Chủ nghĩa Quốc gia và Phát triển Kinh tế

Vũ Hoàng & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA Ngày 2011-09-14

Bảo vệ quyền lợi quốc gia trong thế giới toàn cầu hóa

AFP photo - Nhân viên Hy Lạp của công ty thuộc sở hữu nhà nước
phản đối trước quốc hội việc tư nhân hóa công ty vào ngày 21 tháng 6 năm 2011.

Vụ khủng hoảng tài chính tại Âu Châu đang phơi bày một mâu thuẫn có thể khiến chúng ta liên tưởng đến Việt Nam.

Hy Lạp là xứ tương đối nghèo và đã khai thác hệ thống tiền tệ thống nhất của Âu Châu khi bỏ đồng bạc quốc gia là đồng "Drachma" để dùng đồng Euro từ 10 năm trước hầu người dân có mức sinh hoạt cao hơn thực lực quốc gia. Nhưng quyền lợi quốc gia ấy lại gây vấn đề cho tập thể là khối Euro và cơ chế Liên hiệp Âu Châu, đến nỗi đe dọa luôn sự tồn tại của đồng Euro. Cũng hoàn cảnh quốc tế ấy khiến lãnh đạo Cộng hoà Liên bang Đức đang gặp khó khăn với dân chúng khi phải hy sinh phương tiện quốc gia để cưu mang một xứ khác hầu cứu vãn đồng Euro.

Nhìn rộng ra ngoài, người ta thường nghĩ là hội nhập kinh tế toàn cầu có thể đem lại lợi ích lớn hơn cho từng quốc gia. Thí dụ như sau khi đổi mới rồi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, quả là Việt Nam có mức tăng trưởng cao hơn và đạt xuất siêu rất lớn với kinh tế Hoa Kỳ. Nhưng quyền lợi quốc gia của xứ này lại bị một nước láng giềng là Trung Quốc đe dọa, mà không chỉ về ngoại thương khi bị nhập siêu rất nặng. Lồng bên dưới, có một câu hỏi khác là liệu ta có thể bảo vệ quyền lợi quốc gia bằng chính sách tự cô lập hoặc bảo hộ mậu dịch hay chăng?

Vũ Hoàng nêu vấn đề với nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa về những câu hỏi thiết thực đó.

Hội nhập quốc tế

Vũ Hoàng: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Thưa ông, có thể là nhân danh quyền lợi quốc gia mà xứ Hy Lạp đã gia nhập hệ thống tiền tệ thống nhất của Âu Châu vào năm 2001 và thậm chí còn khai gian thống kê về kế toán quốc gia để đạt tiêu chuẩn gia nhập. Chưa đầy 10 năm sau thì Hy Lạp bị nguy cơ vỡ nợ, rồi khủng hoảng lây lan cho cả khối Euro và gây khó khăn cho cường quốc kinh tế số một trong khu vực là nước Đức khi cứ phải cưu mang các xứ khác. Mâu thuẫn ấy dẫn tới một câu hỏi không trừu tượng: chủ nghĩa quốc gia và quyền lợi dân tộc có mâu thuẫn với hội nhập kinh tế hoặc thống nhất tiền tệ hay không?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Câu hỏi này quả là không trừu tượng mà còn là thời sự nóng bỏng tại Âu Châu và đang ảnh hưởng đến các thị trường khác trên thế giới. Tuy nhiên, trong vấn đề này, ta có hai loại hồ sơ khác nhau. Một là vấn đề đặc thù của Âu Châu với tham vọng đầy mâu thuẫn. Hai là vấn đề hội nhập của các nước vào luồng trao đổi kinh tế toàn cầu trong đó, yếu tố quốc gia có thể tan loãng trong một khái niệm lớn lao mà mơ hồ hơn, nhưng vì vậy cũng gây ra mâu thuẫn.

Vũ Hoàng: Nếu vậy, ta sẽ bắt đầu từ Âu Châu với mâu thuẫn giữa mục tiêu hội nhập quốc tế và thống nhất tiền tệ với những tính toán bảo vệ quyền lợi quốc gia, là mâu thuẫn đang de dọa sự tồn tại hoặc ít ra là sự nguyên vẹn của đồng Euro. Xin ông giải thích và phân tích cho vụ này.

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Âu Châu là một tập thể phức tạp của nhiều quốc gia bị chia cắt bởi điều kiện thiên nhiên quá khác biệt. Chính là sự khác biệt ấy mới sinh ra bản sắc riêng của từng tập thể và kết tinh thành chủ nghĩa quốc gia dân tộc. Chủ nghĩa ấy có dẫn tới chiến tranh trong nội bộ Âu Châu, ít ra là ba lần đại chiến trong thế kỷ 19 và 20, vào các năm 1871, 1914 và 1939.

- Nhưng do hoàn cảnh khác biệt và giới hạn về khả năng bành trướng bên trong mà từ năm 1492, Âu Châu đã vươn ra ngoài, rồi trở thành đầu máy kinh tế và sức mạnh khuynh đảo thế giới trong 500 năm, cho đến khi một cường quốc trong khu vực tan rã là Liên bang Xô viết vào năm 1991.

- Rút tỉa kinh nghiệm gọi là "nội chiến Âu Châu", sau Thế chiến II, các nước trong khu vực muốn giải trừ nguy cơ chiến tranh bằng hợp tác kinh tế. Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc với sự sụp đổ của Liên Xô, người ta nói đến hợp tác kinh tế toàn cầu, và khái nhiệm toàn cầu hóa chủ yếu xuất hiện từ đó. Nhưng các nước Âu Châu còn muốn hội nhập cả kinh tế lẫn chính trị, với sự ra đời của một khối tiền tệ thống nhất là khối Euro, dù khác biệt về trình độ phát triển và mâu thuẫn về quyền lợi vẫn gần như nguyên vẹn bên trong với kết quả là vụ khủng hoảng ngày nay.

Vũ Hoàng: Khi ông trình bày bối cảnh lâu dài là 500 năm và rộng lớn là chiến tranh mang nội dung quốc gia dân tộc của Âu Châu ta mới để ý đến một nghịch lý. Đó là các nước Âu Châu thường xuyên giao chiến với nhau để từ đó hình thành những tập thể mang tính chất quốc gia như người ta đã thấy sau này. Nhưng các quốc gia đó cũng liên thủ với nhau để chinh phục và khai thác cả thế giới, trước hết là các nước Nam Mỹ rồi Bắc Phi, Châu Phi và sau cùng là Châu Á. Vì vậy, thế giới từng là nạn nhân của ba chủ nghĩa bành trướng xuất phát từ lục địa Âu Châu là thực dân, phát xít và cộng sản. Nhưng cái gì đã khiến là sau Thế chiến Hai, các nước Âu Châu lại gom sức làm một và hết tự xâu xé như thế giới đã thấy trong mấy thế kỷ liền?



000_DV699161-250.jpg

Biểu tượng đồng tiền chung Châu Âu bên ngoài trụ sở ECB tại Đức. AFP photo


Nguyễn Xuân Nghĩa: - Câu hỏi này rất khó trả lời cho ngắn gọn nhưng tôi thiển nghĩ là do một võ khí và hai siêu cường! Do bom nguyên tử hay hạch tâm với khả năng tàn sát cả một quốc gia, là điều trước đây nhân loại chưa có. Và do sự bành trướng của Liên Xô, Hoa Kỳ phải góp phần bảo vệ bằng Minh ước NATO, là một tập thể quân sự siêu quốc gia chưa từng có trước đây.

- Ba yếu tố ấy thúc đẩy sự hội nhập cả Âu Châu vào một thị trường chung rồi một khối kinh tế thống nhất trong gần nửa thế kỷ Chiến tranh lạnh. Tập thể Âu Châu thành hình và tự củng cố từ đó. Khi Chiến tranh lạnh chấm dứt, Âu Châu mới lạc quan nghĩ xa hơn, đến sự hình thành của một khối kinh tế thống nhất để tiến tới thống nhất chính trị. Nhưng mâu thuẫn về quyền lợi quốc gia thì còn nguyên vẹn và ngay nay kết tinh vào một câu hỏi: có thể nào mà nhân danh quyền lợi của tập thể để đòi các hội viên tuân thủ những kỷ luật kinh tế trong nội bộ không? Câu hỏi ấy quyết định về tương lai của đồng Euro vì bao hàm hai giả thuyết.

- Một là sẽ khai trừ ra khỏi khối Euro xứ nào không chấp nhận kỷ cương quốc tế. Hai là nếu Đức không đòi các nước kia chấp nhận kỷ cương ấy thì dân Đức gây khó khăn cho lãnh đạo khiến Đức có thể ra khỏi khối Euro. Mà nếu không có cường quốc kinh tế này làm xương sống và đầu máy thì đồng Euro thành vô giá trị. Hôm mùng bảy vừa qua, khi Thủ tướng Hà Lan đề nghị lập ra một cơ chế giám sát kỷ luật chi tiêu của các thành viên Euro đang được chuộc nợ, có lẽ xứ này muốn cứu vãn đồng Euro đồng thời tránh được một kịch bản mà các nước Âu Châu đều e ngại từ khi nước Đức thống nhất vào năm 1871. Đó là sự thống trị thực tế của quốc gia đông dân nhất, có sức nặng kinh tế cao nhất và lại nằm ở trung tâm của Âu Châu. Chúng ta đang chứng kiến một sự xoay chuyển rất nghiêm trọng của thế giới và là mặt trái của hiện tượng toàn cầu hóa.

Bảo vệ quyền lợi quốc gia

Vũ Hoàng: Nói đến toàn cầu hoá và trở lại chủ đề liên quan tới Việt Nam, thưa ông, chủ nghĩa quốc gia dân tộc có còn ý nghĩa gì không trong một thế giới hội nhập và thực tế là liên lập giữa các nước với nhau?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng chủ nghĩa quốc gia vẫn còn và càng là yếu tố cần thiết trong khung cảnh gọi là toàn cầu hóa, nhưng nó phải biểu hiện cách khác.

- Thứ nhất, kinh tế thị trường được hội nhập với nhau qua giao dịch ngoại thương và tư bản có nâng cao sự thịnh vượng trong mọi quốc gia và chắc chắn là thịnh vượng hơn thời kỳ tự cung tự cấp và ngăn sông cấm chợ ngày xưa. Chúng ta có thấy mức sống của nhiều người Việt được nâng cao chính là nhờ việc hội nhập đó. Cho nên điều ấy có lợi hơn chủ trương bảo hộ mậu dịch theo lối suy nghĩ ngắn hạn là bảo vệ quyền lợi quốc gia chống lại hàng hóa của xứ khác

- Thứ hai, trong trào lưu hội nhập như vậy, các nước chặt chẽ hợp tác với nhau nên ta thấy ra một hiện tượng là "hàng hóa không quốc tịch". Đó là một món hàng kết hợp nhiều thành tố xuất phát từ nhiều quốc gia với kết quả là cái vỏ thì ghi là, thí dụ như "chế tạo tại Malaysia" hay "chế tạo tại Trung Quốc", nhưng cái ruột, đôi khi là bộ não, lại thuộc một quốc gia khác.

Vũ Hoàng: Xin hỏi ông ngay một câu là trong hoàn cảnh ấy thì làm sao phân định được phần đóng góp của xứ này hay xứ khác?

Yếu tố sinh tử là trong tiến trình hợp tác đa quốc ấy làm sao quốc gia của mình đóng góp được phần trọng yếu và then chốt nhất để hưởng được nhiều lợi ích nhất.
Ô. Nguyễn Xuân Nghĩa

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Đấy chính là cách biểu hiện khác của chủ nghĩa quốc gia dân tộc!
- Chúng ta hiểu ra một sự thể kinh tế là sự gia tăng giá trị của sản phẩm trong tiến trình sản xuất. Thí dụ như đất đai hãng xưởng của xứ này, công nghệ hay kỹ thuật mẫu mã của xứ kia, tư bản thì có phần đóng góp của một nước thứ ba, rồi nguyên nhiên vật liệu và nhân công lại do một số nước khác cung cấp.... Trong tiến trình kết hợp nhiều đợt đóng góp vào giá trị của sản phẩm hoàn tất, mỗi nước thành viên lại hưởng lợi một cách. Nhưng, yếu tố sinh tử là trong tiến trình hợp tác đa quốc ấy làm sao quốc gia của mình đóng góp được phần trọng yếu và then chốt nhất để hưởng được nhiều lợi ích nhất. Khi ấy, ta thấy vấn đề kế toán lại trở thành quyền lợi quốc gia.


000_Hkg4153195-250.jpg
Công nhân VN làm việc cho công ty nước ngoài đầu tư tại VN. AFP photo

- Vấn đề kế toán là danh mục các phương tiện sản xuất được lần lượt kết hợp từ nhiều xuất xứ trong chu trình tích lũy trị giá ngày một cao hơn. Nhưng nếu quốc gia chỉ có thể cung cấp loại phương tiện sản xuất thấp kém thì mức lợi thu về cũng thấp kém. Việc bảo vệ quyền lợi quốc gia, thí dụ như Việt Nam, là làm sao nâng cao mức đóng góp của người Việt Nam. Đi vào cụ thể là nếu cướp đất của dân cho ngoại quốc lập nhà máy và ép sức người dân để nhà máy ngoại quốc tuyển lao công của ta với giá rẻ mạt và gây ô nhiễm cho môi sinh thì phần đóng góp của người Việt trong một sản phẩm có tiếng là "Chế tạo tại Việt Nam" chỉ là một phần cực nhỏ với phí tổn rất cao. Khi ngoại quốc lại tìm ra mối lợi cao hơn ở xứ khác, họ đem nhà máy hay công nghệ qua nơi khác là quốc gia gặp họa. Đó là hiện tượng ta gọi là "có tiếng mà không có miếng".

- Không chỉ Việt Nam, Trung Quốc là một nước điển hình đã bị hiện tượng ấy mà cứ hù doạ thế giới trong khi những miếng ngon nhất là dành cho ngoại quốc. Rồi bên trong thì theo thứ tự về trị giá gia tăng, mối lợi được gom vào các tập đoàn nhà nước, các công ty quốc doanh, rồi các đại gia có quan hệ với lãnh đạo, các doanh nghiệp tư nhân hay xí nghiệp hương trấn nằm dưới đáy. Dưới cùng là lực lượng lao động bị bóc lột trong suốt tiến trình tích lũy giá trị nhưng thường xuyên bị rủi ro mất việc khi cơ sở làm gia công phá sản vì mức lời quá thấp lại bị bào mỏng.

Việt Nam học được gì?

Vũ Hoàng: Chúng tôi hiểu ra lý luận của ông là trong chu trình phức tạp nhằm tạo ra sản phẩm hoàn tất bán ra có lời thì xứ nào đóng góp vào khâu trọng yếu nhất thì có lời cao nhất. Trong hoàn cảnh ấy, một nước đi sau và đang phát triển như Việt Nam có thể làm gì và nên làm gì?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ đến một bài học cơ bản và sơ đẳng là hãy nhìn vào một dự án đầu tư để hiểu được tiến trình tuần tự tạo ra giá trị của sản phẩm hoàn tất. Từ dự án đó, mình thấy ngay cái khâu nào là then chốt, yếu tố sản xuất nào là có giá trị cao nhất. Đó là công nghệ hay thiết bị, là nguyên vật liệu hay mẫu mã hay mạng lưới phân phối, v.v...?

- Căn cứ trên thực tế ấy, một quốc gia biết bảo vệ quyền lợi dân tộc sẽ phải nghĩ đến việc tạo ra điều kiện cho người dân có thể lần lượt đóng góp vào những khâu quan trọng hơn. Trước hết là qua giáo dục và đào tạo vì là điều cần thiết mà chỉ có kết quả trong lâu dài nên càng phải khởi sự sớm. Thí dụ như khi nhân công Việt Nam có tay nghề cao hơn, chuyên viên Việt Nam có kiến thức bén nhạy hơn về sản xuất và tổ chức, thì phần đóng góp của người Việt cũng bền vững và có giá trị hơn.

- Chuyện thứ hai và quan trọng không kém là nâng cao khả năng nhận thức của người dân về lịch sử để thứ nhất là biết yêu nước và thứ hai là biết yêu nước trong một thế giới toàn cầu hóa, là điều xưa nay chưa có.

Một quốc gia biết bảo vệ quyền lợi dân tộc sẽ phải nghĩ đến việc tạo ra điều kiện cho người dân có thể lần lượt đóng góp vào những khâu quan trọng hơn.
Ô. Nguyễn Xuân Nghĩa

- Từ đã quá lâu rồi, người Việt bị nhiễm độc bởi lý luận "yêu nước là yêu xã hội chủ nghĩa" nên nay đang bị một nước xã hội chủ nghĩa anh em bóc lột đến xương tủy mà lãnh đạo nín thinh còn nhân dân thì mơ mơ hồ hồ. Thậm chí một ông tiến sĩ về canh nông của xứ này còn công khai nói là nông dân của ta nên đội ơn các thương lái Trung Quốc vì họ mở ra thị trường cho mình. Lý luận này có thể sai vì trình độ hiểu biết quá thấp, y hệt như khẩu hiệu hồ đồ năm xưa của ông ta về "con tôm ôm cây lúa". Nhưng thật ra nó còn có dụng tâm triệt tiêu tinh thần dân tộc trong khung cảnh kinh tế thị trường để đưa mối lợi qua Trung Quốc. Khi lãnh đạo và chuyên gia mà như vậy thì Việt Nam rất khó bảo vệ quyền lợi của mình. Vấn đề ấy nghiêm trọng hơn chuyện Hy Lạp của Âu Châu!

Vũ Hoàng: Xin trân trọng cảm tạ ông Nguyễn Xuân Nghĩa về cuộc phỏng vấn này.

Posted by Nguyễn Xuân Nghĩa at 01:37

Labels: Kinh tế và Chính trị

2 comments:

vr said...
15 September, 2011 08:44

"Tiếng và miếng gì không cần biết, cứ tiền thầy thầy bỏ túi. 50 năm nữa người khác làm thì họ tự đi giải quyết"

Ở Việt Nam, lúc nào lợi ích của mỗi bản thân nhà cầm quyền trùng với lợi ích dân tộc thì dân tộc mới khá lên được.

Anonymous said...
16 September, 2011 02:20

Việt nam có 2 yếu tố thuận lợi. Một là nhân công rẻ, trẻ trung, có năng lực và học vấn. Hai là thị trường tiêu thụ đáng kể. Một nhà nước do dân và vì dân nếu biết tận dụng hai yếu tố thuận lợi ấy trong các hợp đồng với ngoại quốc thì đã bảo vệ quyền lợi cho đất nước. Nhược bằng vì tư lợi mà để cho người dân và đất nước thiệt thòi tức là bán nước. Nhà nước CSVN bây giờ đã lộ nguyên hình bán nước qua việc cấu kết với tư bản ngoại quốc để bóc lột công nhân tàn tệ và dùng Việt nam như một bải rác. Công nhân sống không nổi với đồng lương chết đói và diều kiện làm việc khác nghiệt là 1 thí dụ. Sông Thị vại bị ô nhiễm đến đỗi tàu sắt của Nhật không dám vào vì sợ rỉ sét thì đủ biết.

Là một nhà kinh tế nhiều kinh nghiệm, xin ông Nghĩa cho độc giả thấy được thực chất bán nước trong chính sách kinh tế và các hợp đồng với các nhà đầu tư ngoại quốc.


Post a Comment

Newer Post Older Post Home
Subscribe to: Post Comments (Atom)

Thời sự Ngày mai

"Học Giả" Trung Quốc và Biển Đông (20110829)


"Thời sự Ngày mai" vốn đã nhức đầu, xin nhẹ nhàng gửi thêm một liều thuốc giải nhiệt với cuộc hội thảo "Về Tình hình Trung Nam Hải và Trách nhiệm của Truyền thông". Cuộc hội thảo hôm 13 Tháng Bảy vừa qua là do đài truyền hình Vân Nam cùng tổ chức với Viện Nghiên cứu Á châu Thái bình dương của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc.

Trong cuộc hội thảo, các học giả Trung Quốc đã lên diễn đàn trình bày một số ý kiến rất đáng chú ý:

"Chúng ta không cho Việt Nam và Phi Luật Tân cái cảm tưởng là họ sẽ có lợi mỗi khi gây ồn ào. Phải nắm chắc lấy nguyên tắc của chúng ta chứ không thể mơ hồ. Nếu giữ vững lập trường, chúng ta có thể bị chỉ trích và bị một số thiệt hại trong ngắn hạn nhưng trong trường kỳ thì vẫn có lợi. Không nên nhượng bộ để giảm bớt sự tranh chấp." Đấy là ý kiến của Chu Phương Ngân, Chủ biên tờ "Thái-Á Đương Đại" của Viện Nghiên cứu Á châu Thái bình dương, cơ quan đồng tổ chức cuộc hội thảo.

Giáo sư Lý Kim Minh của Đại học Hạ Môn cũng không nghĩ khác: Phải bảo vệ quyền lợi của chúng ta trên biển trong trường kỳ.

Muốn như vậy, phải tăng cường tuyên truyền, viết càng nhiều bài càng tốt về lập trường của chúng ta trên báo chí nước ngoài. Ngoài ra, vào thời điểm thích hợp, phải tổ chức các hội nghị quốc tế trong giới hàn lâm để tranh thủ dư luận quốc tế, v.v...

Ông cũng đề nghị "cực lực chống lại việc mở rộng vấn đề Trung Nam Hải để giải quyết hồ sơ này qua khuôn khổ quốc tế hay đa phương. Hiệp hội ASEAN không là một khối thuần nhất và ta phải tranh thủ từng nước để tránh sự hình thành của một mặt trận chung chống lại Trung Quốc".

Không thể nào rõ ràng hơn!

Phó Giám đốc Lý Quốc Cường của Trung tâm Nghiên cứu Địa dư và Lịch sử Biên vực thì nêu ra ba hướng giải quyết là qua ngoại giao, quân sự và luật pháp. Nhưng nói thẳng rằng vì chỉ có giải pháp ngoại giao không đủ nên phải chuẩn bị khả năng quân sự. Hãy chuẩn bị giải pháp quân sự cho một cuộc xung đột trong vùng! Và ngoài ra, phải áp dụng nhiều chiến thuật để giới hạn sự can thiệp của Mỹ.

Những sáng kiến hay tối kiến như vậy đã được các học giả thoải mái trình bày trên truyền hình, nhưng có lẽ giải vô địch nên nhường cho Giáo sư Kế Khả của Viện Bang giao Quốc tế trong Đại học Hạ Môn: Mở ra chiến dịch truy lùng hải tặc làm một mũi xâm nhập khác vào Trung Nam hải!

Lấy lý do là vùng biển này thường bị hải tặc, vị học giả nói trên hiến kế cho lãnh đạo có phương án ngắn hạn và trường kỳ để kiểm soát vùng biển Đông hải... Chúng ta không rõ là "hải tặc" và "hải giám" có khác gì nhau chăng.

Nhưng còn thắc mắc là vì sao lãnh đạo Hà Nội không cho phép tổ chức những cuộc hội thảo tương tự trên truyền hình để mọi người cùng góp ý về việc bảo vệ quyền lợi của Việt Nam? Đúng là câu hỏi ngớ ngẩn!

Những ai tò mò có thể tham khảo xuất xứ dưới đây về cuộc hội thảo ngoạn mục nói trên ở tỉnh Vân Nam:
http://news.xinhuanet.com/herald/201...c_13999763.htm.



Mông Cổ - Giữa Nga Tầu và Mỹ


Lần đầu tiên kể từ 1944, một Phó Tổng thống Hoa Kỳ vào xứ Mông Cổ.

Ba ngày thăm viếng của ông Joe Biden (21-23 Tháng Tám) mở màn cho nhiều cuộc gặp gỡ khác: Ngoại trưởng Hillary Clinton sẽ đến Ulan Bator và Tổng thống Tsakhiagiin Elberdorj sẽ qua Mỹ gặp Tổng thống Hoa Kỳ.

Về địa dư, Cộng hoà Mông Cổ bị khóa trong lục địa và chỉ có thể thông thương với bên ngoài qua lãnh thổ của hai cường quốc láng giềng là Nga và Trung Quốc. Bị Trung Quốc cai trị cả trăm năm - sau khi thống trị Trung Quốc trong nhiều thế kỷ - Mông Cổ chỉ giành lại độc lập trong một giai đoạn ngắn ngủi khi nhà Mãn Thanh tan rã năm 1911, trước khi lại trôi vào quỹ đạo Liên Xô cho đến 1991.

Trong giai đoạn Xô viết, Mông Cổ lệ thuộc vào viện trợ của Liên Xô đến 40% Tổng sản lượng. Ngày nay, ngoại thương của xứ này với Trung Quốc cũng chiếm 40% Tổng sản lượng.

Chiến lược tồn vong của Mông Cổ là quân bình ảnh hưởng của hai láng giềng quá lớn và trong khi xây dựng nền móng dân chủ thì mở rộng quan hệ kinh tế lẫn chính trị với các nước Thái bình dương, như Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan, Gia Nã Đại và Hoa Kỳ rồi cả Âu Châu.

Đó là về ý chí.

Về thực tế, do vị trí địa dư khắc nghiệt, các nước bên ngoài khó tiếp vận hoặc trực tiếp can thiệp để bênh vực nếu Mông Cổ bị khủng hoảng. Tuy nhiên, xứ này lại có tài nguyên khoáng sản dồi dào, một nguồn lợp hấp dẫn cho các nước ở xa.

Hoa Kỳ đã thiết lập bang giao với Ulan Bator từ năm 1987, và phát triển quan hệ kinh tế, quốc phòng và an ninh - kể cả chống khủng bố - và góp phần chuyển hóa chế độ độc đảng thời Xô viết thành một nước dân chủ.

Đảng Cộng sản đã bị đánh bại sau các cuộc bầu cử và Cộng hoà Mông Cổ thực sự là một nước dân chủ hiếm hoi trong các nước Á châu của quỹ đạo Xô viết cũ.

Ưu tiên của Mông Cổ là củng cố quan hệ với Hoa Kỳ hay Nhật Bản, hợp tác với Liên bang Nga để khai thác tài nguyên - nhất là uranium - và rất nghi ngại sự lấn lướt của Trung Quốc.

Từ năm ngoái, Mông Cổ đã ráo riết thảo luận với Hoa Kỳ về dự án uranium, kể cả việc sử dụng lãnh thổ làm nơi lưu giữ vật liệu hạch tâm phế thải cho hai nước ở xa là Đài Loan và Đại Hàn. Việc thiết lập ống dẫn dầu để đưa năng lượng của Nga qua Nam Hàn và Nhật Bản cũng nằm trong chiều hướng đa dạng hóa quan hệ kinh tế và ngoại giao.

Phần mình, Hoa Kỳ chú ý đến vị trí của Cộng hoà Mông Cổ và đang phát triển quan hệ chiến lược với xứ này. Để vừa làm ăn với - và vừa canh chừng - hai cường quốc trong khu vực là Liên bang Nga và Trung Quốc.

Một dự án đang thành hình theo chiều hướng đó là mỏ than đá Tavan Tolgoi, có trữ lượng lớn nhất thế giới mà chưa từng được khai thác. Tháng Bảy vừa qua, ba doanh nghiệp Nga, Tầu và Mỹ đã được Mông Cổ tuyển chọn cho dự án này, sau nhiều nỗ lực vận động của cả ba nước.

Chúng ta nên theo dõi việc này, cùng phương cách hành xử của lãnh đạo Mông Cổ vì hoàn cảnh của xứ này thật ra khó hơn Việt Nam gấp bội.

Nhưng, vì sao họ đã từ bỏ chủ nghĩa cộng sản, chế độ độc tài và mở rộng ra thế giới bên ngoài để thoát khỏi cái thế gọng kìm giữa hai cường quốc đã từng có ảnh hưởng? (20110821)