tình hình Đông Á có tiếp tục được duy trì ổn định hay không sau khi Tổng thống Obama tuyên bố rằng Mỹ sẽ trở lại châu Á. Hoa Kỳ ám chỉ rằng sự hiện diện của mình ở Đông Á là góp phần thúc đẩy ổn định tình hình trong khu vực, nhưng liệu điều này có thực sự đúng?

Chiến lược châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ có 3 ưu tiên chính: thịnh vượng về kinh tế, ổn định về tình hình khu vực và sự an toàn của các đồng minh. Trên hết, Mỹ sẵn sàng, có khả năng và cần duy trì ổn định ở khu vực Đông Á.

Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh rõ ràng rằng chỉ có một cơ chế an ninh đa phương trong khu vực mới đảm bảo được tình hình an ninh ổn định lâu dài ở Đông Á. Khối liên minh do Mỹ đứng đầu chỉ lợi dụng được một số ít các nước trong khu vực Đông Á, do vậy họ mong đợi rằng cơ chế an ninh hiện tại trong khu vực này sẽ không tồn tại lâu dài. Một cơ chế đa phương giữa các nước Đông Á với nhau đã trở thành một xu thế không thể ngăn cản mặc dù nó vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức.

Nếu Đông Á có cơ chế an ninh đa phương khu vực riêng thì cơ cấu an ninh khu vực do Mỹ đứng đầu sẽ bị thay đổi, và Mỹ có thể sẽ phải lựa chọn hoặc là ra đi, hoặc là ở lại và trở thành thành viên của cơ chế mới. Tất nhiên, vẫn còn cả một quãng đường dài để thực hiện điều đó. Thậm chí sau khi cơ chế này được thiết lập, Mỹ sẽ vẫn có quyền quyết định ở lại hay ra đi theo cách của riêng mình.

Do vậy, để duy trì sự hiện diện ở Đông Á, Hoa Kỳ sẽ phải tạo ra những tình huống cần thiết như tăng cường liên quân và các cuộc tập trận quân sự cũng như giữ cân bằng quyền lực của mình trong khu vực.

Tuy nhiên, có khả năng Washington sẽ hành động theo cách của riêng mình: sẽ không đấu tranh cho lợi ích của một nước nhất định mà chỉ dùng lực lượng để bảo vệ lợi ích ngay trước mắt. Vì thế, mặc dù đang can thiệp vào các vụ tranh chấp ở Đông Á nhưng Mỹ vẫn không bị coi là can thiệp sâu vào tình hình khu vực.

Washington sẽ không bao giờ mạo hiểm sử dụng lực lượng nếu có nhiều phương án lựa chọn, ngay cả khi nhằm mục đích bảo vệ lợi ích trước mắt. Bởi vì Mỹ sẽ chỉ đấu tranh cho những lợi ích của riêng mình nên họ lờ đi lời đề nghị từ phía các nước kêu gọi Hoa Kỳ trợ giúp cho cuộc đấu tranh của quốc gia mình. Khi lợi ích của Washington – đặc biệt là lợi ích an ninh – trùng với lợi ích của các quốc gia khác thì Mỹ sẽ tiến hành các cuộc chiến tranh mang danh nghĩa đấu tranh vì lợi ích của các quốc gia khác như nước này đã từng làm trong cuộc chiến tranh Triều Tiên. Để làm yên lòng các nước, Mỹ sẽ đóng vai trò là một người trung gian hòa giải hoặc một trọng tài viên.

Xét về mặt chiến lược, nhiều người cho rằng Trung Quốc và Mỹ đang đối kháng với nhau trong vụ tranh chấp ở Đông Á và một cuộc chiến tranh lạnh giữa họ sớm muộn cũng xảy ra. Quan điểm này rõ ràng là xa rời thực tế.

Thứ nhất, không có căn cứ để khẳng định rằng đây là sự cạnh tranh chiến lược giữa Trung Quốc và Mỹ hiện nay. Cái gọi là canh tranh chiến lược chỉ là một khái niệm giả định được đưa ra bởi những nước muốn thu hút sự chú ý của một số cơ quan truyền thông và những nhóm lợi ích nhất định.

Thứ hai, cả hai bên sẽ phải chịu những tổn thất nặng nề nếu Trung Quốc và Mỹ cạnh tranh chiến lược với nhau, đồng thời một số nước có thể sẽ được lợi từ việc này trong khi các quốc gia và những lực lượng không thể kiểm soát khác có thể tăng lên. Đó là lí do vì sao mối quan hệ hữu nghị và ổn định chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc là cần thiết cho khu vực và thế giới.

Khi khả năng xảy ra nguy cơ xung đột giữa các nước lớn giảm xuống thì cuộc đấu tranh giữa một nước lớn với các nước nhỏ sẽ trở thành những cuộc đối đầu không cân sức. Do đó, nguy cơ xung đột leo thang sẽ khó có khả năng được khởi xướng bởi 2 cường quốc nhưng có lẽ sẽ được châm ngòi bởi những mâu thuẫn khó kiểm soát giữa một nước lớn với một nước nhỏ. Miễn là các cường quốc giữ được bình tĩnh và tự kiềm chế thì tình hình ổn định trong khu vực nói chung sẽ vẫn được duy trì.

Thứ ba, một số nước cho rằng Trung Quốc và Mỹ sẽ không còn hợp tác chiến lược với nhau sau khi Mỹ tuyên bố sẽ trở lại châu Á. Nhưng thực ra đó là một nhận định sai lầm chiến lược. Rất nhiều cuộc đàm phán và trao đổi thông tin giữa Mỹ và Trung Quốc không được công bố nhưng thực tế đã làm giảm bớt những hiểu lầm giữa hai nước.

Thứ tư, các quốc gia – bao gồm cả Mỹ và Trung Quốc – không nên lờ đi tính nghiêm trọng của những mối đe dọa an ninh phi truyền thống vào bất kỳ thời điểm nào.

Căn cứ vào những lí do trên đây, có thể khẳng định rằng cơ sở cho sự hợp tác chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc là hoàn toàn vững chắc và sẽ còn vững chắc hơn trong tương lai. Không một các nhân hoặc lực lượng nào có thể thay đổi xu thế này.

Vân Anh(Theo Peopledaily)