- Hành trình thu thập tư liệu để “hiểu Việt Nam” của bà Lady Borton tạm dừng lại ở nhà Đại tá Trần Trọng Trung, người có nhiều năm làm việc dưới quyền Đại tướng Võ Nguyên Giáp 3 ngày trước khi Đại tướng tròn 100 tuổi. Và bà đã được nghe những câu chuyện “rất Võ Nguyên Giáp” – như bà nhận xét.
“Vị tổng tư lệnh” đi xe đạp thăm dò trận địa
Được nghe những câu chuyện mới về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nét mặt người phụ nữ Mỹ duy nhất hiểu Việt Nam (tên gọi thân mật mà báo chí đặt cho bà Lady Borton) thể hiện sự say sưa, chăm chú, đôi lúc bà còn vỗ tay tán thưởng.
Bà đề nghị Đại tá Trần Trọng Trung kể những kỷ niệm cá nhân, những câu chuyện đời thường về Đại tướng Võ Nguyên Giáp bởi “đối với người phương Tây, những điều chung chung không có ý nghĩa. Một số câu chuyện nhỏ sẽ giúp chúng tôi hiểu thêm về ông Giáp (Đại tướng Võ Nguyên Giáp)”.
"Về con người Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong giai đoạn hiện tại còn nhiều điều chưa nói ra được". Ảnh sưu tầm
Đó là một câu chuyện chiến trận. Đại tá Trần Trọng Trung nhớ lại những ngày năm 1946 tại Hà Nội: “Không có một đất nước nào khi nổ ra chiến tranh, kẻ thù đang ở trên đất nước, đóng quân ở thủ đô của mình. Làm thế nào chuẩn bị chiến đấu mà có thể giữ được bí mật là điều tưởng như không làm được. Những ngày đó, các anh Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Thái, Vương Thừa Vũ thường lóc cóc đạp xe đạp trên các đường phố Hà Nội, để nghiên cứu địa hình cũng như xem quân Pháp bố trí như thế nào...”.
Câu chuyện tiếp theo về cuốn sách nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ dường như vẫn còn để lại trong ông Trung nhiều ưu tư. Ông kể, hồi đó, Đại tướng giao cho tôi sưu tập công văn, mệnh lệnh, thư từ về chiến dịch Điện Biên Phủ. Vì tất cả các tài liệu đó đều ký tên Võ Nguyên Giáp, ông Trung đề tác giả sách là Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp.
“Đến nhà xuất bản họ yêu cầu đổi tên tác giả, phải lấy Đảng ủy Quân sự Trung ương – Bộ Quốc phòng (tên gọi năm 1985 của Tổng quân uỷ, nay là Quân uỷ TƯ. Tổng quân uỷ thành lập sau CM tháng 8 theo chỉ thị của Cụ Hồ, Tư lệnh Võ Nguyên Giáp là Bí thư Tổng quân uỷ. Năm 1961, Tổng quân ủy đổi thành Quân uỷ TƯ). Tranh luận cả buổi sáng vẫn không ngã ngũ, tôi về báo cáo Đại tướng. Ông bảo là ta cần cái gì, ta đâu có cần cái tên, chỉ cần toàn dân biết có tư liệu để biết về sự kiện lịch sử này”.
Từ số 0 tới chiến thắng
Là một trong những người hiếm hoi còn sống kể từ ngày Bộ Tổng tham mưu ra đời, Đại tá Trần Trọng Trung hiểu rõ, những bước đi đầu tiên vô cùng khó khăn của cơ quan tham mưu chiến lược đầu não này.
“Tất cả đều từ con số 0. Người được giao làm Tổng tham mưu trưởng, ông Hoàng Văn Thái chưa biết gì về công tác tham mưu (văn hóa tham mưu – theo cách dùng từ của châu Âu)” – ông Trung mô tả.
Nhớ lại những ngày mò mẫm tìm tòi những kiến thức sơ đẳng về văn hóa tham mưu, trong cuốn sách Bộ Tổng tham mưu những năm chiến đấu trong vòng vây vừa được NXB Chính trị Quốc gia ấn hành, Đại tá Trần Trọng Trung nhấn mạnh, mỗi bước đi của từng sĩ quan Bộ Tổng tham mưu (BTTM) thời đó đều có sự hướng dẫn, trợ giúp của Uỷ viên Thường vụ Trung ương (nay là Bộ Chính trị) chuyên trách về quân sự, Võ Nguyên Giáp (anh Văn).
Ông kể: “Chuẩn bị cho Hội nghị Đà Lạt, Anh Võ Nguyên Giáp, danh nghĩa chính thức lúc đó là Chủ tịch quân uỷ hội, chỉ cho chúng tôi cách vẽ bản đồ quân sự thế nào, thông tin liên lạc ra sao. Anh Văn đến giải thích tại sao lại ký Hiệp định Sơ bộ 6/3…( vì nhận thức chính trị của các sĩ quan tham mưu chúng tôi hồi đó, dù là cấp chiến lược, lúc đó còn rất hạn chế, ngay sau khi ký Hiệp định Sơ bộ 6/3, cho phép quân Pháp ra Bắc để tống khứ quân Tưởng, anh Văn đến ngay, giải thích về Hiệp định cho sĩ quan và nhân viên BTTM)”.
Theo ông Trung, đó không phải lần đầu tiên, “người thầy” Võ Nguyên Giáp cùng bước đi từ con số 0 với ‘từng học trò – các sĩ quan BTTM”. Ký ức của vị đại tá gần 90 tuổi lại quay về những ngày thành lập của trường Quân chính kháng Nhật (tháng 6 /1945).
“Hồi đó, chúng tôi chỉ biết 4 chữ: “Đánh Pháp đuổi Nhật”. Việc gì anh Văn cũng hướng dẫn cụ thể. Ví dụ, tổ chức một hội nghị phải chuẩn bị nội dung, khách mời, bảo vệ canh gác, phân công công việc, chỗ ăn chỗ ngủ như thế nào? Hay đi công tác phải chuẩn bị quần áo thế nào, nội dung bàn luận ra sao, nếu phía bên kia không đồng ý thì phương án dự bị là gì…”.
Nhìn thẳng vào vị khách nước ngoài, ông Trung tiếp: “Trong kháng chiến chống Pháp, mỗi chiến sĩ đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân trước Cách mạng tháng Tám nay về phụ trách một chiến khu, có khi gồm 4-5 tỉnh, như anh Hoàng Sâm là khu trưởng khu II. Cách mạng ập đến, chúng tôi trưởng thành chưa kịp, phải có người hướng dẫn cụ thể, Đó là anh Văn”.
“Còn nhiều điều chưa nói”
Bà Lady Borton chăm chú lắng nghe. Ảnh H.Đ
Một cuốn sách khác của Đại tá Trần Trọng Trung cũng gặp rắc rối với tên gọi. Cuốn sách được in lần đầu vào năm 2005 với nhan đề không đúng ý tác giả: Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đến lần tái bản kỷ niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp tròn 100 tuổi, NXB Chính trị Quốc gia đã trả lại tên gọi cho cuốn sách Võ Nguyên Giáp, danh tướng thời đại Hồ Chí Minh.
“Đại tướng Võ Nguyên Giáp là kiến trúc sư của từng chiến công của lực lượng vũ trang của Việt Nam. Về con người Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong giai đoạn hiện tại còn nhiều điều chưa nói ra được” – người từng hàng chục năm làm việc dưới quyền Đại tướng nói.
Bà Lady Borton tỏ vẻ không ngạc nhiên với tâm sự trên của Đại tá Trần Trọng Trung. Bà chỉ đề nghị, ông Trung hãy viết ra những điều ông biết dù có thể chưa xuất bản ngay. Và ông hãy sao bản thảo, đưa cho người thân tín một bản, phòng trường hợp cháy nhà, lũ lụt...
Theo bà, “hiện giờ thế hệ trẻ chưa suy nghĩ gì về lịch sử về cách mạng, văn hóa và văn học. Lúc họ lớn tuổi hơn, họ sẽ muốn biết thế hệ trước. Nhưng khi đó, thế hệ trước đã đi rồi. Những cuốn sách như của bác Trung sẽ giúp họ”.
Sau đó, người phụ nữ Mỹ này cười vang trước sự lo xa của mình. Có vẻ như, bà đang càng ngày càng hiểu thêm về Việt Nam.
Bà Lady Borton là nhà văn, nhà báo, nhà từ thiện người Mỹ, đã sống và làm việc ở Việt Nam từ 1978. Vừa qua, bà đã dịch một số tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh ra tiếng nước ngoài.
Trong đó có tác phẩm "Vừa đi đường vừa kể chuyện”. Bà còn là tác giả của cuốn sách "Tiếp sau nỗi buồn" và cuốn "Cảm nhận kẻ thù". Bà đã cùng với nhà báo, nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc biên soạn một số đầu sách tham khảo bằng hai thứ tiếng và dịch cuốn "Điểm hẹn lịch sử" của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và cuốn "Tây Nguyên ngày ấy" ra tiếng Anh.
Hoàng Hạnh (ghi)
theo bee
Người phụ nữ Mỹ và những câu chuyện “rất Võ Nguyên Giáp”
